CASCAD-E-NIEUWSBRIEF  24  WINTER 2009/2010 Website: www.cascade1987.nl Weblog : www.cascade1987.web-log.nl

INHOUD Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Nieuws Mededelingen van het bestuur Interactief / Actie Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Exposities Agenda Buitenland

1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd * Dankwoord van de voorzitter. Dit is de eerste Nieuwsbrief na mijn afscheid als voorzitter jl. 25 november in De Blauwe Kamer in Wageningen. Het minisymposium werd toen gecombineerd met mijn afscheid. Beide waren geweldig. Zelf mocht ik ook een inleiding, nee een uitleiding houden, getiteld 'Groene Gedachten Onderweg'. Vele werden direct al geïnspireerd om daarmee verder te gaan en hebben mij gevraagd deze gedachten in het Bulletin te publiceren. Dat zal dus gebeuren. Hier wil ik mijn grote dank betuigen voor alles wat mij die middag en avond overkwam. De drie goed verzorgde voordrachten; het boek Tuingeschiedenis in Nederland waar zo velen van u aan hebben meegewerkt (zie verder); de overhandiging van de naar mij genoemde Cascade-penning, die in het vervolg elke drie jaar zal worden uitgereikt en het schitterende boeket van Het Loo, dat nog steeds in mijn kamer staat te glimmen. Maar last but not least dank aan de grote hoeveelheid vrienden die mijn afscheid onvergetelijk hebben gemaakt. Ik wist echt van niets. Niets dan lof voor al die heimelijke voorbereidingen en prachtige initiatieven. VEEL HEEL VEEL DANK. En voor jou, nieuwe voorzitter Leo den Dulk, veel geluk toegewenst bij het leiden van deze geweldige club. * Vacature excursiecommissie. De excursiecommissie is op zoek naar een nieuw lid dat tevens de commissie wil vertegenwoordigen in het bestuur van Cascade. De commissie bestaat uit vier leden: Elisabeth Waller, Marieke Mastboom, Maarten van Nederveen en Karen Veenland. Omdat Karen zich gaat toeleggen op de organisatie van de bijeenkomsten in het kader van Studie op Locatie (SOL) komt er een plaats vrij voor een nieuw commissielid/bestuurslid. De commissie organiseert twee keer per jaar (voorjaar en najaar) een dagexcursie voor 50 deelnemers. Dit doet zij in nauw overleg met het bestuur en met deskundigen, die ter plaatse de rondleidingen verzorgen. De gehele organisatie is in handen van de commissie. Per excursie worden de verschillende taken onder de commissieleden verdeeld. In 2010 wordt gestart met de digitale verzending van de uitnodiging aan de donateurs en digitale inschrijving door de deelnemers. We zijn op zoek naar iemand met basiskennis van historische parken en tuinen in Nederland. Hij/zij heeft goede ideeën voor excursies of kan deze op aanwijzing van anderen ontwikkelen samen met de commissieleden. Hij/zij moet het leuk vinden om tijd en energie te stoppen in de organisatie en coördinatie. In het bestuur, dat ca. 4 x per jaar vergadert, wordt gewerkt aan het verwezenlijken van de doelstellingen van Cascade. De verschillende activiteiten, waaronder de excursies, komen in goed overleg tot stand.         Cascade is een vrijwilligersorganisatie. Functies in het bestuur en de commissies zijn onbezoldigd. Belangstellenden en tipgevers wordt gevraagd vóór 22 januari contact op te nemen met het secretariaat van Cascade: secretariaat@cascade1987.nl Voor inlichtingen: Karen Veenland  030 - 69 55 033 terug naar boven

2. Nieuws * Beeckestijn Enige citaten van de nieuwe website www.buitenplaatsbeeckestijn.nl: Natuur + Cultuur = Landschapscultuur. In 2010 heropent Beeckestijn de poorten als podium voor tuin- en landschapscultuur; Beeckestijn wil kennis over tuin en landschapscultuur delen met individuen, groepen mensen en organisaties. Dat doet Beeckestijn binnenkort door het openstellen van Beeckestijn voor publiek; het presenteren van een permanente en tijdelijke tentoonstellingen over tuin- en landschapscultuur; het organiseren van bijeenkomsten, congressen en symposia; het behoud en beheer van huis en tuinen… …Voor de wetenschappelijke wereld wordt Beeckestijn het podium voor congressen en debatten, naast de aanjaagfunctie die het landgoed gaat vervullen op het vlak van onder meer onderzoek en publicaties. Cascade heeft zich de afgelopen jaren bereid verklaard mee te willen denken, tot heden -vinden wij- met nog te weinig resultaat. Eén van de plannen die nu leeft is de kaart van Michael (1772) helemaal te gaan uitvoeren. Dat zou o.a. inhouden de bosketten weer aan te leggen in het vóórpark en de verdwenen bouwwerken te gaan herbouwen. Denk bijvoorbeeld aan de oranjerie en de triomfboog. Zouden deze plannen niet aanleiding zijn om eerst een deskundigenberaad te organiseren, zoals ook op Staverden, De Cannenburch en Waardenburg heeft plaats gevonden en op Het Loo staat te gebeuren volgend jaar? Wij blijven met grote interesse de plannen volgen. * Laatste Nieuws over Stichting PHB. De Minister van LNV heeft Stichting PHB op woensdag 16 september 2009 laten weten de subsidie nog een jaar te willen toekennen. Dit betekent dat ook in 2010 alle aangesloten buitenplaatsen gebruik kunnen maken van de gesubsidieerde diensten van Stichting PHB. De bedoeling is dat daarna vanaf 2011 de subsidiestroom wordt verlegd naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Deze wordt dan opgenomen in de bredere regeling voor het instandhouden van monumenten, het Brim. Daarnaast heeft de Minister een bedrag aan PHB toegekend om te komen tot de oprichting van een nieuw kenniscentrum. Dit heeft voorlopig de mooie naam Kennis- en Adviescentrum Historische Buitenplaatsen (KAHB) gekregen. Men is van plan veel inhoudelijke activiteiten, die nodig zijn voor de instandhouding van Historische Buitenplaatsen te organiseren (details in de 'de brief') * Dr. Nicolas Robin is tot hoogleraar op de  Clusiusleerstoel te Leiden benoemd. Zie Clusius Leerstoel. Robin combineert zijn Leidse functie met die van onderzoeker en docent aan het Institut für Geschichte der Medizin, Naturwissenschaft und Technik van de Friedrich-Schiller-Universität te Jena, Duitsland. * Bomen op de Utrechtse werven. Uit Erfgoedstem: Utrecht is weer een stap dichter bij de restauratie van haar karakteristieke, monumentale werven. Op dinsdag 8 december heeft het college de eerste voortgangsrapportage vastgesteld. Hierin staan de maatregelen die nodig zijn om in het najaar van 2010 met de werkzaamheden te kunnen beginnen. Door de restauratie, die dringend noodzakelijk is, kunnen de Utrechtse werven voor de toekomst behouden worden. Na een zorgvuldige afweging blijkt dat van de 430 aanwezige bomen er 363 kunnen blijven staan. terug naar boven

3. Mededelingen van het Bestuur * Nieuwe voorzitter. Het Cascade-bestuur wil hier heel kort drs Leo den Dulk als nieuwe voorzitter aan u voorstellen. Kent u hem nog niet persoonlijk, dan raden wij u aan de volgende Cascade-bijeenkomst even kennis met hem te maken. Leo is van huis uit arabist, en heeft zich later op het (gekweekte) plantenrijk geconcentreerd. Hij publiceert hierover en is redacteur van Onze Eigen Tuin. Verder is doet hij onderzoek en werkt hij aan een publicatie over Mien Ruys. * Cascade-vriendin Marieke Mastboom is tot de Cascade-excursiecommissie toegetreden. terug naar boven

4. Interactief / Acties * Vitruvius. Alle artikelen van het vakblad Vitruvius zijn nu vanaf het eerste nummer op internet gepubliceerd en zelfs te downloaden. Dit vakblad Vitruvius, het onafhankelijke vakblad voor erfgoedprofessionals (Archeologie, Cultuurlandschap, Monumentenzorg) is alweer zijn derde jaargang ingegaan. Helaas is er in de verschenen nummers erg weinig aandacht geweest voor groen erfgoed in de vorm van historische tuinen, parken, begraafplaatsen en buitenplaatsen. Dat kan aan ons groene monumenten professionals zelf liggen, die geen artikelen hebben ingestuurd of aan de redactie, die mogelijk te weinig kijk heeft op ons vakgebied. Wie zich aangesproken voelt, neem de handschoen op. De redactie nodigt iedereen uit een bijdrage te leveren. Natuurlijk eerst even de sfeer van het tijdschrift gaan proeven en dan eens nagaan of je niet een artikel wilt schrijven dat in dit mooie tijdschrift past. Het is geen uitgebreide website, alleen maar één pagina met doorverwijzingen naar alle artikelen. terug naar boven

5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Deze keer eerst een reactie, vergezeld van dank aan alle Cascade-vrienden, betreffende ‘ons eigen boek’. * Arinda van der Does en Jan Holwerda (eindredactie). Tuingeschiedenis in Nederland: Veelzijdig erfgoed in ’t groen. Utrecht, 2009. 236 p. € 19,95. ISBN 978-90-5345-396-4. Dit boek is natuurlijk geen aankondiging meer, want iedere Cascade-vriend heeft het intussen gekregen en gezien. Maar misschien nog niet gelezen. Carla: Ik heb het intussen helemaal serieus gelezen en genoten van de vele facetten van ons vak die zo vakkundig door vele Cascade-vrienden werden belicht. Als ik de verzameling artikelen in zijn totaliteit nu overzie, valt me op, zoals ik ook al op het Mini-symposium aangaf dat we de fase van geschiedenis van parken en tuinen analyseren (in stijlen per periode) achter ons beginnen te laten. Bijna alle artikelen zijn geschreven vanuit een andere invalshoek. Ik noem de invalshoek ‘ornamenten’, zoals water, cascades, pallisaden, parterres en gazebo’s; vanuit het type daktuin en begraafplaats; vanuit de symboliek van en in een tuin; vanuit de kant van de werkwijze van een tuinarchitect incl. zijn contacten met het buitenland; vanuit een bepaalde beheersfilosofie; vanuit bepaalde sociale aspecten en vanuit het kweken, het toepassen en het gebruik (incl. de functie van ‘het geschenk’) van planten. Dat is aan de ene kant mooi, omdat artikelen daardoor meer leesbaar worden (een optelsom van alleen geschiedenisfeiten is saai), maar we moeten tegelijkertijd niet vergeten dat we er nog lang niet zijn en dat openbare parken, villatuinen, begraafplaatsen en kloostertuinen in eerste instantie en m.n. als er historische beschrijvingen worden gevraagd in verband met restauratie, nog wel om inventarisatie, onderzoek en analyse van geschiedenisfeiten vragen. Verder is opvallend dat de meeste artikelen het type buitenplaats of een onderwerp daaraan verwant behandelen. Dat zal denk ik de komende jaren gaan veranderen, omdat de praktijk daarnaar vraagt. De beheerders van kloostertuinen, gemeenteparken, begraafplaatsen en historische villatuinen hebben niet genoeg kennis in huis om cultuurhistorische waardestellingen te maken en onderzoek te doen en zullen ook bij ons gaan aankloppen. We moeten ons daarop voorbereiden door vanuit Cascade meer aandacht daaraan te gaan besteden. Ons nieuwe boek zal de weg naar Cascade wijzen. * Inge Dekker (MCU) en Gerard de Ruiter (KNNV). Zochergroen: wandelen langs bijzondere bomen in het Utrechtese singelgebied. Utrecht, 2009. ISBN 10: 9080734578 ISBN 13: 978908073457  € 12,50 (Milieucentrum Utrecht) De beschrijven in de gids betreffen een selectie van meer dan 50 bijzondere bomen, waarvan een groot deel nog stamt uit de 19e eeuwse parkaanleg van Jan David Zocher jr. 'In zijn geest' heeft de gemeente Utrecht de afgelopen jaren het park een flinke opknapbeurt gegeven. * Rita Mulder-Radetsky. Adel en deftige burgers. (Serie: Waar blijft de tijd – 1000 jaar Friese wouden. No. 12). Zwolle, 2009. € 6,95 (NNBH) Het leven van voorname families in de Wouden spreekt tot de verbeelding. Aan bekende geslachten zoals de Harinxma's, Eysinga's, Scheltinga's, Van Lyndens, Heemstra's, Sminia's, Sytzama's, Heioma's en Haersma's herinneren monumentale staten en landhuizen, omgeven door fraaie tuinen en landgoederen. Veel daarvan is bewaard gebleven, soms nog door dezelfde families. In musea, kerken, begraafplaatsen en archieven herinneren nog tal van fraaie objecten aan deftige geslachten. Deze aflevering vertelt het verhaal erachter. * Elizabeth den Hartog, Roelof Tuin, Annelot Witsenburg e.a: Buitenplaatsen in de omgeving van Delft. Jaarboek 2008. KSHZ (Kastelenstichting Holland en Zeeland). €19,50. * Arie den Dikken, Ed van Mensch en Eddie de Paepe (red.). Landgoederen en buitenplaatsen. (Serie: Het Gooi toen & nu, deel 8). Zwolle, 2009. € 6,95. * Wijnand Galema, Dorine van Hoogstraten, Anne Luijten, Mariëtte Kamphuis, Rob van Leeuwen, Marinke Steenhuis en Fransje Hooimeijer. Maakbaar Landschap: Nederlandse landschapsarchitectuur 1945-1970. Rotterdam, 2009. 448 p geb. € 59,50 (intekenprijs tot 31 december 2009, daarna € 69,50). Eén enkele generatie ontwerpers bepaalde het naoorlogse Nederlandse landschap van snelwegen, ruilverkavelingen, stadswijken en recreatiegebieden. Maakbaar landschap’beschrijft  op basis van nieuw archiefonderzoek hoe een kleine groep tuin- en landschapsarchitecten deze ruimtelijke opgaven vorm gaf en daarmee de Nederlandse positie van het landschapsontwerp voorgoed vestigde. De nieuwe generatie ontwerpers als Hans Warnau, Pieter Buys, Wim Boer, Bram Galjaard, Mien Ruys, Ellen Brandes, Harry de Vroome en Nico de Jonge waren in dienst bij Staatsbosbeheer (ruilverkavelingen, snelwegen en recreatiegebieden), gemeenten (stedelijk groen) of hadden een eigen bureau. Zie ook NAI. * Hens Dekker en Ben van Laar. ‘Markante bomen in Rhenen’. Oud-Rhenen. Jg. 28 (september 2009), nr. 3, p. 5-28. Een uitgebreid cultuurhistorisch artikel over bomen met een geschiedenis in de gemeente Rhenen. Het is een onderwerp dat navolging verdient. * Tijdschrift MONUMENTEN, jg. 30, no. 12 (december 2009). Themanummer Monumentaal Groen met artikelen over ‘De Viersprong: wij zijn hier slechts te gast’ (door Richard Zweekhorst, p. 6-9); ‘Beeckestijn wordt podium voor tuin- en landschapscultuur’ (door Theo van Oeffelt, p. 10-13); ‘Groen erfgoed en ruimtelijke kwaliteit: groene soep en witte schimmel’ (door Jan Willem Edinga, p. 14-17); ‘De Elderschans bij Aardenburg: herstel van een vergeten buitenplaats’ (door Korneel Aschman, Ronald van Immerseel, Peter Verhoeff, p. 18-21). Tijdschrift Arcadië, een tijdschrift voor vrienden van de stichting VPHB en aangeslotenen van de stichting PHB. (zie www.vriendenphb.nl). Jg. 1, nummer 2 met artikelen als ‘Terrasje pakken op Keukenhof’ (door Korneel Aschman, p. 5-7); ‘Buitenplaatsen onder druk’ (door drs Marc Laman, p. 8-13); ‘De parels in het landschap’ (door Claas Comijn en Heimerick Tromp, p. 14-16); ‘Kasteel Obbicht: als phoenix uit de as herrezen’ (door Heimerick Tromp, p. 18-21); ‘De allure van Kasteel Groeneveld’ (door Nora Leijen, p. 32-39). Daarnaast een column en enige vaste rubrieken.  * Wilfried Hansmann: Das Gartenparterre: Gestaltung und Sinngehalt nach Ansichten, Plänen und Schriften aus sechs Jahrhunderten. Worms, 2009. Wernersche Verlaggesellschaft Band 28. 4to. 395 S. mit 525 teils farb., teils ganzseit. Abb. & Plänen, Bibliographie, Glossar, Index. ISBN-10: 3-88462-283-8 ISBN-13: 978-3-88462-283-4 * Kasper van Ommen (ed.). The exotic world of Carolus Clusius, 1526-1609 : catalogue of an exhibition on the quatercentenary of Clusius' death, 4 April 2009. With an introductory essay by Florike Egmond. Leiden, 2009. ISSN 0921-9293.  Kleine publicaties van de Leidse Universiteitsbibliotheek nr. 80 (ook digitaal) * Charlie Jarvis. Order out of Chaos: Linnaean plant names and their types. London, Linnean Society of London in association with the Natural History Museum, 2007. ISBN-13: 9780950620770 €152 Het boek is al 2 jaar geleden uitgekomen, maar toch zeker de moeite waard voor mensen die geïnteresseerd zijn in introductie van planten. (abstract van de BWUR): Since 1981, hundreds of botanists around the globe have been studying names, specimens and illustrations in order to identify type specimens so that all Linnaeus’ plant names can be applied clearly and consistently worldwide. This book is the culmination of more than twenty-five years research. It provides a comprehensive catalogue, listing each Linnaean name, and also contains detailed accounts both of Linnaeus’ publications and those of other botanists that contributed to his understanding of plants. This landmark work will be published to mark the tercentenary of Linnaeus’ birth in May 2007. Zie ook NHBS Environment Bookstore. terug naar boven

6. Exposities * Vorstelijk Tuinieren. Teylers Museum 30 januari t/m 2 mei 2010: Papavers uit de Hortus Eystettensis, 1613. (Overgenomen van website Teylers Museum): Een ontmoeting met koning Lodewijk XIV, koning-stadhouder Willem III, keizerin Joséphine Bonaparte en prins Charles: Tijdens de tentoonstelling Vorstelijk tuinieren in Teylers Museum maken bezoekers een wandeling langs de belangrijkste koninklijke tuinen van de afgelopen 400 jaar. Bijzonder zijn de tentoongestelde originele aquarellen van Highgrove Florilegium, een prestigieus boek met bloemportretten uit de tuin van de Britse kroonprins. Nooit eerder waren deze botanische tekeningen van de koninklijke residentie Highgrove in Nederland te zien. Naast werken uit Highgrove Florilegium waarmee prins Charles de kennis over, en liefde voor de natuur wil stimuleren, toont Teylers Museum diverse andere hoogtepunten uit de botanische kunst. De zogenaamde florilegia, bloemenboeken, staan in een lange traditie. Verschillende vorstenhuizen lieten in voorgaande eeuwen hun bloemen- en plantencollecties vastleggen in rijk geïllustreerde boekwerken. Een van de mooiste en vroegste florilegia bevindt zich in de collectie van Teylers Bibliotheek: Hortus Eystettensis uit 1613 met handgekleurde afbeeldingen van exotische planten uit de tuinen van de vesting Willibaldsburg. In deze tuin had de welvarende en geleerde vorst-bisschop Johann Conrad von Gemmingen alle op dat moment bekende planten bijeen gebracht, inclusief de pas ontdekte soorten uit Azië en Amerika. De kleurrijke bloemtekeningen uit Hortus Regius Honselaerdicensis (1685-1688), laten bezoekers zien welke bloemen de Nederlandse stadhouder Willem III verzamelde in de tuinen van paleis Honselaarsdijk. Hij kon, dankzij zijn huwelijk met de Engelse kroonprinses, een belangrijk stempel drukken op de Europese tuinkunst. Ook zijn enkele florilegia te zien van de hand van Pierre-Joseph Redouté (1759-1840) die als dé meester van de botanische kunst bekendstaat. In dienst van de rijke en machtige Joséphine de Beauharnais (1763-1814), vrouw van Napoleon en eigenaresse van een van de belangrijkste tuinen van het Franse rijk, kon hij zijn teken- en schildertalent optimaal ontwikkelen. terug naar boven

7. Agenda 2009 * 27 maart 2010  Ronde Tafel Conferentie * 24 april 2010  Voorjaars-excursie * 19 juni 2010  Midsummernight * 18 september 2010 Najaarsexcursie * 18 november 2010  Mini-symposium SOL-bijeenkomsten worden later bekend gemaakt terug naar boven

8. Buitenland * Yale Center for Britisch Art is zeker een bezoek waard de komende maanden. Maar een beetje ver weg? De tentoonstelling Mrs. Delany & her circle, is nu in New Haven CT, maar komt naar London. Yale Center for British Art (24/9/09 – 3/1/10); Sir John Soane’s Museum, London (18/2/10 – 1/5/10) Over de bijbehorende  catalogus: * Mark Laird, Alicia Weisberg-Roberts. Mrs. Delany and Her Circle. Yale Center for British Art / Sir John Soane’s Museum, in association with Yale University Press, New Haven and London, 2009. Prijs $75.00. ISBN-13: 9780300142792. (From website Yale Univ. Press): At the age of seventy-two, Mary Delany, née Mary Granville (1700-1788), embarked upon a series of nearly a thousand botanical collages, or “paper mosaics,” which would prove to be the crowning achievement of her rich creative life.  These delicate hand-cut floral designs, made by a method of Mrs. Delany’s own invention, vie with the finest botanical works of her time.   More than two centuries later her extraordinary work continues to inspire. Although best known for these collages, Mrs. Delany was also an amateur artist, woman of fashion, and commentator on life and society in 18th-century England and Ireland.  Her prolific craft activities not only served to cement personal bonds of friendship, but also allowed her to negotiate the interconnecting artistic, aristocratic, and scientific networks that surrounded her.  This ambitious and groundbreaking book, the first to survey the full range of Mrs. Delany’s creative endeavors, reveals the complexity of her engagement with natural science, fashion, and design.  Mark Laird is Senior Lecturer in the Department of Landscape Architecture, Harvard Graduate School of Design; Alicia Weisberg-Roberts is Assistant Curator of Eighteenth- and Nineteenth-Century Art, Walters Art Museum, Baltimore. (pdf document / veel plaatjes) terug naar boven

Colofon CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade Eindredactie: Carla Oldenburger Technische vormgeving: Jan Holwerda Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 maart 2010 Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties