CASCAD-E-NIEUWSBRIEF 25 VOORJAAR 2010
Website: www.cascade1987.nl
Weblog : www.cascade1987.web-log.nl
|
INHOUD
- Inleiding: medewerking /
aandacht / actie van
donateurs gevraagd
- Nieuws
- Mededelingen van het bestuur
- Interactief / Actie
- Recent verschenen en
binnenkort te verschijnen
publicaties
- Exposities
- Agenda
- Buitenland
|
1. Inleiding: medewerking /
aandacht / actie van donateurs gevraagd
In dit hoofdstukje van de Nieuwsbrief wordt veelal om medewerking van
de vrienden gevraagd aan bestuurs- of commissie-activiteiten, o.i.d.
Het bestuur heeft deze keer geen directe vragen, maar wel wordt hierbij
nog eens extra aandacht gevraagd voor de nieuwe ‘organisatie’ van de
excursies. In de laatste brief die aan allen per post is verzonden
wordt op de achterzijde van de brief over de Ronde Tafel Conferentie
uiteen gezet hoe de procedures in het vervolg gaan verlopen, 19 maart
jl. is intussen het emailbericht verstuurd aan allen van wie het
emailadres bij Cascade bekend is. Het gaat
allemaal vanzelf, zou je kunnen zeggen, alleen niets kan zonder uw
emailadres. Heeft u dat al opgegeven? Zie dus de laatste brief van de
voorzitter en reageer zo nodig. Opgeven per email bespaart veel werk en
veel geld.
|
2. Nieuws
* Groene BRIM?
Zie website van RCE.
* Beeckestijn
Beeckestijn? www.vriendenvanbeeckestijn.nl.
* Vereniging
PHB?
Op
30 januari 2010 is de Vereniging Particuliere Historische
Buitenplaatsen opgericht. Deze heeft tot doel het bevorderen van de
instandhouding van historische buitenplaatsen, die een belangrijk
onderdeel van ons cultureel erfgoed uitmaken. Zie de website
van VPHB (website in wording, maar als u geïnteresseerd bent,
dan weet u vast het website-adres).
|
3.
Mededelingen van het Bestuur
Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat in 2012 vijf en twintig (25)
jaar. Een volwassen stichting dus, die meetelt in de gelederen van het
groene erfgoed. Wat de plannen zijn voor dat jaar, daar wordt over
nagedacht. Mocht u ideeën hebben, of u dat jaar extra willen inzetten
voor Cascade, neemt u dan contact op met het bestuur.
Wat Cascade zoal aan activiteiten heeft ontplooid die afgelopen jaren
vanaf 1987, dat is te vinden op de Cascade-website, onder
Activiteiten/Jaarprogramma, overzicht van Cascade-activiteiten vanaf 1987 tot heden. Deze lijst, die een goede
indruk geeft van de manier waarop Cascade aan haar doelstelling werkt,
is nu een up-date gemaakt (activiteiten tot heden) en we beloven u dat
deze in het vervolg wordt bijgehouden.
|
4.
Interactief / Acties
 * Op de opening van de tentoonstelling
‘Vorstelijk
Tuinieren’ in Teylers Museum had ik contact met Gerda Huisman,
conservator Bijzondere Collecties Universiteits Bibliotheek Groningen.
Zij toonde mij enige bladen (kopieën) van een Florilegium uit 1668 van
Francuscus de Geest, een manuscript dat in de Bibliotheca Nazionale in
Rome ligt opgeslagen. Het betreft planten uit de tuin van Theodorus
Saeckma in Leeuwarden. Het interessante voor tuinhistorici is dat het
manuscript dateert uit 1668, hetzelfde jaar dat Den Nederlandsen Hovenier
werd uitgegeven. Wie er meer van wil weten (waar lag die tuin in
Leeuwarden?) of ook verder wil neuzen in het manuscript in Rome, zie
internetartikel Theodorus Saeckma's buiten verkocht 1675.
Even helemaal doorscrollen naar beneden voor beschrijving van enkele
planten.
* Richard Zweekhorst attendeerde me in verband met Zocher op de pagina www.kranten-historisch.startpagina.nl.
Men is druk bezig, en natuurlijk nog lang niet klaar, met de
digitalisering van vele Nederlandse kranten. Misschien zijn alle
gegevens niet altijd even betrouwbaar, maar ze geven een aardig
tijdsbeeld, zoals advertenties van buitenplaatsen die te koop worden
aangeboden (denk ook aan de weblog van Leo van der Meer, 29 augustus
2007) of artikeltjes met persoonlijke meningen over een nieuw plantsoen
of tuin of het werk van een bepaalde tuinarchitect. Men kan zoeken met
eigen zoektermen.
|
5.
Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties
|
*
Norbert Nordmann. Wo
sich Theologie und Gartenkunst durchdringen: Die Steyler Klostergärten
des hl. Arnold Jansen. Regensburg, 2009. 136 p. ISBN
978-3-7954-2318-6. Prijs € 12,90.
(tekst uitgeverij Schnell und Steiner:) Ein
Garten, der nicht gehegt wird, verliert sein paradiesisches Gesicht.
Der hl. Arnold Janssen, Gründer des Steyler Ordens, machte dies zu
seinem Credo und erarbeitete zusammen mit dem Gartenfachmann Gerard
Rademan um 1890 Parks in klassischer Manier, darin eingebettet
religiöse Grotten und Statuen. Innerhalb von 20 Jahren entstanden
weitere Landschaftsgärten von großer Vielfalt und Schönheit, darunter
in Mödling bei Wien und St. Wendel im Saarland.
Innerhalb von 20
Jahren entstanden weitere Gärten von großer Vielfalt und Schönheit,
darunter in Mödling/Wien und St. Wendel im Saarland. Janssen glaubte,
dass eine friedvolle »Heilige Stadt Gottes« auch hier auf Erden
geschaffen werden sollte, in harter, doch unaufgeregter gemeinsamer
Anstrengung.
Der Band erzählt von der Theologie des Ordensgründers und deren
praktischer Umsetzung durch weitläufige Parks mit Oasen der Ruhe, darin
Nutzgärten und Arbeitsstätten. Zahlreiche unveröffentlichte historische
Aufnahmen werden um neue Fotografien ergänzt.
|
|
*
Clemens Steenbergen, Johan van
der Zwart, Joost Grootens ; ed.: Rita Brons, Bernard Colenbrander ;
with contrib. by Koos Bosma ... [et al.]. Atlas van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie. Rotterdam, 2009. 208 p + 1 CD-ROM
ill. ISBN 978 90 6450 608 6. Prijs € 45,00.
(tekst
uitgeverij 010:) De Nieuwe Hollandse Waterlinie is
cartografisch
uitgewerkt aan de hand van een viertal thema's: de ligging van het
landschap, het inundatiesysteem, het strategische stelsel en recente
ontwikkelingen. De linie openbaart zich als een wijdvertakt militair
verdedigingssysteem van forten, groepsschuilplaatsen en bij
oorlogsdreiging te inunderen polders. De kaarten tonen de samenhang van
de linie als strategisch-landschappelijk bouwwerk. Ze laten de
topografische opbouw van dit bouwwerk zien in lagen en onderdelen. De
meer gedetailleerde kaarten van de forten etaleren de rijkdom aan
historische plekken, landschappelijke inpassingen en
inrichtingselementen. De atlas biedt bestuurders houvast en ontwerpers
vrijheid. Een goed vertrekpunt voor het opnieuw op de kaart zetten van
dit unieke nationale landschap. Essays plaatsen de Nieuwe Hollandse
Waterlinie in een historisch perspectief. De atlas is tot stand gekomen
in opdracht van het Stimuleringsfonds voor Architectuur en het
projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie. (klein deel via Google Books)
|
|
* G.J.
Jaspers (eindredactie). Kunst,
natuur en techniek op en rond kasteel Keukenhof.
Lisse, 2009. Jaarboek Kasteel Keukenhof. Met artikelen van Gerard
Jaspers, Kees Langeveld, Kees van der Leer, Meindert Stokroos. 224 p.
ISBN 9789087041250. Prijs € 19,00
Paula Dix-Hertogh oordeelt: Het
derde Jaarboek Kasteel Keukenhof biedt aangename bijdragen over de
geschiedenis van het kasteel en zijn bewoners. De artikelen zijn vlot
geschreven en bieden voor elk wat wils. Toch is juist die
veelzijdigheid misschien ook de zwakte van het boekje. Zelfs
geïnteresseerden in kasteel Keukenhof zullen waarschijnlijk niet alle
artikelen willen lezen, simpelweg omdat ze te divers van onderwerp
zijn. (groot deel in te zien via Google Books)
|
|
* Bert
Scova Righini. A. C. W.
Staring (1767-1840): landheerlijk leven van een denker en doener van
statuur. Zutphen, 2009. 352 p. ISBN 978.90.5730.578.8.
Prijs € 39,50.
(tekst uitgeverij Walburgpers:) Over het literatorschap van Staring
(1767–1840) is
al veel geschreven. Als een van de weinige Achterhoekers verwierf hij
daarmee, zeker in zijn tijd, nationale faam. Zijn veelzijdige
persoonlijkheid kan het beste gekenschetst worden met het in onbruik
geraakte begrip homo universalis. Toch bleven veel aspecten van deze
enorm belezen en breed geïnteresseerde man onbelicht. Deze biografie
wil daaraan, op basis van een schat aan nog niet eerder geraadpleegd
materiaal, een einde aan maken. Zo wordt voor het eerst een volledig
beeld van Staring geschetst als bestrijder van de wateroverlast in de
Achterhoek. Compleet met alle tegenwerking die hij ondervond; de streek
zou daar nog decennialang de naweeën van ondervinden. De belichting van
zijn vele activiteiten gebeurt niet los van de maatschappelijke
omgeving waarin hij opereerde. De nog nauwelijks beschreven
markensamenleving en het sociale milieu van de plattelandselite in de
Achterhoek komen uitvoerig aan de orde. Ook krijgt de lezer een
impressie van de – eveneens vrij onbekende – bosgeschiedenis van de
streek. Deze biografie van Gelderlands bekendste dichter schetst
daarmee een caleidoscopisch beeld van de Achterhoekse samenleving in
Starings tijd. Maar dan met een kritische blik en zonder de bij de
geschiedschrijving over dit onderwerp gebruikelijke romantisering.
|
|
* Jan
Harenberg. Verdwenen
grandeur Enghuizen. Alphen aan de Rijn, 2009. 88 p. ISBN
9064698507. Prijs € 17,50.
De
auteur merkt op: Het bleek geen gemakkelijke opgave te zijn, aangezien
er niet zo erg veel gegevens bekend waren. Zo heb ik tevergeefs in het
huisarchief gezocht naar de bouwtekeningen. Die bleken er niet te zijn.
Ook tekeningen van het landschapspark ontbraken. Daar komt bij dat
Enghuizen geen middeleeuws kasteel is geweest, dat in de loop der
tijden menige belegering heeft moeten doorstaan, zoals dat bijvoorbeeld
bij het naburige kasteel te Laag-Keppel het geval is geweest. De enig
bekende verwoesting heeft plaatsgevonden tijdens de Tachtigjarige
Oorlog. Niettemin waren er voldoende gegevens en afbeeldingen bijeen te
brengen om een boek over dit belangrijke en interessante huis te kunnen
samenstellen. (eerste 12 pag. via deze pdf)
|
|
* Rob
van der Ham (red.). Groen
Goed: handreiking kwaliteit openbaar groen. Den Haag,
2010. Uitgave van: Vereniging Stadswerk Nederland i.s.m. Sdu
Uitgevers Den Haag.
ISBN: 978-90-12-13299-2. Prijs € 39,95 Ook te bestellen via SDU.
Zie ook weblog Cascade, zondag 10 januari 2010.
De verschillende manieren waarop groen kan worden beoordeeld, worden
vervolgens
uiteengezet in een tiental wetenschappelijke essays plus een
overkoepelend essay. Er is
bijvoorbeeld aandacht voor groen en (stads)milieukwaliteit, groen en
recreatieve
behoeften, groen en het functioneren van steden, groen en
cultuurhistorie en een
kosten-batenanalyse van groenvoorzieningen. De lezer kan ervoor kiezen
om niet alle
essays te lezen wanneer de interesse maar naar één of enkele
deelonderwerpen uitgaat.
Tegelijkertijd is Groen Goed een 'state-of-the-art-boek' van de
inzichten in openbaar
groen in Nederland. |
|
* Jaap
Evert Abrahamse. De
grote uitleg van Amsterdam: Stadsontwikkeling in de zeventiende
Eeuw.
Hilversum, 2010. 432 p. ISBN 978 906868 491 9. Prijs € 39,90.
Dit boek trekt ook de aandacht van groen-historici, in verband met de
boom-beplanting langs de grachten.
(tekst uitgever Thoth:) Tussen 1585 en 1685 groeide Amsterdam uit van
regionale havenstad tot centrum van de wereldhandel. De snel stijgende
vraag naar ruimte voor havens en industrie ging gepaard met een
explosieve bevolkings-groei. Dit alles leidde tot een uitzonderlijke
stedenbouwkundige opgave, culminerend in twee enorme op elkaar
aansluitende vergrotingen – die van 1613 en die van 1663 – waarmee de
stad vijfmaal zo groot werd. Rondom de oude stad ontstond de
grachtengordel als exclusief woongebied, omringd door de Jordaan en
andere gemengde woon- en werkwijken, met aan de waterkant een reeks
eilanden voor handel en scheepsbouw. Het resultaat was een voor die
tijd hypermoderne stad volgens de drievoudige eis van nut, schoonheid
en profijt, een stad die door zijn grootte, ligging en ontwerp een
unieke plaats inneemt in de geschiedenis van de Europese stedenbouw.
De vraag hoe het stadsbestuur erin slaagde deze immense tweeledige
vergroting – of uitleg, zoals men vroeger zei – in stedenbouwkundig,
infrastructureel, logistiek en financieel opzicht in goede banen te
leiden, vormt het onderwerp van dit boek. Dankzij een gedegen analyse
van de bestuurlijke archieven komt de auteur tot een complete
reconstructie van de besluitvorming over omvang, ontwerp en aanleg van
de stadsuitbreidingen. Aparte hoofdstukken behandelen de ruimtelijke
ordening, de functies van de stedelijke buitenruimte en de problematiek
rond het stadswater. Hiermee mag De grote uitleg van Amsterdam het
eerste standaardwerk op dit gebied genoemd worden
|
|
* M.R.
Potjer. Moscowa : van begraafplaats naar begraafpark in Arnhem.
Utrecht, 2009. 80 p. Arnhemse monumentenreeks (22). ISBN
978-90-5345-382-7. Prijs € 9,95
|
|
* R. van
Immerseel e.a. Eyckenstein:
op de grens van zand en veen. Utrecht, 2010. 96 p. ISBN
978-90-5345-403-9. Prijs €14,95. Een uitgave i.s.m. de Nederlandse
Kastelenstichting.
(tekst uitgever Matrijs:) De Utrechtse Heuvelrug is een typisch
buitenplaatsenlandschap. De Laagte van Pijnenburg, tussen De Bilt en
Soest, is een bijzonder gebied dat al vroeg door rijke Utrechters en
Amsterdammers werd ontdekt. Ze stichtten er diverse buitens waarvan het
bij Maartensdijk gelegen Eyckenstein een van de grootste is.
Eyckenstein bestaat uit huis, tuin, park, waterpartijen, lanen,
pachtboerderijen en landbouwgronden. Eyckenstein ligt op de grens van
zand en veen. Aan de oostzijde grenst het landgoed aan de Utrechtse
Heuvelrug, waar vroeger schapen werden geweid. Niet toevallig kende
Eyckenstein een eigen schaapskooi. Het westelijk deel was een
veenontginning. Vanuit dat agrarisch gebruik ontstond aan het begin van
de zeventiende eeuw een boerderij met herenkamer, die later tot een
buitenplaats werd omgevormd. De bewogen bestaansgeschiedenis geeft niet
alleen een prachtig beeld van de ontwikkeling van buitenplaatsen, maar
ook een inkijkje in de sociale verhoudingen van de adellijke en
patricische families die de Utrechtse buitenplaatsen bewoonden en de
uitdagingen die het beheer van een dergelijk bezit met zich meebrengt.
|
 |
* Sandra
Langereis. Breken met
het verleden: Herinneringen en vergeten op het Valkhof in de Bataafse
revolutiejaren. Nijmegen, 2009. 200 p. ISBN 9789460040368.
NUR 685. Prijs €17,50.
Een nieuw perspectief op het Valkhof als plaats van herinnering. Hierin
is de geschiedenis van het bouwen van groot belang, maar die van het
breken evenzeer |
* P. G.
Hoftijzer. Een hortulanus en zijn boeken: de bibliotheek van Jacob
Ligtvoet (1684-1752), tuinman van de Leidse hortus botanicus. Leids Jaarboekje voor
geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken, 101
(2009), p. 71-90. |
|
6.
Exposities
 * Vorstelijk
Tuinieren. Teylers Museum, Haarlem. 30 januari t/m 2 mei
2010:
Papavers uit de Hortus Eystettensis, 1613.
Zie eerdere weblog en
aankondiging in eerdere Nieuwsbrief.
* Van
windhandel tot wereldhandel: 150 jaar Koninklijke Algemeene Vereeniging
Bloembollencultuur.
Museum De Zwarte Tulp, Grachtweg 2A,
Lisse. 23 januari t/m 16 mei 2010, di t/m zo 13.00-17.00:
(persbericht Museum voor de Bollenstreek): Bloembollen en Nederland
horen al eeuwen bij elkaar. Rede genoeg om die geschiedenis te
beschrijven. Dat is dan ook gebeurd in de Canon van de Bloembollen. Die
canon vormt de basis van de tentoonstelling, die in het Museum de
Zwarte Tulp wordt gehouden van 23 januari 2010 tot en met 16 mei 2010.
De Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) is
de belangenbehartiger voor de bloembollenteeltsector in Nederland en
bestaat in 2010 150 jaar. Niet alleen viert de KAVB haar jubileum met
het museum, dat in 2010 haar 25 jarig jubileum viert, maar ook de
Hortus Bulborum te Limmen en de Hortus Botanicus in Leiden zijn erbij
betrokken. De Hortus in Leiden omdat Carolius Clusius daar de eerste
tulpen aan Nederlandse grond toevertrouwde. De Hortus in Limmen, omdat
er een groot sortiment Darwintulpen op de tuin te vinden is. Deze groep
werd eind 19e eeuw geïntroduceerd en heeft de Nederlandse tulpenteelt
ingrijpend beïnvloed. Een deel van dat sortiment is dit najaar aan de
tuin van het Museum toevertrouwd.
In Museum de Zwarte Tulp wordt vooral aandacht besteed aan de
zogenaamde Windhandel of tulpenmanie; aan de kalkzandsteen fabriek in
Hillegom, omdat door afgravingen goede bollengrond werd gemaakt; aan de
wetenschap, waarbij zelfs DE Dr. Hugo de Vries, daarin nog een rol
heeft gespeeld en aan de familie Krelage, omdat die aan de wieg van de
huidige Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur heeft
gestaan. Beroemdheden als Nicolaas Dames, Blaauw en Beijer en niet te
vergeten de man die nieuwe soorten trachtte te verkrijgen door
bestraling, Dr de Mol, zullen de revue passeren.
Natuurlijk wordt er ook aandacht aan de jubilaris zelf besteed. Op een
10 meter lange wand zal de geschiedenis van de KAVB een plek krijgen.
Heel belangrijk in deze tentoonstelling is een foto-album uit 1875 met
een gewicht van ruim 2 ½ kg, mede veroorzaakt door een echt marmeren
voorblad.
* Tulpen in Amsterdam. Rijksmuseum Amsterdam. 2 maart - 1 juni 2010
(website
Rijksmusem:) Het Rijksmuseum toont vanaf 2 maart de mooiste 17de- en
18de-eeuwse prenten en tekeningen van tulpen uit eigen collectie. Losse
tulpen, tulpen in boeketten, in de tuin, als ontwerp voor een zilveren
ornament en op allegorische afbeeldingen. Hoogtepunt is het tulpenboek van Jacob Marrel uit 1637-1639. Complete tulpenboeken zijn uiterst zeldzaam en het exemplaar van Marrel is zeer zelden getoond aan het publiek.
 * Amsterdamse
Tulpendagen.
Op 24 en 25 april organiseren Museum Van Loon en tuinarchitect Saskia
Albrecht de eerste editie van de Amsterdamse Tulpen Dagen. In tien
tuinen in de stad, onder meer die van het Rijksmuseum aan de Jan
Luykenstraat, zijn dan bloeiende tulpen te zien. Voor meer informatie,
zie de site van Museum Van Loon.
* Androuet Du Cerceau
(1520-1586). L’inventeur de l’architecture à la française?
Paris, Palais Chaillot, Place Trocadero. 10 februari – 9 mei
Zie ook de publicatie onder punt 8. Buitenland. Zie verder Institut
national d'histoire de l'art.
|
7.
Agenda 2009
* 27 maart 2010: Ronde Tafel Conferentie te Rhenen
* 24 april 2010: Voorjaars-excursie naar Doorwerth/Oosterbeek
* 19 juni 2010: Midsummernight
* 18 september 2010: Najaarsexcursie
* 18 november 2010: Mini-symposium
* 2012 Cascade-lustrum. Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat 25
jaar.
* SOL-bijeenkomsten worden per email bekend gemaakt.
Activiteiten georganiseerd door andere instellingen:
* 21 april 2010: Clusiuslezingen: 'De literaire tuin', Universiteit
Leiden
* 20 mei 2010: Monumentenstudiedag Erfgoed Nederland,
Delft.
De Monumentenstudiedag wordt georganiseerd door Erfgoed Nederland in
samenwerking met de Gemeente Delft. Het thema van dit jaar is: ‘Groen
in de stad’. Het programma bestaat uit lezingen in de ochtend en in de
middag een fietstocht langs verschillende interessante
praktijkvoorbeelden in Delft. Daarna volgt een bespreking hiervan. Meer
informatie over de Monumentenstudiedag volgt binnenkort op de website
van Erfgoed Nederland.
* 6 oktober 2010: Platform Groen Erfgoed, RCE
Amersfoort, vanaf 13:30
|
8.
Buitenland
 * Jean Guillhaume; Peter Führing (eds.). Jaques Androuet Du Cerceau: "un
des plus grands architectes qui se soient jamais trouvés en France".
Paris, 2010. Dit boek verschijnt bij een tentoonstelling, in Palais de
Chaillot, Place du Trocadéro, Paris. 10 februari – 9 mei. Prijs:
$120.00; ISBN: 9782708408692.
L'oeuvre graphique de Du Cerceau, la plus étendue et la plus diverse du
XVIe siècle, n'a été étudiée dans son ensemble qu'une seule fois, en
1887. Depuis lors, les travaux se sont concentrés sur quelques-uns de
ses aspects, mais personne n'a affronté la masse des 1 700 estampes et
des 1 200 dessins laissés par l'artiste. D'où l'urgence d'une nouvelle
monographie qui ne pouvait être écrite que par un groupe de chercheurs
et qui exigeait au préalable la réunion d'un corpus photographique,
réalisée avec l'aide du Getty Research Institute. Ce livre est donc le
résultat d'un effort collectif, poursuivi pendant huit ans. Il révèle
la carrière d'un grand artiste protégé par le roi, explique son
processus de travail, identifie les sources multiples qui ont nourri
son imagination et met finalement en évidence l'originalité d'une
oeuvre qui s'est développée dans de multiples directions : Du Cerceau,
graveur, dessinateur, architecte, est à la fois un créateur
d'ornements, un rêveur d'architectures antiques et modernes, un témoin
et un acteur de l'architecture française de son temps. Les deux
catalogues qui concluent l'ouvrage écartent les fausses attributions et
décrivent toutes les productions de l'artiste, fournissant ainsi une
base sûre aux études ultérieures que ce livre va permettre.
Zie ook onder Exposities.
|
Colofon
CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch
Genootschap Cascade
Eindredactie: Carla Oldenburger
Technische vormgeving: Jan Holwerda
Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 juni 2010
Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl
Kopfoto: uitsnede ontwerp
Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR,
Speciale Collecties |
|
|