CASCAD-E-NIEUWSBRIEF  26  ZOMER 2010 Website: www.cascade1987.nl Weblog : www.cascade1987.web-log.nl

INHOUD Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Nieuws Mededelingen van het bestuur Interactief / Actie Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Exposities Agenda Buitenland

1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd * Nieuw redactielid gevraagd voor het Cascade-bulletin. Het redactieteam van het Cascade-bulletin zoekt versterking met een redacteur. Als u wilt weten hoe u een bijdrage kunt leveren om van het Bulletin een nog beter en interessanter blad te maken, neemt u dan contact op met de redactie: redactie@cascade1987.nl * Zie ook punt 3: medewerking en suggesties gevraagd voor de viering van het Cascade-lustrum in 2012. terug naar boven

2. Nieuws * Bericht over Beeckestijn, dd. 1 juni 2010, overgenomen van www.vriendenvanbeeckestijn.nl: Niet alleen het hoofdgebouw op Beeckestijn, ook de Kapelwoning en de Koetshuizen komen in handen van de Vereniging Hendrick de Keyser. De Vrienden zijn daar erg blij mee, omdat het er lang naar heeft uitgezien dat de monumentale Kapelwoning op de vrije woningmarkt verkocht zou worden.  Ver. Hendrick de Keyser verwerft historisch of architectonisch belangwekkende panden en garandeert daarmee het duurzame behoud. Eenmaal aangekocht onroerend goed wordt nooit meer van de hand gedaan. Wel restaureert de Vereniging. Eenmaal opgeknapt worden de panden doorgaans verhuurd. Met de koop blijft de Kapelwoning deel uit maken van de buitenplaats. Nu wordt het huisje tijdelijk bewoond door anti-kraak. Het monumentje is wel hard aan restauratie toe… Authentiek, zeldzaam en typologisch waardevol, noemt de Rijksdienst voor de  Monumentenzorg de uit 1770 daterende neogotische Kapelwoning op Beeckestijn. De Kapelwoning hoort onlosmakelijk bij Beeckestijn, vertelt Toon van Oostrom die verschillende publicaties over de buitenplaats op zijn naam heeft staan. (Hij schrijft): Al in 1760 heeft tuinarchitect Johann Georg Michael opdracht gekregen een ontwerp te maken voor een uitbreiding van de tuinen. In 1765 werd in het nieuwe gedeelte aan de Appelcoopers of Langelaen een woning gebouwd in de vorm van een neogotische kapel. Het huis was niet bedoeld om als kapel te fungeren, maar het ontwerp paste in de opkomst van de zogenaamde landschappelijke tuinaanleg, gekenmerkt door onverwachte aardige blikvangers in het landschap. Zogenaamde follies. De kapel werd gebruikt als personeelswoning. De koetshuizen zouden eerst in erfpacht naar Piet van den Bos van Huize Waterland gaan....Hij heeft afgezien van deze plannen….Hendrick de Keyser bezint zich nog op de bestemming van de koetshuizen. Het is in ieder geval de bedoeling er een horecabedrijf te vestigen... Een deel van de koetshuizen en de bovenverdieping van het hoofdgebouw komen beschikbaar voor de verhuur als kantoorruimte, bij voorkeur aan organisaties en instellingen die actief zijn op het gebied van de groene buitenruimte. Volgens de plannen wordt op de begane grond van het hoofdgebouw een permanente tentoonstelling ingericht over ‘de invloed van de mens op de in cultuur gebrachte omgeving’. Een breed thema, waarbinnen veel ruimte zal zijn voor de historie en betekenis van tuinarchitectuur. Ook het verhaal van Beeckestijn zelf wordt daar bij betrokken. * Op 11 en 12 september aanstaande vindt in heel Europa weer de Monumentendag plaats. Het thema is dit jaar “De smaak van de 19de eeuw”. Een heerlijk thema natuurlijk voor ons tuinhistorici. Wat is kenmerkend voor de smaak van tuinen en parken in de 19de eeuw? Wie kan daar eens een voordracht over houden op één van de komende Cascade-bijeenkomsten of een artikel over schrijven voor het Cascade-Bulletin? Wie maakt de komende tijd eens een weblog over dit onderwerp of kondigt initiatieven aan die ergens in Nederland plaats vinden? terug naar boven

3. Mededelingen van het Bestuur * Nieuwe coördinator excursiecommissie. Het Cascadebestuur heeft onlangs historisch geograaf dr. Elyze Storms verwelkomd als nieuw bestuurslid en coördinator van de excursiecommissie. Zij is werkzaam bij het Geldersch Genootschap. Deelnemers aan de laatste Ronde Tafel Conferentie in Rhenen kennen Elyze Storms van haar bijdrage over het Nieuw Gelders Arcadië (zie www.nieuwgeldersarcadie.nl). * Vijfde Lustrum Cascade in 2012. Het Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat in 2012 vijfentwintig jaar. Dit heuglijke feit zal uiteraard worden gevierd met diverse speciale activiteiten. Er zal onder meer een symposium worden georganiseerd onder de werktitel ‘Aspecten van historisch openbaar groen’, met sprekers uit binnen- en buitenland die de stand van het onderzoek op de verschillende deelgebieden zullen belichten. Suggesties voor de nadere uitwerking van het thema zijn welkom. terug naar boven

4. Interactief / Acties Het is weer tijd voor open tuinen bezoek. En die tuinen worden tegenwoordig volop aangeboden op Internet. Naast het Open Tuinenboekje van de Nederlandse Tuinenstichting, die pionier was op dit gebied, zijn er nu heel wat overzichten samengesteld. Zie www.opentuinennet.nl. De Kon. Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde, beter bekend onder de naam Groei en Bloei, kent het Open Tuinen Net G&B (voornamelijk tuinen van leden). De tuinen staan per provincie geregistreerd. Zie www.opentuinagenda.nl Allerlei particuliere open tuinen en plantendagen door elkaar. Geregistreerd op datum van openstelling. Zie www.opentuinen.com. Initiatief van Buiten-Zorg Groenspecialisten. Ook per provincie gerangschikt. Lekker overzichtelijk, maar lang niet compleet. Dat geldt overigens voor alle overzichten. Als je het Open tuinen boekje van de NTs gewend bent, zijn deze overzichten maar een slap aftreksel. Maar om te beginnen natuurlijk heel goed. Verder nog: www.opentuinendagen.nl (open tuinen weekend Amsterdam); www.tuinsites.nl; www.bezoekmijntuin.nl. terug naar boven

5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties * Annette de Vries (red.). Duivenvoorde: bewoners, landgoed, kasteel, interieur en collectie. Zwolle, 2010. 264 p., ISBN  978 90 400 7676 3 (hardback) € 34,95. (ISBN 978 90 400 7677 0 paperback € 24,95 ; alleen verkrijgbaar op het kasteel). (tekst uitgeverij Waanders): Verrassend Duivenvoorde geeft een actueel, verfrissend en rijk geïllustreerd beeld van de cultuur- en natuurhistorische waarde van het landgoed en kasteel Duivenvoorde, gelegen tussen Leiden en Den Haag. Duivenvoorde vormt een uniek ensemble waarvan de wortels teruggaan tot in de dertiende eeuw. Diverse specialisten (onder meer Rudi Ekkart, Johan Carel Bierens de Haan, Ebeltje Hartkamp-Jonxis en Frits Scholten) beschrijven de geschiedenis van de bewoners, landgoed, kasteel, interieur en collectie. Ook wordt stilgestaan bij de visie op Duivenvoorde als levend erfgoed in deze tijd. Verrassend Duivenvoorde onderscheidt zich ook door een gerichte aandacht voor de prachtige kunstcollectie van het kasteel: familieportretten, prenten, tekeningen, sculpturen, porselein, meubilair, zilver, kostuums en boeken. Niet zomaar een museale collectie, maar een collectie met een verhaal. Het boek is verschenen ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van de Stichting Duivenvoorde. Zie ook www.kasteelduivenvoorde.nl. Het kasteel is iedere zondagmiddag t/m 3 oktober geopend in verband met een speciale tentoonstelling waarvoor vele vertrekken van het kasteel (zonder rondleiding) toegangkelijk zullen zijn. J. Waymark. Thomas Mawson : life, gardens and landscapes. London, 2009. 240 p. ill. ISBN 9780711225954 (tekst Bibl. WUR): Thomas Haytor Mawson (1881-1933) began designing gardens in the 1890s. He forged his distinctive style - solid formality round the house with foreground terraces and balustrades - in the Lake District, where his genius allowed the garden to open out into the landscape. He was soon the most sought-after garden and landscape designer of the day. He could name crowned heads of Europe as his clients and friends, as well as self-made industrialists such as Lord Leverhulme and Andrew Carnegie. In 1908 he was chosen to design the Peace Gardens at The Hague. Mawson, who was a great teacher and advocate for landscape architecture as a profession, published five editions of The Art and Craft of Garden Making between 1900 and 1926. His Civic Art, reflecting his great interest in the design of towns and public parks, came out in 1911. In te zien via Google Boeks. * Frank Moens, Jeroen Philippona, Han van Meegeren, e.a. (redactie). Bijzondere bomen in Nederland. Amsterdam, 2010. 408 p. ISBN 9789085069348. € 39,50. (tekst uitgeverij Boom): Overal in Nederland staan monumentale bomen: mooie, bijzondere en soms zeldzame bomen die sinds mensenheugenis een plein of laan domineren en vaak omgeven zijn met verhalen. Dit boek vertelt hun rijke geschiedenis. Bomen zijn de onmisbare metgezel van de mens. Ze geven schaduw en beschutting, ze leveren bouwmateriaal en brandhout. En bijna iedereen vindt ze mooi. Dat geldt vooral voor de bomen die monumentaal worden genoemd: exemplaren die zich door hun ouderdom, omvang of andere bijzondere eigenschappen onderscheiden. Ze worden gekoesterd en beschermd – maar vaak ook bedreigd: door verwaarlozing, door kaplustige planologen en wethouders, en zelfs door hun eigen sterfelijkheid. over deze bomen gaat dit boek. Per provincie beschrijven de auteurs de meest bijzondere bomen van Nederland, met veel aandacht voor ‘het verhaal achter de boom’: de legenden en anekdoten die met de bomen zijn verbonden. Dit boek is geschreven in opdracht van de Bomenstichting, die zich in 2010 veertig jaar inzet voor het behoud van de monumentale bomen in Nederland. Zie ook Bomenstichting. * Hans Renes. Op zoek naar de geschiedenis van het landschap: handleiding voor onderzoek naar onze historische omgeving. Hilversum, 2010. 144 p. ISBN 9789087040970. € 14,00. (tekst van uitgeverij Verloren): Oorspronkelijke natuur is in ons land zeer schaars. Eigenlijk bestaat heel Nederland uit cultuurlandschap: landschap dat door de mens grondig is aangepast aan de eigen behoeften. Daar zijn eeuwen overheen gegaan en in ons huidige landschap zijn sporen uit verschillende tijden bewaard gebleven. Soms zijn die eenvoudig te herkennen door een goede waarnemer, zoals hooggelegen oude dorpskernen in het vlakke westen, een wiel naast een dijk, een terp, uitgestrekte heidevelden in Oost-Nederland, een jaagpad, een tiendweg, een oude es, een motte. Veel andere sporen zijn bijna onzichtbaar en vragen een geoefend oog. Deel 6 in de Zoekreeks geeft een beschrijving van de verschillende cultuurlandschappen en van hun voorgeschiedenis. Uitgebreid komt aan de orde welke bronnen en methodes er zijn om zelf op zoek te gaan naar de achtergronden van het historische landschap. Botke, IJnte en Herman Maring (red.). Woellust en Welgelegen - tuinen en tuinieren in Groningen. Groningen, 2010.144 p. ISBN: 9789077487761. € 25,00. (tekst van uitgeverij Kleine Uil): Na de succesvolle uitgaven De Groninger blaarkop (uitverkocht) en Doodstil (over begraven en begraafplaatsen in de provincie Groningen) komt Uitgeverij kleine Uil opnieuw met een interessant aspect van het rijke Groningse leven: tuinen en tuinieren. IJnte Botke en Herman Maring laten in Woellust en Welgelegen zien dat Groningen een rijke (nog niet eerder in kaart gebrachte) historie kent van speciale tuinen en parken. Naast eigentijdse vormen van tuinieren, van stadstuinen tot speciale ecologische tuinen, wordt ook aandacht besteed aan de geschiedkundige achtergronden van de ideeën, de ontwerpplannen en de uitvoeringen van tuinen. Enkele onderwerpen die aan de orde komen zijn: de kruidentuin van het klooster Ter Apel, de tuin van het Prinsenhof te Groningen, parkstad Veendam, parken voor de stadsbevolking (van Sterrebos tot Leeuwenborg), stadstuinen, borgen en buitens, de hortus, heemtuin en botanische tuin (Muntendam en Pieterburen), ontwerpers en kwekers. Het geheel full-colour uitgevoerde boek bevat veel beeldmateriaal, zoals historische afbeeldingen van tuinen, kunst en natuurlijk uitgebreide fotografie (onder meer door fotograaf Jan Glas, Belcampo-stipendiumwinnaar van 2008). Zie ook een 'proefhoofdstuk' (pdf). * Hans van der Stelt, Sjors van der Stelt. De Bomen in Artis en Hortus. Amsterdam, 2010. ISBN 9789076863900. € 29,50. Deze geheel herziene editie van de uitgave uit 1989 geeft een up-to-date beeld van beide dendrologische hoogtepunten in de Amsterdamse Plantagebuurt. * Vincent Bindels et al. Villa Sanoer : plan voor instandhouding en beheer voor de tuin. 69 p + 1 bijl. Scriptie cursus Groen Ruimtelijk Erfgoed Utrecht, 2009. (tekst Bibl. WUR): Sanoer is een van oorsprong laat 19e-eeuwse buitenplaats met een Indo-Europese inslag, gelegen aan de oostkant van Wageningen in een cultuur- en natuurhistorisch waardevol gebied. Het tuinontwerp is van J.A. Lombarts. De buitenplaats maakt onderdeel uit van de zone van landgoederen en buitenplaatsen op de zuidelijke Veluwezoom en grenst aan het historische Eng-gebied. Opmerking: de hele scriptie is op internet te lezen via catalogus Bibliotheek WUR. * Debie, Patricia. De toekomst voor kloostertuinen ligt in het verleden: Het voormalige klooster Arca Pacis in Driebergen-Rijsenburg herleeft als buitenplaats Broekbergen wederom haar Rococotijden. Monumenten Jg. 31, nr. 6 (juni 2010). P. 30-33. * Bulletin van de Botanische Tuinen Wageningen. Nr. 57 (juni 2010). 20 p. De Botanische Tuinen in Wageningen hebben het afgelopen jaar veel kritiek over zich heen gekregen.  De geluiden over afstoting, sluiten, verkopen, etc. worden nu toch weer overstemd door nieuwe initiatieven. Er is een stichting opgericht tot behoud en beheer van het Belmonte Arboretum. In deze dient de verzelfstandiging van het Von Gimborn Arboretum  in Doorn, als voorbeeld. Daar heeft een zelfstandige stichting het eigendomsrecht en het beheer overgenomen van de Universiteit Utrecht. Het hele nummer van het Bulletin is gewijd aan deze problematiek. Als nadere uitleg van de problemen geeft Koen Verhoeff, voorzitter Arboretumstichting Wageningen, de volgende explicatie: Door beperking van de studieduur en accentverleggingen binnen de studie biologie aan de Nederlandse universiteiten is de positie van de botanische tuinen in de verdrukking gekomen. Dit heeft vanaf het midden van de jaren zeventig geleid tot afstoting van botanische tuinen door universiteiten. Dat daarmee ook waardevolle collecties verloren zouden kunnen gaan werd niet onderkend als een probleem voor de toekomst. Deze collecties zijn namelijk niet alleen van belang voor educatieve doeleinden, maar ook van waarde voor  het waarnemen van veranderingen  gekoppeld aan klimaatwijzigingen, voor het in stand houden van biodiversiteit en mogelijk als genenpool voor het behouden en vergroten van het planten- en bomenbestand in de handel. Zie ook de website. terug naar boven

6. Exposities * Zie eerst weblog van vrijdag 11 juni 2010, over de tentoonstellingen a) Damast, Het Witte Goud van Haarlem (met o.a. blekerij Bleeklust of Gliphoeve te Heemstede, Historisch museum Haarlem t/m 12 september)  en b) De Bolwerken – Van oreillon tot skatesculptuur (over de bolwerken te Middelburg, Zeeuwse Bibliotheek Middelburg 13 september t/m 2 oktober). * Tuinvisioenen: Jonkheer van Sypesteyn en de terugkeer van de Oud-Nederlandse Tuinkunst. Kasteel Sypesteyn, Nieuw-Loosdrecht. 3 juli t/m 3 october 2010. Zie weblog 20 mei 2010. Klassieke vijver in de keurtuin van museum Geelvinck te Amsterdam.  Bron: museumgeelvink.nl * Splash: vijvers en fonteinen in de Amsterdamse binnenstad - heden en verleden. 21 mei t/m 20 september 2010. Keizersgracht 633 Amsterdam. In het kader van het themajaar Amsterdam Water Sensations presenteert Museum Geelvinck de expositie Splash! (zie www.museumgeelvinck.nl). (tekst van de website van Museum Geelvinck): De metropool Amsterdam is beroemd om haar leven op, naast en onder het water. Het water zorgde er onder andere voor dat Amsterdam in de 18de eeuw een van de grootste handelssteden ter wereld werd. Eeuwen van leven aan het water leverde de stad tevens een unieke kunst- en cultuurtraditie op. Het themajaar Amsterdam Water Sensations laat de bezoeker beleven hoe de metropool Amsterdam zich, vanuit haar rijke historie op het gebied van water, blijft ontwikkelen. De vijver in de indrukwekkende keurtuin van Museum Geelvinck is de grootste klassieke vijver van de Amsterdamse grachtentuinen. Aan de hand van foto's, ontwerptekeningen en prenten laat de tentoonstelling onder andere zien hoe de vijver en de fontein van het stadspaleis aan de Keizersgracht zich in de hoogtijdagen van de Amsterdamse regenten - in de loop van de 18de eeuw - ontwikkeld hebben. Ook worden er foto's van andere hedendaagse vijvers en fonteinen in de Amsterdamse binnenstad getoond. Van de grootste en meest beroemde fontein van Europa, de cascade vijver van de Peterhoff in St. Petersburg die jaarlijks tegen de zomer met veel vuurwerk in werking wordt gezet, zullen tevens prachtige beelden worden getoond. Het lijkt misschien gek dat een land dat jaren tegen water heeft gevochten zich bezighoud met vijvers en fonteinen. Toch werden op de buitenplaatsen van de woningen van Amsterdamse regenten in de 17de eeuw regelmatig gracieuze fonteinen gerealiseerd, in navolging van vorstelijke paleizen in het buitenland, zoals Versailles. terug naar boven

7. Agenda 2009 * 18 september 2010: Najaarsexcursie * 18 november 2010: Mini-symposium * 16 april 2011 (Palmpaaszaterdag): Ronde Tafel Conferentie     * 2012 Cascade-lustrum. Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat 25 jaar.  * SOL-bijeenkomsten worden per email bekend gemaakt. Activiteiten georganiseerd door andere instellingen: * 6 oktober 2010: Platform Groen Erfgoed, RCE Amersfoort, vanaf 13:30 terug naar boven

8. Buitenland In aansluiting op punt 4, het volgende:    * Deze zomer tuinen bezoeken waar dan ook in Europa? Geen probleem om de meest interessante thuis al op te zoeken via Internet. Zie: www.gardenvisit.com/gardens wijst de weg. Ga op deze website binnen een scala van andere mogelijkheden naar Garden Finder en u vindt verwijzingen naar open tuinen in Engeland, Schotland, Frankrijk, Nederland, Duitsland, Italië, Spanje, Portugal, Amerika, China, Japan, India en Iran. Verder tal van interessante korte artikelen en een blog. terug naar boven

Colofon CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade Eindredactie: Carla Oldenburger Technische vormgeving: Jan Holwerda Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 september 2010 Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties