CASCAD-E-NIEUWSBRIEF  29  VOORJAAR 2011
Website: www.cascade1987.nl
Weblog : www.cascade1987.web-log.nl

INHOUD
  1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd
  2. Nieuws
  3. Mededelingen van het bestuur
  4. Interactief / Actie
  5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties
  6. Exposities en presentaties
  7. Agenda
  8. Buitenland

1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd

* Mocht er nog iemand iets willen ‘mededelen’ op de Ronde Tafel Conferentie van 16 april as.(over vier weken dus), geef je dan op bij onze voorzitter Leo den Dulk (administratie@cascade1987.nl). Zie ook punt 2, laatste sterretje.

* Het tijdschrift Historische Woonsteden & Tuinen biedt Cascade-vrienden de gelegenheid interessante artikelen (liefst over de historische ontwikkeling van een buitenplaats) in te zenden. Als iemand een mooi artikel op de plank heeft liggen, of de resultaten van zijn / haar onderzoek met anderen wil delen, graag contact opnemen met Letta Proper (gardens@hex.be).

2. Nieuws

* 2011 Internationaal Jaar van de bossen.

Foto: Tourismus NWR

* Op verzoek van de redactie van de Cascade-Nieuwsbrief brengt mr. drs. Lilian Kusters, directeur van de nieuwe Stichting In Arcadië, ons op de hoogte van hun adviesbureau. Dit in navolging van een korte uitleg over de nieuwe Vereniging PHB in de vorige Nieuwsbrief.
3 Januari jl. opende In Arcadië de deuren van haar historisch pakhuis in Amersfoort! Daarmee is de continuïteit van de PHB-kennis een feit! Wij, vier medewerkers van het oude planbureau van PHB, naast de bibliothecaris en de nieuwe directeur Lilian Kusters, adviseren eigenaren, beheerders en overheden over hun groen erfgoed en beheren een studiecentrum op dit gebied. Het advieswerk betreft beheerplannen inclusief historisch onderzoek, restauratie en herbestemming waarbij groen erfgoed betrokken is en voorts beleids-/planologie-adviezen. Daarnaast maken we inventarisaties en waardestellingen, bijvoorbeeld voor de rijksoverheid. Sinds kort verzorgen we ook eigen boekuitgaves, zoals de onlangs geactualiseerde heruitgave van het boekje van Jan Freriks: De teelt van Leifruitbomen. We participeren in diverse erfgoedorganisaties, schrijven artikelen en geven lezingen en cursussen. We zijn er trots op dat onze stichting ondanks haar beperkte omvang alle relevante disciplines in huis heeft: historicus, landschapsarchitect, landschapsontwerper, specialist groen erfgoedbeheer, bibliothecaris / documentalist en de directeur die architectuurhistoricus en jurist is. Daardoor kunnen we projecten in huis draaien en hoeven anderen niet in te huren waardoor we slagvaardig zijn en we vijf dagen per week kennis kunnen uitwisselen om tot weloverwogen adviezen of plannen te komen.
Het studiecentrum is publiek toegankelijk en omvat ca. 3500 boeken, tijdschriften, foto's, tekeningen en andersoortige informatie over groen erfgoed, in het bijzonder tuinen en parken op buitenplaatsen. De catalogus kunt u via onze website raadplegen. Voor openingstijden van de bibliotheek en meer informatie, zie: www.stichtinginarcadie.nl.
We zien uit naar een vruchtbare samenwerking met Cascade, een belangrijke partner om ons ideële doel-kennisbevordering over groen erfgoed- te verwezenlijken. Zo helpen we Cascade graag met het organiseren van de komende voorjaarsexcursie; onze medewerker Korneel Aschman is recent tot de redactie van het Cascade-Bulletin toegetreden en we staan tot uw beschikking voor vragen over groen erfgoed. 

* Bericht in de media, 2 maart 2011. Landgoed Beeckestijn is door gedeputeerde Bart Heller van de provincie Noord-Holland officieel overgedragen aan Natuurmonumenten en Vereniging Hendrick de Keyser. De recreatiemogelijkheden, de cultuurhistorische waarden en de natuurwaarden van het landgoed zijn daarmee veiliggesteld voor de toekomst.

*   De nieuwe 'programmeur' van Beeckestein, Cascade-vriend Christian Bertram berichtte ons over de komende ideeën en activiteiten:
Buitenplaats Beeckestijn in Velsen-Zuid heeft een nieuwe bestemming. Op 26 mei opent hier het Podium voor Tuin- en LandschapsCultuur. Deze bestemming is mogelijk geworden doordat Stichting Hendrik de Keyser en Natuurmonumenten respectievelijk huis en tuin hebben gekocht. Zo kon Beeckestijn voor het publiek worden bewaard in plaats van – zoals een tijd lang dreigde – aan de meest biedende te worden verkocht.
In de toekomst moet Beeckestijn een broedplaats en inspiratiebron worden voor de Nederlandse tuin- en landschapscultuur. Die functie krijgt met name gestalte in lezingen en presentaties.
Voor de nieuwe bestemming als Podium laat de Stichting Beeckestijn op het moment in vier kamers op de begane grond een vaste tentoonstelling inrichten over landschap en cultuur. Ook is er ruimte voor wisseltentoonstellingen.
Curator Christian Bertram belicht hier landschap als cultuurfenomeen, zowel in zijn historische gelaagdheid als ook als taak en inspiratiebron voor de toekomst. Dit in samenwerking met onder andere de bestuursleden Erik de Jong en Michiel Veldkamp en directeur Marieke Berendsen.
Kinderen en volwassenen kunnen ook zelf aan de slag in het 'landschapslaboratorium' in de keuken van de buitenplaats.
Buitenplaats Beeckestijn geldt als unieke schakel in de overgangsfase tussen formele en landschappelijke tuinkunst. De ontwikkeling van deze bijzondere buitenplaats krijgt alle aandacht in een filmprogramma annex audiotour in de tuin.
Adres: Beeckestijn, Podium voor Tuin- en LandschapsCultuur / Rijksweg 134, 1981 LD Velsen-Zuid / www.buitenplaatsbeeckestijn.nl.

* Uit Erfgoedstem van donderdag 16 december 2010: Drie leerstoelen op het snijvlak van erfgoed en ruimte. Op 15 december start het onderzoeks- en onderwijsnetwerk Erfgoed en Ruimte. Drie leerstoelen gaan een impuls geven aan wetenschappelijk onderzoek en hoger onderwijs op het snijvlak van cultureel erfgoed, ruimtelijk ontwerp en ruimtelijke planning en aan vernieuwing van de uitvoeringspraktijk. Er zijn drie (bijzondere) hoogleraren benoemd. Aan de Vrije Universiteit Amsterdam Cascade-vriend dr. Hans Renes, aan de Technische Universiteit Delft ir. Eric Luiten en aan Wageningen University dr. Joks Janssen.

* Het thema van de Monumentendag 2011 is Nieuw gebruik - oud gebouw. Herbestemming dus. Kunnen we daar in de groenwereld iets mee? Wie heeft voorbeelden die aansluiten bij wat men in de bouwkunst 'hergebruik' noemt? Gaat het om een totaal andere functie en inrichting met behoud van structuren? Wie komt met dit onderwerp op de Ronde Tafel Conferentie van 16 april aanstaande?

3. Mededelingen van het Bestuur

* De redactie van het Cascade-Bulletin heeft enige verandering ondergaan. Gabrielle Bartelse en Henk Rampen hebben hun redactiestoel verlaten en Jan Holwerda is tot de redactie toegetreden, met gevolg dat de redactie nu bestaat uit Arinda van der Does (eindredacteur), Korneel Aschman en Jan Holwerda. Vanaf deze plaats natuurlijk veel dank aan Henk en Gabrielle, maar het bestuur zal hen zeker bij een komende gelegenheid officieel danken en toespreken.

4. Interactief / Acties

* De laatste tijd hebben zich in Nederland heel wat nieuwe professionals gemeld op het sociale netwerk Linkedin. Wat is Linkedin? Dat is een sociaal netwerk van ervaren professionals van over de hele wereld. Opvallend veel (tuin)architecten, cultuurhistorici, historici, kortom mensen die werkzaam zijn op het gebied van het groene culturele erfgoed, hebben zich in Nederland aangemeld. Sluit je ook aan of volg interessante Linkedin Groepen als 'Cultureel Erfgoed', 'Cultuurplein', 'Erfgoedstem' en nog veel meer. De groep '2012 Jaar van de Historische Buitenplaats' zal in de loop van dit jaar van start gaan en de groep 'Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade' zal ook van zich gaan laten horen. Voor aanmelden, ga naar www.linkedin.com.
 
* Naast onze eigen weblog heeft nu ook de Bibliotheek WUR / Speciale Collecties een eigen weblog. Het is nog een proef, maar kijk er eens naar en laat eventuele opmerkingen achter. Zie specialecollecties.blogspot.com.

5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties
* Yttje Feddes. De groene kracht. De transformatie van de Westelijke Tuinsteden Amsterdam. Amsterdam, 2011. 168 p. ISBN 9461053053. € 24,50.

(tekst uitgeverij SUN architecture): 'De groene kracht' is een onderzoek naar de toekomst van het groen in de naoorlogse wijken, gebaseerd op de grootste stadsuitbreiding van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw: de westelijke tuinsteden van Amsterdam.
In de jaren vijftig en zestig werden de nieuwbouwwijken opgezet met grote groene stroken. Groen vanaf de voordeur tot in het buitengebied was een droom die daarmee werkelijkheid werd. De tuinsteden waren geboren. Maar in de loop van de tijd verwaterde de kwaliteit van het groen. Het werd slecht beheerd en niet aangepast aan de veranderende bevolking en het veranderende gebruik van de openbare ruimte. Toch kan het groen bij de huidige vernieuwing van deze naoorlogse stadswijken van grote waarde zijn als basis voor aantrekkelijke woonmilieus, als veelzijdige gebruiks- en ontmoetingsruimte en als structurerende kracht. Dat vraagt om een helder inzicht in de oorspronkelijke ontwerpbedoelingen en een nauwgezette analyse van de huidige stand van het groen.
'De groene kracht' laat zien welke kansen zo’n aanpak van het groen oplevert voor. Het boek geeft richting aan de transformatie van deze wijken en is tegelijk een inspiratiebron voor de rol van het groen in de stedelijke vernieuwing van elke andere naoorlogse wijk in ons land.

* Smienk, Gerrit en Johannes Niemeijer. Palladio, de villa en het landschap. Bussum, 2011. 159 p. ISBN10 9068685600; ISBN13 9789068685602. €39,90. Verschijnt 22 maart 2011.

(overgenomen uit de folder van de boekpresentatie): De Italiaanse architect Andrea Palladio (1508-1580) wordt wel beschouwd als een van de grondleggers van de 'moderne' westerse architectuur. Binnen zijn omvangrijke oeuvre nemen de villa's, vanaf de eerste grote opdracht voor Villa Godi tot de bij zijn dood nog onvoltooide Villa Rotonda, een aparte plaats in. De aanleg en de bouw van de villa's maakten deel uit van de grootschalige drooglegging en ontginning van de Veneto, het verwaarloosde achterland van de Republiek Venetië, dat in korte tijd werd herschapen in een graanschuur voor de overbevolkte stad. Palladio, voor de opgave gesteld om voor de eigenaars van de nieuwe landbouwondernemingen buitenhuizen en bedrijfsgebouwen te ontwerpen, ontwikkelde een nieuw type buitenplaats: de landbouwvilla. De villa's van Palladio zijn een even getrouwe als originele vertaling van de principes van de Romeinse bouwkunst en vallen niet alleen op door hun sobere en aardse architectuur, maar ook door de vanzelfsprekende wijze waarop ze in het landschap zijn gesitueerd. De auteurs hebben zich afgevraagd of daaraan niet een geraffineerde enscenering ten grondslag ligt. 'Close reading' van de Quattro Libri dell' Architettura het traktaat dat Palladio in 1570 publiceerde, maar vooral minutieus veldonderzoek geven daarop het antwoord. In Palladio, de villa in het landschap wordt de plansystematiek waarmee Palladio te werk ging ontrafeld aan de hand van een ruimtelijke analyse van de tien meest kenmerkende villa's. Zij zijn rijkelijk gedocumenteerd met foto's, kaarten en tekeningen.

* Andela, Gerrie. J.T.P. Bijhouwer. Grensverleggend landschapsarchitect architect. Rotterdam, 2011. ISBN 978 90 6450 756 4. € 45,00. Deel 5 van de serie Monografieën van Nederlandse stedebouwkundigen onder redactie van Cor Wagenaar. Verschijnt 25 maart 2011.

(tekst Uitgeverij 010): 'Een van de weinige tuin- en landschapsarchitecten van deze tijd met een open oog voor stedenbouwkundige problemen.' Zo typeerde het Polytechnische Tijdschrift J.T.P. Bijhouwer in 1949. Geïnspireerd door zijn regelmatige verblijf in de Verenigde Staten en de Amerikaanse cultuurfilosoof Lewis Mumford beschreef hij onder andere het ontstaan en saneren van krottenwijken in binnen- en buitenland. Hij werd gefascineerd door de opkomst van de moderne samenleving met het toenemend autogebruik, de suburbanisatie en massarecreatie, en bracht niet alleen de ruimtelijke gevolgen daarvan voor Nederland onder de aandacht, maar kwam ook met ontwerpvoorstellen om de nieuwe vraagstukken het hoofd te bieden. Dit rijk geïllustreerde boek schetst Bijhouwers rol bij het zoeken naar een nieuwe balans tussen stad en land, natuur en landbouw, bestaande en nieuwe landschappen. Typerend is zijn samenhangende benadering van de geomorfologie, vegetatie, en gebruik ruimtelijke opbouw van plekken en gebieden. Als ontwerper, publicist en eerste hoogleraar tuin- en landschapsarchitectuur aan de toenmalige Landbouwhogeschool in Wageningen en de Technische Hogeschool in Delft drukte hij een belangrijke stempel op de Nederlandse landschapsarchitectuur.

* Gessel, J. J. M. van (onderzoek en tekst) en P. Ermers (eindredactie) en B. Vink (foto’s). Buitenplaats Carolinapark Dieren: het rijke bezit van Mejuffrouw Viëtor. Dieren, 2010. 94 p. ISBN 9789078115502. € 19,95.

(CO): Het boek geeft een aardig beeld van het huis, het park en de bewoners, maar heeft niet veel nieuwe tuinhistorische feiten boven water gebracht. Diepenmaat Uitgeverij & Ontwerpbureau heeft het boek gratis in de markt gezet. De gehele opbrengst van het boek draagt bij aan de verbouwing van de Oranjerie tot een theehuis, welke zal worden geëxploiteerd door Siza waar mensen werken en wonen met een beperking. De Oranjerie is gelegen in het Carolinapark. Het theehuis ‘De Oranjerie’ zal in mei 2011 worden geopend.

* Breuker, Jelle. Middeleeuwse Franse tuinen: hun geschiedenis, hun hedendaagse staat. Soesterberg, 2011. ISBN: 9789059112407.  € 24,95.

(CO): Hoewel het boek Franse tuinen tot onderwerp heeft en Cascade zich beperkt tot Nederlandse tuinkunst (en landen die historische banden hebben met Nederland) is dit boek hier toch opgenomen omdat het door een Nederlander is geschreven en omdat velen van ons toch nogal eens naar Frankrijk reizen en een van deze tuinen willen bezoeken. De tuinen zijn niet origineel, maar naar beste weten in de geest van de tijd her-aangelegd.
Zie ook Uitgeverij Aspekt.

* Burg, Jan-Dirk van den. Olifantenpaden: de kortste weg van A naar B. Zwolle, 2011. 160 p. ISBN: 978-90-89102-59-1. € 29,50.
 
(tekst uitgeverij d'jonge Hond): Weinigen weten wat olifantenpaden zijn, velen bewandelen ze dag in dag uit. Het zijn de kortste routes die mensen - wandelaars, fietsers - kiezen om hun doel te gebruiken, ongeacht de goede bedoelingen van planologen. Als de kortste weg van A naar B niet voorhanden is, maakt de voetganger zelf een pad dat de vereiste terreinwinst oplevert. Net als in de jungle, waar aan slijtsporen in het gras te zien is hoe dieren doeltreffend en efficiënt hun route kiezen. Fotograaf Jan-Dirk van den Burg heeft gedurende enkele jaren overal olifantenpaden vastgelegd. Het zijn overzichtsfoto's, die de situatie accuraat in beeld brengen. Tegelijk treft de compositie en hebben de foto's een poëtische lading. De - veelal - wandelaars lijken een choreografie op te voeren. De mooiste olifantenpaden foto's zijn nu vastgelegd in een prachtig boek. Waar nodig levert Van den Burg commentaar op de soms komische strijd tussen mens en overheid. De overheid wikt, de mens beschikt hoe hij de afstand van punt A naar punt B overbrugt.

* Haartsen, A., M. van Rossem, E. Zijlstra, T. de Vries, M. Lanting. In Deventer: landschap en cultuurhistorie. Deventer, 2010. 95 p. € 16,95.

(tekst Architectuurcentrum Rondeel): Sinds de gemeentelijke herindelingen – de laatste vond plaats in 2005 – is het landelijk gebied van de gemeente fors toegenomen. Het is dan ook hoog tijd om eens aandacht te schenken aan de rijkdom aan landschappelijk en cultuurhistorisch schoon in het door weteringen, dorpen, zandruggen en enken gedomineerde grondgebied. Het boek is in elf hoofdstukken onderverdeeld waarin de auteur Adriaan Haartsen het buitengebied beschrijft. Dorpen, landgoederen, kerken en kloosters maar ook verdedigingswerken, boerderijen, recreatie en infrastructuur komen aan bod. Haartsen heeft samen met onder andere Lucia Albers voor de gemeente Deventer de kwaliteiten van het buitengebied onderzocht en in kaart gebracht. De prachtige foto’s van Erwin Zijlstra maken het boek tot een lust voor het oog en geven veel aanknopings- en herkenningspunten.
Te bestellen via info@rondeeldeventer.nl. Hier een digitale versie doorbladeren.

* * Wanrooij, Matthijs en Henk Kamp. Een korte tijd van glorie. Geschiedenis van het huis te Breckelenkamp en zijn bewoners Enschede, 2010. € 34, 45.

Zie ook Cascade-weblog 19 januari 2011. Bestellen, zie www.breckelenkamp.nl. 

* Florike Egmond. The World of Carolus Clusius: Natural History in the Making, 1550-1610. London, 2010. 312 p. £60.00 / $99.00.

(tekst Pickering and Chatto Publishers): This vibrant study explores the way in which European knowledge of the natural world was transformed during the late sixteenth and early seventeenth centuries. Based on a large collection of primary source material – mainly correspondence – Egmond investigates horticultural techniques, fashions in the collection of rare plants, botanical experimentation and methods of scientific evaluation, as well as tracking the exchange of knowledge.  Central to this activity is the figure of Carolus Clusius (1526–1609), the first truly scientific botanist. The transformation of people's everyday experience with plants is shown through the practical manifestations of this newly found fervour: the growth of collecting, garden display and fascination with the rare and exotic. 

6. Exposities en presentaties

Zie eerst de linker blauwe kolom van onze Cascade-weblog, www.cascade1987.web-log.nl.

* t/m 31 maart 2011. Nog 10 dagen. Tentoonstelling Door de bomen het bos, Bibliotheek Wageningen UR. Zie ook Cascade-weblog 14 november.

* Presentatie: De Hollandse Wildernis: Duinlandschappen in de 17de eeuw. Rijksmuseum Amsterdam. 15 maart t/m 20 juni 2011. 


Het gezicht op Bloemendaal met het landgoed Saxenburg (1651), Rembrandt Harmensz. van Rijn. Bron: Rijksmuseum.

(tekst Rijksmuseum): Het Hollandse landschap is door de mens geschapen. Alleen de strandvlakten en duinen langs de kust zijn grotendeels door de natuur gecreëerd: wild, woest, maar niet ledig. In de zeventiende eeuw, toen Holland de meest verstedelijkte regio van Europa was, boden de duinen een welkome vrijplaats voor de bewoners van de overvolle steden. Ook 17de-eeuwse kunstenaars zoals Goltzius en Rembrandt, zochten er hun toevlucht. Hun werken tonen niet alleen de vermakelijke kanten van het duingebied, maar ook de weidsheid, de stilte en de ruigte. Huigen Leeflang (conservator prenten van het Rijksmuseum): "Het duingebied is de geboortegrond van de Hollandse landschapskunst. Opvallend is dat de duinervaring in al die eeuwen nauwelijks is veranderd. Nog steeds trekken we graag de duinen in en nog steeds raken kunstenaars door dezelfde weidsheid en ruige schoonheid geïnspireerd." De presentatie toont een afwisselend beeld: van het ramptoerisme bij aangespoelde potvissen op het strand tot uitstapjes van stedelingen naar linnenblekerijen. 


7. Agenda 2011


Detail van Gezicht op Allemansgeest/Berbice (ca. 1788), Jacob Timmermans
Bron: Beeldbank Regionaal Archief Leiden

* 16 april 2011: Ronde Tafel Conferentie (vaste Palmpaaszaterdag); zie weblog 16 maart 2011.
* 14 mei 2011: Voorjaarsexcursie. Doel: de buitenplaatsen Berbice te Voorschoten en Huis te Warmont te Warmond.
* 21 juni 2011: Midsummernight (vaste namiddag en avond midzomer). Bij de familie van Everdingen op Noordenhoek, Deil.
* 24 september 2011: Najaarsexcursie (zaterdag rond 24 september, Cascade-oprichtingsdag)
* 17 november 2011: Mini-symposium (vaste namiddag en avond 3de donderdag in november)
   
* 2012 Cascade-lustrum. Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat 25 jaar.
* SOL-bijeenkomsten worden per email bekend gemaakt.

Activiteiten georganiseerd door andere instellingen: 
(zie eerst linker blauwe kolom op Cascade-weblog)

* 30 maart 2011. Clusiuslezingen. Thema: tuinen die de samenleving veranderen. Klein Auditorium van de Universiteit Leiden (Rapenburg 73). Voorlopig 4 sprekers: dr. Nicolas Robin / Freiburg; dr. Dawn Sanders / London; Ir. Michiel den Ruijter / Delft; dr. Robin Lane Fox / Oxford. Zie aankondiging.
* 26 mei 2011. Opening Beeckestijn als Podium voor Tuin- en Landschapscultuur. Zie punt 2.
* 2-3 juni 2011. Dutch Maze and Labyrinth Symposium, georganiseerd door Dutch Maze and Labyrinth Society (www.doolhoven.nl). Het Muldershuis, Eibergen / Mallem. Zie hier voor alle details.
* 2012 Themajaar Historische Buitenplaatsen - 2012.

8. Buitenland

* Schrijf eens in op de SPSG-Newsletter (Stiftung Preußischen Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg), en kijk eens op www.spsg.de. Onder Aktuell staan al heel wat activiteiten aangekondigd voor het Jaar 2012, Friederisiko, 300 Jaar Frederik de Grote. (ja, eveneens Cascade-lustrum en het Jaar van de Buitenplaats).
“Anlässlich dieses Jubiläums stellt die Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg die Person des Königs und das Neue Palais im Park Sanssouci in den Mittelpunkt ihrer Aktivitäten: Eine große Präsentation und vielfältige Veranstaltungen gewähren einen besonderen Blick hinter die Maske des Königs und die Fassade seines größten Schlosse”.
De website geeft een overvloed aan gegevens over Pruisische kastelen, landhuizen, tuinen en parken. Een vakantie of studiereis in die richting is altijd zeer de moeite waard, in 2012 helemaal!
Colofon

CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade
Eindredactie: Carla Oldenburger
Technische vormgeving: Jan Holwerda

Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 juni 2010
Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl

Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties