CASCAD-E-NIEUWSBRIEF 41 LENTE 2013 Website: www.cascade1987.nl

INHOUD Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Nieuws / mededelingen bestuur Interactief / Actie Nieuws van het bestuur - 2 Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Exposities en presentaties Agenda Buitenland

Lente (1620-30), Pieter Breughel de Jonge: olieverf op paneel.  Johnny van Haeften Ltd 1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Reagerend op het voorstel in de vorige Nieuwsbrief dat het misschien aardig zou zijn te onderzoeken of de Eerste Wereldoorlog ook in de wereld van de Nederlandse Tuinarchitectuur iets te weeg heeft gebracht, is op niets uitgelopen. Geen reacties binnen gekregen. Zelf kon ik ook geen tijd vrijmaken om daar iets aan te gaan doen. terug naar boven

2. Nieuws / mededelingen bestuur Nadat in de vorige nieuwsbrief bekend is gemaakt dat Sandra den Dulk en Wim Meulenkamp als nieuwe bestuursleden waren aangetreden is de afgelopen maanden binnen het bestuur en door anderen nagedacht over de toekomst van Cascade, i.e. nieuwe plannen, andere ideeën etc. Voorzitter Leo den Dulk heeft daar een verslagje van gemaakt, dat u kunt lezen onder punt 4. Voor deze keer hebben we dus het biografie’tje Eerste kennismaking met… laten vervallen. terug naar boven

3. Interactief / Acties Zelf was ik op zoek naar portretten van opdrachtgevers van de tuinontwerper Gerrit Vlaskamp. Er zijn een aantal beeldbanken die je dan kan raadplegen natuurlijk, en één er van is de beeldbank van de RKD, Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Je kunt er zoeken op trefwoorden binnen ‘images’, op artiesten, op portretten en meer of op alle databanken tegelijk. In het kader van de binnenkort te verschijnen boeken over Copijn en Vlaskamp, zocht ik op portretten van beiden en op namen in hun (tuinbouwkundige) omgeving. Ik vond o.a. foto’s van Pieter Gerard Copijn (1854-1927) en Heinrich Witte  (1829-1917), de auteur van Flora (1868) en Tuinen, villa’s en buitenplaatsen (1876). Kortom deze beeldbank is zeker de moeite waard.  Zie: explore.rkd.nl/nl/       Pieter Gerard Copijn (1854-1927)         Heinrich Witte (1829-1917) terug naar boven

4. Nieuws van het bestuur - 2 Cascadebestuur. Het Cascadebestuur is alweer versterkt met een nieuw bestuurslid: Jan Holwerda heeft zich bereid verklaard de redactie van het Cascade Bulletin binnen het bestuur te vertegenwoordigen. Een introductie behoeft hij nauwelijks, u kent allemaal zijn artikelen in het Bulletin, zijn bijdragen aan de weblog en u weet waarschijnlijk ook van zijn zeer gewaardeerde activiteiten achter de schermen als webmaster. Toekomst van Cascade. Het vernieuwde bestuur organiseerde eind januari met een 20-tal donateurs op Kasteel Renswoude een brainstormbijeenkomst om de koers te bepalen voor de komende jaren. Gebrek aan belangstelling heeft Cascade zeker niet, met 440 donateurs zijn we groter dan ooit. Er is echter wel sprake van een zekere mate van vergrijzing en van een verandering in de wensen t.a.v. de activiteiten. Te midden van de andere organisaties op het gebied van het groene erfgoed heeft Cascade de positie van stimulator van de bestudering van de tuingeschiedenis. Die rol zou verder uitgewerkt en in een bredere kring uitgedragen moeten worden. Om de aanwas van jongere donateurs te stimuleren moet de naamsbekendheid op de verschillende erfgoedopleidingen groter worden, bijvoorbeeld door via docenten het lidmaatschap van Cascade aan te bevelen en ook door onderzoek van studenten te ondersteunen met kennis, en misschien ook met bescheiden onkostenvergoedingen voor dat onderzoek. Tevens valt te onderzoeken of naar analogie met de KNOB, Cascade actief studentleden of pas afgestudeerden kan werven voor het bestuur. Veel net opgeleiden hebben geen werk. Met een bestuursfunctie doe je ervaring op en werk je aan je netwerk en CV. Met het bieden van onkostenvergoedingen moet het ook voor Cascade mogelijk zijn studenten als bestuursleden te werven. Om efficiënter te werken en meer rekening te houden met het gegeven dat mensen zich vaak niet meer langdurig willen binden kan het bestuur worden gesplitst in een klein dagelijks bestuur dat voor de continuïteit zorgt, waarnaast een aantal andere bestuursleden nauwer omschreven taken uitvoeren. Cascade kan door zich meer te richten op wetenschappelijke activiteiten een bijdrage leveren aan de continuïteit in de bestudering van de tuingeschiedenis. Het Cascade Bulletin zou zich meer moeten profileren als hét medium voor Nederland waarin de resultaten van kleinere onderzoeksprojecten gepubliceerd kunnen worden. Er is geen Nederlandse onderzoeksagenda, en Cascade is wellicht te klein om die in zijn eentje op te stellen; aan de andere kant bieden de universiteiten ook weinig houvast, omdat hun afzonderlijke onderzoeksagenda’s veelal gekoppeld zijn aan specialisaties van personen die een bijzondere leerstoel invullen. Cascade zou ook een rol kunnen spelen bij het uitdragen van tuinhistorische kennis op een meer algemeen niveau; daar blijkt behoefte aan te bestaan bij de mensen die niet vanuit hun vak donateur zijn maar vanuit interesse. De donateursactiviteiten van Cascade werden kritisch tegen het licht gehouden: de goed georganiseerde grote voor- en najaarsexcursies en de Midsummernight zijn onverminderd populair, maar er is vooral onder jongeren behoefte aan kleinere, informele en minimaal georganiseerde excursies-met-boterhammen-mee. Die zouden gemakkelijk via het weblog of wellicht ook via andere media te organiseren zijn. Een aantal van de donateurs die op Renswoude meediscussieerden gaf aan actief te willen meehelpen met nieuwe Cascadeactiviteiten. Het bestuur is daar zeer verheugd over en komt binnenkort met een actieplan waarin de nieuwe activiteiten worden geconcretiseerd. terug naar boven

5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties * Mariëtte Kamphuis (Anne Mieke Backer eindredactie), Met levend materiaal. Copijn 1763-2013: Tweehonderdvijftig jaar tuinlieden, boomkwekers, boomverzorgers en tuin- en     landschapsarchitecten. Rotterdam, 2014. ISBN 978-90-6906-045-3. Tot 1 juli €39,90, daarna € 45,-. 356 p. (overgenomen van de website van uitgeverij De HEF): Geen enkele familie in Nederland bleef zo lang in het ‘tuinvak’ werkzaam als de familie Copijn. Aan hun geschiedenis is de ontwikkeling van het kwekersvak en de tuin- en landschapsarchitectuur nauwkeurig af te lezen. Verrassend is te zien hoe het ‘levend materiaal’ in de loop der eeuwen steeds het uitgangspunt blijft, maar anders wordt beleefd: van de exotische bomen in romantische wandelparken tot en met de bladplanten in de verticale tuinen op futuristische gebouwen. In dit rijk geïllustreerde boek met talrijke schitterende plattegronden en foto’s vertelt architectuurhistoricus Mariëtte Kamphuis hoe de - voor een groot deel nog bestaande - parken, landgoederen, golfterreinen, daktuinen en andere groenontwerpen van de familie Copijn tot stand kwamen. Dit boek verschijnt bij de tentoonstelling 250  jaar Copijn in het Groen. Zie punt 6. * Ernst Bruinsma / Yme Kuiper (redactie), De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp. Leeuwarden, 2014. ISBN 978-90-6273-979-0. € 24,50. 196 p. Auteurs: Alice Booij, Jan Holwerda, Nico Kloppenborg, Kees Kuiken, Yme Kuiper, Frans Leenders, Aly van der Mark, Rita Mulder-Radetzky, Carla S. Oldenburger-Ebbers, Willemieke Ottens, Trudy van Riemsdijk-Zandee, Willem van Riemsdijk en Landschapsbeheer Friesland. (uitgeverij AFUK Leeuwarden zegt hierover): 5 april a.s. wordt het eerste exemplaar van deze door Menno Landstra vormgegeven uitgave gepresenteerd bij de opening van een tentoonstelling over Gerrit Vlaskamp in het Fries Museum, Leeuwarden. Dit rijk geïllustreerde boek kent één hoofdpersoon: Gerrit Lambertus Vlaskamp (1834-1906): hovenier, tuinaanlegger en tuinontwerper. Hij legde in de tweede helft van de negentiende eeuw een groot aantal tuinen aan bij de woningen van Friese notabelen, die tegenwoordig een bijzondere cultuurhistorische waarde hebben. Daarnaast is zijn naam ook verbonden aan de vermaarde Wilhelminaparken van Grouw en Sneek. Zijn werk sluit naadloos aan bij de ontwikkeling van de  landschapsstijl in Nederland. Om meer zicht te krijgen op zijn loopbaan van hovenier tot tuinontwerper, moeten we Gerrit Vlaskamps portret in de lijst van zijn tijd zien te krijgen. Dat is precies wat diverse deskundige auteurs in verschillende bijdragen aan dit boek hebben gedaan. Zie ook punt 6. * Pieter Bijwaard en Marleen Bouma-Kalshoven (samenstelling); Paul Pusch (eindredactie), Het oude Hof te Bergen: inspiratie, kunst, kennis en natuur. Wormerveer, 2014. 24,95. 128 p. Dit boek verschijnt bij de tentoonstelling Inspiratie, Kunst, Kennis en Natuur in Museum Kranenburgh Bergen (zie punt 6). Met teksten, historisch beeldmateriaal en kunst die is geïnspireerd door de zeventiende-eeuwse buitenplaats wordt het kunsthistorische belang van Het Oude Hof geïllustreerd. O.a. tekst van Alette Fleischer over de geschiedenis van Het Oude Hof. * Peter Karstkarel, Landgoed Martenastate Koarnjum. Leeuwarden, 2014. € 15,=. (overgenomen van Friesch Dagblad): Het kasteeltje en het bijbehorende landschapspark hebben een rijke historie, maar die was nog nooit in één publicatie vastgelegd. Dat werd hoog tijd, vond de Stichting Martenastate. Het resultaat, Landgoed Martenastate Koarnjum, ligt sinds vorige week in de boekwinkel. In het boek komen alle relevante aspecten uit de geschiedenis van Martenastate, zijn bewoners en het park aan de orde. Er is ook aandacht voor de organisaties die het voortbestaan en het beheer van Martenastate garanderen en voor de huidige herstelplannen. Foto’s, tekeningen en bouwschetsen ondersteunen de tekst. Wanneer de geschiedenis van Martenastate precies begint blijft onduidelijk, schrijft Peter Karstkarel. Uit de bronnen kan alleen worden opgemaakt dat de Martena’s ergens in de late middeleeuwen een stins in Koarnjum hebben gebouwd. De eerste Martena van wie zeker is dat hij op de stins heeft gewoond, is Sytse Doeckes Martena (1424-1489). Zijn naam komt voor in een akte uit 1482. In de loop der eeuwen is het gebouw een aantal keren vernield en herbouwd. Uiteindelijk werd er een comfortabele state van gemaakt. Erfbeplanting rond Doetinchem. De inrichting van historische boerenerven. Uitgave i.s.m. Werkgroep Erfbeplanting Doetinchem. ISBN: 978-90-5345-452-7. € 19,95. (overgenomen van de website van Uitgeverij Matrijs): Een meidoornhaag als afrastering, de ramen van het kippenhok altijd op het oosten en hoogstamfruitbomen in de bongerd gezien vanuit het keukenraam. Deze beelden zijn karakteristiek voor het boerenerf, zoals dat tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw gebruikelijk was in de Achterhoek. De kennis over deze vaak streekgebonden karakteristieken wordt steeds schaarser. Nieuwe erfbewoners, de moderne tijd en vernieuwing dragen er aan bij dat het klassieke beeld van een streekeigen boerenerf steeds meer verloren gaat. In Erfbeplanting rond Doetinchem. De inrichting van historische boerenerven is een deel van deze geschiedenis onderzocht en in kaart gebracht. Een uitgebreide, historische schets van de boerenerven wordt getoond, waarbij nostalgie, de schoonheid van het oude boerenlandschap en de functionaliteit daarvan centraal staan. Het boek vormt daarnaast, dankzij de vele tips en handreikingen, een ideaal startpunt voor eigen onderzoek en herstel van uw erf. Zowel uiterst informatief als praktisch wordt een eerbetoon gegeven aan het streekeigen erf. Erfbeplanting rond Doetinchem is het verslag van een uitzonderlijk project, waarbij met concrete voorbeelden en verhelderende illustratief een overzicht gegeven wordt van de geschiedenis van de erfbeplanting in het Achterhoekse landschap terug naar boven

6. Exposities en presentaties Zie ook de rechter kolom van onze eigen Cascade-website, onder AGENDA. * Geschiedenis van het Julianapark te Utrecht Tot einde van zomer 2014 Antje Drijver Paviljoen, Amsterdamse Straatweg De stichting Zuilen en Vecht ijvert ervoor om het Julianapark een monumentenstatus te geven. Onderzoekster Lenneke Berkhout deed in 2013 onderzoek naar het park en kwam tot de conclusie dat een monumenten-status voor het park noodzakelijk is. De stichting Zuilen en Vecht ondersteunt haar hierin en hield op 8 maart een zogeheten recht van initiatief presentatie in het Antje Drijver Paviljoen. Het Julianapark is een historisch park dat in opdracht van bankier Jan Kol door Hendrik en  Lodewijk Copijn in 1903 is ontworpen. Het Park is een echt ‘stadspark’ (ik zou zeggen volkspark CO) dat door duizenden bewoners uit de wijk en bezoekers uit andere delen van stad en regio wordt gebruikt om te recreëren. Stichting Zuilen en Vecht, de beheerder van het Antje Drijver Paviljoen (een kleine uitspanning in het park), constateert dat het park door het toenemend gebruik en een terugtredende gemeentelijke overheid in zijn schoonheid en leefbaarheid bedreigd wordt. Daarom is het, volgens Stichting Zuilen en Vecht, tijd dat bewoners en gemeente de waarde van dit prachtige park gaan inzien. Een tentoonstelling in het Antje Drijver paviljoen laat aan de hand van veel historische afbeeldingen de ontstaansgeschiedenis van het park zien en de verbondenheid met Ondiep en Zuilen. De tentoonstelling is  samengesteld door Lenneke Berkhout en Korneel Aschman en gebaseerd op recent onderzoek naar het Julianapark. De feestelijke opening van deze tentoonstelling (met onder meer een interview met Hans Spekman, buurtbewoner en landelijk voorzitter van de PvdA) is ook de aftrap geweest voor een actie naar de gemeente om het park op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen door middel van een zogenaamd ‘recht van initiatief’. Meer informatie is te verkrijgen via de stichting Zuilen en Vecht: info@zuilenenvecht.nl. * Tentoonstelling Inspiratie, Vogelwater en Onzichtbaar erfgoed maandag 1 april t/m zondag 15 juni Museum Kranenburg, Bergen (NH) Drie tentoonstellingen gecombineerd. Over de tentoonstelling Inspiratie: (overgenomen van een persbericht van Museum Kranenburg): Kunst, kennis en natuur komen samen in INSPIRATIE, een veelzijdige tentoonstelling met schilderijen, tekeningen en objecten van vroeger en nu. Thema’s zijn de seizoenen als metafoor voor de opkomst, bloei en ondergang van de Hollandse buitenplaatsen. Meer dan honderd objecten geven een beeld van de cultuur van rijk geworden kooplieden. Het Oude Hof in Bergen vormt de rode draad. De Franse filosoof René Descartes was vrijwel zeker betrokken bij het tuinontwerp van deze 17de-eeuwse buitenplaats, die al honderden jaren kunstenaars weet te inspireren; schilders van de Bergense School en generaties daarvoor en daarna. Tekeningen, gravures, litho’s, etsen, schilderijen, gedichten en verhalen over Het Oude Hof zijn er in overvloed. Maar hoe wordt er nu naar gekeken? Dertien hedendaagse kunstenaars reageren op het historische landgoed. Een afwisselende en onverwachte tentoonstelling met zelden getoonde prenten, schilderijen, globes, waaiers, kostuums en ornamenten. * Tentoonstelling 250  jaar Copijn in het Groen vrijdag 4 april (16.00 uur) t/m vrijdag 1 augustus 2014 Bibliotheek WUR / Speciale Collecties, Wageningen Openingsuren: ma – vrij van 9.00 – 13.00 uur en ’s middags op afspraak. Meer informatie en groepsrondleidingen: speccoll.libary@wur.nl / 0317-482701. Deze tentoonstelling is als een verlengde te beschouwen van het boek dat 4 april wordt uitgereikt (zie punt 5). De tentoonstelling bestrijkt 250 jaar tuinhistorie in ontwerpen, boeken en ander materiaal. Voor het programma van die middag en opgave, zie Cascade weblog 9 maart. * Tentoonstelling De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp zaterdag 5 april t/m zondag 14 september 2014. Fries Museum, Leeuwarden. In de tentoonstelling staan de ontwerpen van Gerrit Vlaskamp en zijn voorganger (zijn vader Lambertus) en zijn opvolger (Gabe Westra) centraal. Zijn opdrachtgevers waren voornamelijk dorpsnotabelen en gemeentebesturen. We mogen wel zeggen dat Vlaskamp het aanzien van menig Fries dorp en menige Friese stad mede heeft bepaald. Zijn opdrachtgevers en het (buitenplaatsen)landschap uit de tweede helft van de 19de eeuw krijgen om die reden ook ruime aandacht. terug naar boven

7. Agenda * 12 april (altijd op palmpaaszaterdag) Cascade Ronde Tafel Conferentie. * 17 mei Cascade Voorjaarsexcursie. * 21 juni Cascade Midsummernight. * 20 september Cascade Najaarsexcursie. * 20 november (altijd op de derde donderdag in november) Cascade Minisymposium. Activiteiten georganiseerd door derden:  (zie ook de AGENDA in de rechter kolom op de Cascade-website) * vrijdag 4 april (16.00 uur) feestelijke uitreiking door Anne Mieke Backer (Uitgeverij De Hef) van het boek Met levend materiaal. Copijn 1763-2013: tweehonderdvijftig jaar tuinlieden, boomkwekers, boomverzorgers en tuin- en landschapsarchitecten. De eerste exemplaren worden feestelijk uitgereikt aan Anne-Kim Copijn, Jörn Copijn en Siebe Stellingwerff Beintema, in Forum WUR, Wageningen. * vrijdag 4 april t/m vrijdag 1 augustus 2014. Tentoonstelling 250  jaar Copijn in het Groen. Bibliotheek WUR / Speciale Collecties, Wageningen. * zaterdag 5 april (18.00 uur) feestelijke uitreiking van het boek De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp in het Fries Museum, Leeuwarden. * zaterdag 5 april t/m zondag 14 september 2014. Tentoonstelling De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp. Fries Museum, Leeuwarden. terug naar boven

8. Buitenland Botanische Tuin bij Yalta, De Krim, oftewel Nikitsky Botanical Garden De Krim verkeert in moeilijke tijden. Daarom onze botanische blik maar eens naar dit deel van de wereld gewend. Zie History of the Nikitsky Botanical Gardens. De botanische tuin is gesticht in 1812 en heeft zijn bekendheid vooral te danken aan haar unieke arboretum. terug naar boven

Colofon CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade Eindredactie: Carla Oldenburger Technische vormgeving: Jan Holwerda Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 juni 2014 Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties