CASCAD-E-NIEUWSBRIEF 50 ZOMER 2016 Website: www.cascade1987.nl

INHOUD Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Nieuws / mededelingen bestuur Interactief / Actie Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Exposities, presentaties en evenementen Cascade-agenda Buitenland

Deze Cascade-Nieuwsbrief heeft het kroongetal 50, opgesteld door eindredacteur Carla Oldenburger en vormgegeven door Jan Holwerda, een vanzelfsprekende samenwerking. Nummer 1 verscheen bij aanvang van voorjaar 2004, dat was bijna 2 jaar voordat we de Cascade-website met weblog zijn gestart. Nu, na 12 en een half jaar, gaat uw eindredacteur afscheid nemen. Het is mooi geweest. Ik hoop dat de Cascade-Nieuwsbrief-nieuwtjes u geholpen hebben de weg te vinden in het doolhof van de Nederlandse historische tuin- en landschapsarchitectuur. Groen- en cultuurhistorisch nieuws (aankondigingen van nieuwe publicaties, exposities, symposia, netwerkdagen, nieuws van zusterverenigingen in het buitenland etc.) blijf ik volgen en vergaren, maar omdat ik geen verplichtingen meer wil, ga ik het nieuws op een andere manier communiceren. Ik blijf dus doorgaan met nieuws noteren, maar meer met nadruk op mijn eigen interesses (zeker incl. groene historie) dan louter en alleen vanuit een objectieve (wetenschappelijke) kijk op historische tuinen en groen erfgoed. Geïnteresseerd? Volg mij dan op sociale media LinkedIn en Facebook en op de Berichten-pagina van website www.oldenburgers.nl.

1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd * Afgelopen zaterdag 18 juni vond onze Mid Zomer Nacht bijeenkomst plaats, in Paterswolde. Ondanks de regen is de MZN op landgoed Vennebroek en De Braak bijzonder prettig verlopen, met dank aan de gastvrije ontvangst van Marinke Steenhuis, Paul Meurs en hun drie kinderen, en de inspirerende wandeling onder leiding van Els van der Laan. Veel dank gaat niet alleen naar hen uit, maar ook naar de vrijwilligers Marianne Poorthuis, Stieneke van der Wal, Sandra den Dulk en Arthur Met. Wederom roept het bestuur Cascade donateurs op om volgend jaar en liefst ook enige jaren daarna de Cascade-Midzomeravond (op of rond 21 juni) te organiseren. De bedoeling van de MZN is altijd geweest een ongedwongen samenzijn op een buitenplaats of in een interessante tuin van een Cascade-vriend, die ons dan op zijn eigen wijze zal in- en rondleiden op zijn plaats en alle deelnemers zal laten genieten van zijn eigendom. Het ongedwongen karakter wordt meestal bereikt door het samen verorberen van een heerlijke doch eenvoudige maaltijd met een goed glas wijn. Voor tips, opmerkingen, vragen of aanmelding mail secretariaat@cascade1987.nl. terug naar boven

2. Nieuws / mededelingen bestuur * Gefeliciteerd met jullie 50e nieuwsbrief!! Natuurlijk heel veel dank voor 12,5 jaar nieuwsbrieven!!!! Wat de toekomst betreft. De nieuwsbrief stopt in zijn huidige vorm. Maar nieuwtjes komen (en kwamen voor een deel al) op de website/weblog. Het aantal berichten en de inhoud blijft afhankelijk van wat een ieder aanlevert, dit kan zowel door donateurs als door niet-donateurs gebeuren. Input blijft zeer welkom! Carla heeft 12,5 jaar voor de 'vulling' van de nieuwsbrief zorggedragen. Het 'vullen' verschuift nu naar 'met elkaar, voor elkaar', de website staat als altijd 'open' (mail webmaster@cascade1987.nl). Daarnaast zal eens per maand of eens per kwartaal een automatische nieuwsbrief naar de Cascade vrienden worden gemaild met een deel van de berichten van de website, als een tweede kans om op de hoogte te zijn.   * Tijdens het Cascade symposium ‘Denken en doen’ (19 februari 2016) werd het Cascade plan om een reeks van symposia met tuinhistorische thema's te organiseren aangekondigd. Het ligt in de bedoeling dat het eerstvolgende symposium 'Verdwenen tuinen en parken' als thema zal hebben. In het verlengde daarvan ligt het in de bedoeling om over dit thema een volgend Cascade boek samen te stellen. Het daarop volgende thema zal 'Historisch plantsortiment' zijn. Mochten deze thema's aanleiding tot ideeën of input geven, mail redactie@cascade1987.nl. En nu de redactie wordt genoemd, in de tweede helft van dit jaar volgt vanzelfsprekend weer een regulier nummer van CASCADE bulletin voor tuinhistorie. terug naar boven

3. Interactief / Acties Deze keer wil ik nog een keer wijzen op de website van NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats, www.kastelen.nl. Niet vanwege alle uitjes en nieuwtjes van deze mooie actieve stichting, maar vanwege wat er onder de knop ‘Publicaties’ is opgenomen. m.n. het tijdschrift Kasteel en Buitenplaats, dat online te lezen is en op papier wordt toegezonden als u lid van de NKS bent. Dit tijdschrift bevat keer op keer korte interessante artikelen van bekende deskundigen (Ben Olde Meierink, Fred Vogelzang, Yme Kuiper e.a.) over vele aspecten van kasteel en buitenplaats. Met notenapparaat en schitterende illustraties in kleur. Het is een hele interessante aanvulling op ons eigen bulletin. terug naar boven

4. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties * Martin van den Broeke. ‘Het Pryeel van Zeeland’. Buitenplaatsen op Walcheren 1600-1820. Hilversum, 2016. ISBN 9789087045920. € 49,=. 518 p. Verschijning 30 juni, de dag dat Martin van den Broeke promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen. (overgenomen van de website van Uitgeverij Verloren): Buitenplaatsen bepaalden vroeger in sterke mate het landschap van Walcheren. Wat bewoog stedelingen in de zeventiende en achttiende eeuw om een deel van het jaar buiten de stad te gaan wonen? Een belangrijke reden was vermaak, maar welke rol speelde het economische aspect? En hoe toonden eigenaren van buitenplaatsen hun aanzien, macht en smaak? Martin van den Broeke laat zien dat al deze factoren in wisselende mate een rol speelden in het buitenleven en hoe dit door de eeuwen heen veranderde. Van den Broeke onderscheidt drie zones rond de steden waar verschillende typen buitenhuizen voorkomen. Nooit eerder zijn buitenplaatsen zo uitgebreid in hun landschappelijke en sociale omgeving beschreven. Dit boek geeft een rijk geschakeerd beeld van twee eeuwen buitenplaatscultuur in het ‘pryeel van Zeeland’, waarvan we de sporen nog zien in het landschap, in de archieven en op talrijke fraaie illustraties. * E. M. van Hellemondt. De paradijsmethode. Opvattingen over het moderniseren van het landschap in de Nederlandse landschapsarchitectuur van de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw. (dissertatie VU Amsterdam). * Martin Bunnik. Huis te Vogelenzang en de familie Barnaart. Bloemendaal, 2016. ISBN 2000000152127. € 24,95. 174 p. Rijk geïllustreerd. (overgenomen van www.librariana.nl): De auteur Martin Bunnik heeft na grondig onderzoek van enkele jaren een inhoudelijk voortreffelijk boek geschreven over de rijke geschiedenis van de buitenplaats in Vogelenzang evenals over de doopsgezinde familie Barnaart, oorspronkelijk afkomstig uit Vlaanderen, waarin uiteraard ook het onlangs gerestaureerde monumentale herenhuis Barnaart in Haarlem aan de orde komt. De historie vangt aan met een door graaf Floris V gesticht jachtslot en uit de in Vogelenzang ondertekende en gezegelde charters blijkt dat hij daar gaarne verbleef. Het met talrijke illustraties prachtig vormgegeven boekwerk bevat 176 pagina’s, inclusief een personen- en zakenregister, evenals een bronnenbeschrijving. De uitgever is Stichting Ons Bloemendaal en het boek kan voor 24.95 euro worden gekocht in boekhandels als Blokker te Heemstede en De Vries in Haarlem of via email worden besteld bij: boekhuistevogelenzang@ziggo.nl  Van harte aanbevolen! * Saskia Albrecht en Tonko Grever. Amsterdamse grachtentuinen: het verborgen groen van de stad. Zwolle, 2016. ISBN 9789462580138. € 9,95. Afgelopen weekend waren aan de Amsterdamse grachten, tussen Brouwersgracht en Amstel, zoals ieder jaar weer de mooiste grachtentuinen van Amsterdam open gesteld. Statige oude bomen, zeldzame planten, fraaie tuinhuizen en zowel klassieke als nieuw aangelegde tuinen waren te bewonderen in de besloten percelen, die zelden voor het publiek toegankelijk zijn. Dit boek geeft naast de serie grachtenboeken uit het begin van deze eeuw, weer een nieuwe kijk op dit zeer specifieke groene erfgoed. Anne Mieke Backer. Er stond een vrouw in de tuin: over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap. Rotterdam, 2016. ISBN 978-90-6906-048-4. € 27,90. 640 p. (overgenomen van bol.com): Een bundel verhalende essays die samen een wandeling door de Nederlandse tuinhistorie vormen, waarbij de vrouw als gids is gekozen Het boek laat zich lezen als een levendige geschiedschrijving van de Nederlandse vrouw vanuit het perspectief van de tuin. De auteur vraagt zich af waarom ons altijd is verteld dat door toedoen van één vrouw het paradijs is verloren gegaan en waarom er zo weinig aandacht is voor de paradijzen die sindsdien door Nederlandse vrouwen zijn gecreëerd. Het gaat niet alleen over vrouwelijke tuin- en landschapsarchitecten, maar evengoed over naamloze boerinnen die hun kennis van bloemen en planten doorgaven aan hun dochters, over prinsessen en rijke grootgrondbezitsters die het landschap naar hun hand zetten, pioniersters met tulpenbollen, burgerdames en zelfs hoeren die in de groene beschutting van parken hun diensten aanbieden. Beginnend bij de eerste landbouwculturen rond 5000 jaar voor de jaartelling, eindigt het bij internationaal bekende Nederlandse groenontwerpsters en de actualiteit van het nieuwe 'stadstuinieren' in de metropool. Voor haar onderzoek bestudeerde Anne Mieke Backer talloze brieven en dagboeken, waardoor samen met afgenomen interviews, er een beeld kon worden gevormd van wat de rol van vrouwen was en vooral van wat hun drijfveren waren. Zo werd het schrijven van dit boek een zoektocht naar het antwoord op de vraag wat de beschreven vrouwen op hun specifieke stukje aarde hebben gezocht en wat zij er tot op de dag van vandaag hebben gevonden. Het steeds veranderende begrip 'natuur' en parallel daaraan de opvatting over de 'vrouwelijke natuur' fungeerde daarbij als een rode draad. Tenslotte Ank Bleeker (na lezing) noemt het boek 'een naslagwerk voor het leven'. Carla O. constateert dat de rol van vrouwen binnen de Nederlandse landschapsarchitectuur met dit boek voor goed op de kaart is gezet. * Melina Reintjens en Annemarie Vels Heijn (redactie). De oudste tuin van Nederland: De groene geschiedenis van Huis Bergh.’s Heerenberg, 2016. ISBN978-90-803638-8-5. € 15,=. Zie Cascadeweblog 20 april 2016.  C. Boschma-Aarnoudse. Buitenplaatsen in de Purmer: investeren en buiten leven in een Noord-Hollandse polder. Wormerveer, 2016. ISBN 978-90-78381-88-4. € 24,95. Naast de buitenplaatsen van de Beemster zijn nu ook de buitenplaatsen van de Purmer in kaart gebracht. Dit boek beschrijft de interessante historie van vele helaas verdwenen erfgoederen. De bekendste namen die met deze droogmakerij verbonden zijn, zijn wellicht de buitenplaatsnamen Westwijk en WolffenHoeck, de naam van de architect Philip Vingboons en de familienamen Popta, Wallendal en Wolff. Vele buitenplaatsen in de Purmer werden oorspronkelijk gesticht door Amsterdamse kooplieden en regenten, die na de droogmaking van de Purmer (1622) graag hier als belegging een landbouwbedrijf (veehouderijen) stichtten. Tevens kregen deze buitenplaatsen natuurlijk ook de functie van zomerverblijf, om zodoende het lawaai en de stank van de stad Amsterdam ’s zomers te ontvluchten. Hoe het Amsterdamse families en later vermogende families uit Edam, Monnickendam en Purmerend verging (in voorspoed en tegenspoed), dat allemaal is in dit boek te lezen. De Amsterdamse buitenplaatsen maakten in de loop van de tijd plaats voor veebedrijven en boomkwekerijen, waar de plaatselijke elite de scepter zwaaide. Hoe dit proces verliep wordt beschreven aan de hand van de lotgevallen van 19 buitenplaatsen en haar families, en ook een enkele familie van tuinlieden. Na 1750 raakten vele buitenplaatsen in verval. In 1810 waren er nog 8 buitenplaatsen in de Purmer over. Zantwijck was de laatste buitenplaats, die in 1859 werd gesloopt. We zullen het moeten doen met de geschiedenis van deze mooie oorden. Het boek is goed verzorgd en overzichtelijk. terug naar boven

5. Exposities, presentaties en evenementen Zie ook de rechter kolom op de Cascade-website, onder AGENDA. * Bolbloemen onder de loep. T/m 21 augustus. Museum De Zwarte Tulp: Met aquarellen en tekeningen van werkende- en aspirant werkende leden van de Vereniging van Botanische Kunstenaars Nederland (VBKN). Halverwege deze periode vindt er een wisseling plaats van de tentoongestelde werken. Van 4 maart tot 29 mei zijn er werken te zien van bloeiende voorjaarsbollen en -knollen. Na de wisseling worden van 31 mei tot 21 augustus, bloeiende zomerbollen en -knollen tentoongesteld. In beide perioden zijn circa zestig aquarellen en zwart-wit tekeningen van tulpen, hyacinten, narcissen, krokussen en andere bijzondere bol- en knolgewassen te bezichtigen. * Geschiedenis van de botanische illustratie.  T/m 21 augustus. Museum De Zwarte Tulp:  Prentententoonstelling. Tegelijk met de tentoonstelling ‘Bolbloemen onder de loep’ wisselen de prenten van de CollectieNieuwenhuis in het prentenkabinet van het museum. Aan de hand van 30 prenten en boeken wordt de ontwikkeling in het vak botanisch tekenen weergegeven. De afgebeelde voorjaarsgewassen zijn esthetisch gezien de moeite waard om te komen bekijken. In de tentoonstelling wordt ook ingegaan op de ontwikkeling van druktechnieken. Zo zijn de oudste prenten gemaakt met behulp van houtsneden en kopergravures. Latere prenten konden door de komst van de chromolitho direct in meerdere kleuren worden gedrukt. De historische botanische prenten vormen vandaag de dag nog steeds een belangrijke inspiratiebron voor hedendaagse botanische kunstenaars, zoals bijvoorbeeld voor de leden van de Vereniging van Botanische Kunstenaars Nederland. De twee tentoonstellingen vormen samen dan ook een prachtig overzicht van het botanisch tekenen door de tijd heen. * BinnensteBuiten. Een tentoonstelling over Noord-Hollandse buitenplaatsen. T/m 1 september. Provinciehuis Dreef 3,  Haarlem. Zie Cascade-weblog 12 april 2016. * Floralia: Ode aan de bloem door kunstenaars van nu. T/m 11 september. Gorcum Museum: Het voorjaar komt tot bloei in het Gorcums Museum! In de expositie Floralia tonen Nederlandse kunstenaars van nu hoe zij geïnspireerd zijn door bloemen: een ode aan de bloem in schilderijen, tekeningen, foto's en beelden. Van uitbundige, opwindende kleurexplosies tot bedachtzame stillevens. Maar ook de bloem als symbool van vruchtbaarheid of vergankelijkheid. * Azië in Slot Zuylen. T/m 25 september. Slot Zuylen: Van 23 april tot en met 25 september 2016 richt Slot Zuylen de blik oostwaarts voor de thema-presentatie Azië in Slot Zuylen. Gidsen nemen bezoekers mee door het Slot en haar tuin en laten zien hoe Azië een plek vond in het leven van de voormalige bewoners. De inspiratie voor dit thema is de bijzondere restauratie van twee Chinese knikpoppen uit de late18e eeuw, die voor het eerst worden tentoongesteld. Azië lijkt ver weg, maar dit seizoen zien, horen, ruiken en ervaren bezoekers dat dit werelddeel binnen handbereik was in het Groote Huys aan de Vecht. Hier afgebeeld een deel van de ‘Hortus Malabaricus’ / Hendrik A. van Reede tot Drakestein (1678-1693). * Japan – Von Siebold – Hydrangea: het recept voor een rijk Hortensia geslacht. Boomkwekerijmuseum Boskoop. T/m 1 oktober 2016. Het Boomkwekerij-museum stelt zich tot doel om jaarlijks naast de permanente expositie een of meerdere wisseltentoonstellingen te organiseren over onderwerpen die te maken hebben met de boomkwekerij in Nederland, de geschiedenis van Boskoop of onderwerpen over kunst en cultuur in de breedste zin van het woord. Hierbij werkt het museum samen met de boomkwekerijbedrijven, de Historische Vereniging Boskoop, de Koninklijke Vereniging voor Boskoopse Culturen en kunst en cultuurinstellingen. * De Brederodes en de kunsten. T/m 16 oktober 2016. Stedelijk Museum Vianen: In de tentoonstelling De Brederodes en de kunsten toont het Stedelijk Museum Vianen in de zomer van 2016 het roemrijke geslacht als mecenassen van de kunsten, als eigenaren van indrukwekkende onderkomens en opdrachtgevers van vele kunstvoorwerpen en verbouwingen aan hun huizen die hun faam en rijkdom kracht bijzetten. Ondanks het uitsterven van het Brederode-geslacht in 1679 en de verwoesting van kasteel Batestein in 1696 zijn er veel objecten van deze roemrijke familie in Europa bewaard gebleven. Vele van deze schitterende kunstvoorwerpen zullen voor enkele maanden opnieuw in Vianen te zien zijn. De benedenverdieping van het museum, grenzend aan de museumtuin, is grotendeels gereserveerd voor de deeltentoonstelling De tuinkunst van de Brederodes, die in samenwerking met de Open Tuinenroute Vianen wordt georganiseerd.  * Bosbouwcultuur in Putten. T/m 29 oktober. Museum De Tien Malen: Ontdek meer over de geschiedenis van de bosbouwcultuur en welk gereedschap gebruikt werd in de tentoonstelling Bosbouwcultuur in Putten. Ook is het mogelijk een educatieve wandelroute te lopen door het Kleine Pinetum en Josinapark, waarbij je boomsoorten mag raden aan de hand van boomschors, de hoogte kunt bereken van een boom en de leeftijd van een boom weet te achterhalen. * Blauw en Bont. Delfts blauw in de paleistuinen. T/m 23 oktober. Museum Paleis het Loo: te zien zijn 45 bijzondere Delfts blauwe tuinvazen. De vazen zijn vervaardigd naar voorbeeld van drie nog bestaande originelen, die in de 17e eeuw zijn gemaakt voor de eerste bewoners van Paleis Het Loo, koning-stadhouder Willem III en koningin Mary. Het plaatsen van deze vazen in de paleistuinen is de bekroning van de tuinrenovatie. Zie Cascade-weblog 7juni. * Upstairs, Downstairs: het leven op Duivenvoorde rond 1900. T/m 29 oktober. Kasteel Duivenvoorde: Een familiekiekje uit duizenden op een unieke plek in Zuid-Holland. Het is 1890 en op het gazon van Kasteel Duivenvoorde poseert een omvangrijk gezelschap. In het midden troont Cornelia Maria Steengracht met haar 1-jarige kleinzoon, Willem Anne Assueer Jacob Schimmelpenninck van der Oye. Cornelia was de zuster van Hendricus Adolhpus Steengracht, de toenmalige eigenaar van Duivenvoorde die ongehuwd bleef. Willem Anne was zijn latere erfgenaam. Grootmoeder, kleinkind en hun geliefde verwanten tonen in een snapshot de verbondenheid tussen de families Steengracht en Schimmelpenninck van der Oye op het snijvlak van twee eeuwen. Kasteel Duivenvoorde heeft nog steeds een bewoond karakter. De historische interieurs zijn volledig ingericht: ontvangstzaal, zitkamers, slaapkamers, eetkamer, bibliotheek en mangelkamer. Je hoort de japonnen ruisen, de kinderstemmen kwetteren en het personeel zijn gang door het huis maken. In het park werd gewandeld, alle seizoenen van het jaar. Net als tegenwoordig. Adellijke huizen als Duivenvoorde vertellen een verhaal. Een verhaal over het leven upstairs en downstairs van de adellijke bewoners en het dienstdoende personeel. Voor Duivenvoorde zijn dat rond 1900 de families Steengracht en Schimmelpenninck van der Oye. Hun aanwezigheid is nog steeds voelbaar. Net als andere adellijke families genoten zij ’s zomers op hun buiten van de welverdiende rust en het samenzijn met familie en gasten. Om dit allemaal mogelijk te maken was natuurlijk personeel nodig. Zeker op een landgoed. Er moest immers geteeld, gekookt, gechauffeerd en gewassen worden. Aan de hand van het interieur en de collectie van Duivenvoorde brengt de tentoonstelling Upstairs, downstairs het ‘leven van toen’ tot verbeelding. De tentoonstelling is verweven met de bestaande historische interieurs en maakt integraal onderdeel uit van een bezoek aan Duivenvoorde. * De oudste tuin van Nederland. T/m 1 maart 2017. Tentoonstelling Kasteel Huis Bergh: Zie Cascade-weblog 4 april. * Borg Verhildersum, zijn geschiedenis, omgeving en bewoners. T/m 30 oktober. terug naar boven

6. Cascade-agenda Kijk ook voor nadere gegevens in de rechter kolom op de Cascade-website, onder AGENDA. *    30 juni. Promotie Martin van den Broeke, Rijksuniversiteit Groningen. *    1 juli. Zomermiddag Netwerk Historisch Cultuurlandschap. RCE Amersfoort. Aanmelden www.historischegeografie.nl. *    16 juli, 14.00 uur. Stedelijk Museum Vianen. Lezing Vanessa Bezemer (Cascade-vriendin uit VS) over de Tuinkunst van de Van Brederodes. toegang € 5,00; s.v.p. reserveren gewenst. terug naar boven

7. Buitenland De Nieuwsbrief van het Geelvinck Hinlopen Huis (een aanrader op zichzelf) verwees mij naar de Wintertuin van het voormalige ‘pensionnat de demoiselles in Onze-Lieve- Vrouw-Waver’, regio Mechelen / België (ten Noorden van Leuven). Met de tuinarchitect van ‘Groentips’, Pepijn Verheyen, brengen we graag een virtueel bezoek aan deze unieke ontvangstzaal voor ouders van de meisjes die hier eertijds onderwijs genoten. Iedere Cascade-vriend móet kennismaken met deze tuin, en dat kan virtueel, maar dat kan natuurlijk ook tijdens een Cascade-excursie. Goed idee? -voor het filmpje Groentips : Wintertuin Ursulininstituut -voor geschiedenis van het pensionaat zie www.visitwintertuin.be - zie ook masterplan Site van de Zusters Ursulinen van Onze-Lieve-Vrouw-Waver. terug naar boven

Colofon CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade Eindredactie: Carla Oldenburger. Technische vormgeving: Jan Holwerda. Vragen en opmerkingen kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties