Harmonische maatsysteem Landgoed Eerde


Kasteel Eerde en directe omgeving (1851) Bron: watwaswaar.nl

Op de website van deStentor (StentorTV, met filmpje) valt het navolgende bericht te lezen:

Landgoed Eerde bij Ommen maakt zomaar ineens een grote sprong op de ranglijst van unieke landgoederen in Europa. Van het ‘eenvoudige’ goed geconserveerde Sallandse landgoed is nu vast komen te staan dat kasteel, tuin en parkbos in strikte kunstzinnige harmonische verhoudingen zijn aangelegd: goddelijke perfectie op aarde.

"Bij mijn weten is dit het enige landgoed – in elk geval in Nederland – waar je dit soort klassieke aanleg op deze schaal nog vindt." Bij landschapsarchitect en tuinhistoricus Eric Blok is afgelopen zomer al metende en onderzoekende het opzienbarende inzicht ontstaan. "Baron Johan Werner van Pallandt, die het landgoed in 1715 liet aanleggen, heeft alles volgens strikte maatvoering gedaan." Die strakke maatvoering en achtergrond was bij de huidige eigenaar Natuurmonumenten, maar ook bij de nazaten van de baron niet bekend. "Naar dit onderwerp is nog maar weinig onderzoek gedaan, maar andere landgoederen uit deze tijd zijn niet zo precies qua maatvoering of de structuur is later compleet veranderd."

Blok deed zijn onderzoek in opdracht van Natuurmonumenten. Hij ontdekte dat de ontwerper van het park de Rijnlandse roede heeft gebruikt als oppervlaktemaat. (Napoleon had de meter nog niet geïntroduceerd.) "Als je dat niet weet, zie je de verhoudingen en verbanden dus niet. Alle lanen en wegen en oppervlakten zijn aangelegd volgens die Rijnlandse roede. Van Pallandt heeft met zijn tuin, kasteel en bospark een echt kunstwerk gecreëerd."

De militair had contacten in Haagse hofkringen, en kwam zo in aanraking met tuinkunst uit die tijd. Hij volgde het voorbeeld van Constantijn Huijgens, die op zijn landgoed Hofwijck bij Den Haag ook de Frans Classicistische stijl toepaste. "Die ging uit van een universele gedachte, met gebruikmaking van het harmonische maatsysteem in de muziek dat teruggaat op de theorie van de gulden snede van Vitruvius. Als je dat exact toepast in architectuur en landschapsaanleg, dan verhef je je woonomgeving tot kunst. De tuin moet een afspiegeling zijn van het paradijs", doet Blok het streven uit die tijd uit de doeken. Van Pallandt diende in het regiment van Generaal Van Baer, die bij de aanleg van zijn landgoed Slangenburg in Doetinchem ook de formele parkstijl heeft toegepast. "Maar Van Baer heeft het praktisch gedaan, en zich niet strak aan de maatvoering gehouden. Daarin is Eerde uniek", weet Blok.

Op basis van zijn rapportage kan Natuurmonumenten nu beter prioriteiten aangeven die aangepakt moeten worden op het wat sleets geraakte landgoed. "Hoewel alles nog in oorspronkelijke staat is, zijn in de lanen gaten gevallen en zichtassen vervallen", somt Agnes Kleinsmit, beheerder Salland van Natuurmonumenten op. "Er zijn 25 lanen, die moeten over 25 jaar allemaal weer hersteld zijn. Dat gaan we ook doen met de overige bijna driehonderd landschapselementen."

Vooralsnog is 8 tot 10 miljoen euro nodig voor het ‘Programma Eerde’. Daaronder vallen ook de pachters en hun boerenbedrijven. Zij zouden duurzamer moeten gaan werken in het kwetsbare natuurgebied. Met het waterschap moet de verdroging een halt toegeroepen worden en de meandering van de Regge teruggebracht worden. En het landgoed en haar terreinen moeten meer ruimte gaan bieden aan bezoekers. Een andere wens is horeca in een van de bijgebouwen bij het kasteel. Zo blijft Eerde voor altijd een paradijs op aarde.

Overigens, zondag 2 mei, Open Dag Eerde (Natuurmonumenten)


Ommen, Kasteel Eerde vanuit de lucht (groter na klik foto)  Bron: oudommen.nl

4 gedachten over “Harmonische maatsysteem Landgoed Eerde

  1. “Bij mijn weten is dit het enige landgoed – in elk geval in Nederland – waar je dit soort klassieke aanleg op deze schaal nog vindt.” zei ik in bovenstaand interview. Eigenlijk ben ik wel benieuwd of mede-tuinhistorici en onderzoekers het met deze stelling eens zijn.
    Zijn er meer parken in Nederland overgebleven waar een dergelijk zorgvuldig harmonieus maatsysteem met een dergelijke omvang (Eerde meet 504 x 168 roede of 1897 x 632 meter) nog zo gaaf aanwezig is?
    Hofwijk is het bekende voorbeeld, maar aangetast door de spoorlijn. Hof te Bergen is beschreven in het Jaarboek Tuinkunst. Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur deel West noemt er een aantal en beschrijft Beeckesteijn.

    Eric

  2. Deze week viel her en der te lezen dat de provincie Overijssel, de gemeente Ommen, Natuurmonumenten en de Internationale School Eerde (ISE) samen willen investeren in landgoed Eerde. Het kenniscentrum voor bedrijven en universiteiten op het gebied van economie-ecologie moet daar zijn plek krijgen. Onderdeel vormen ook renovatie en restauratie van kasteel, landgoed, lanenstelsel, Beneden-Regge en Eerder Achterbroek.
    Het bijzondere van het lanenstelsel is al in de weblog naar voren gebracht. Een van de berichten brengt het als volgt: Nieuw onderzoek heeft aan het licht gebracht dat het landgoed qua gaafheid en opzet van grote internationale allure is. Dat komt door het gehele ensemble, het unieke, authentieke interieur van het kasteel en het bijzondere lanenstelsel. Het lanenstelsel, dat in de 18e eeuw is aangelegd, is terug te voeren op de ideën van de Gulden Snede (bekend van het boek De Da Vinci Code). Het gaat om zeer hoogwaardige tuinkunst..
    M'n mondhoeken krulden op bij het lezen van de toevoeging tussen haakjes. Lees het complete bericht hier.

  3. Het is voor ons de kunst om voor publiek ingewikkelde termen als muzikale-, of harmonische maatvoering, Vitruvius, Rijnlandse Roede e.d. ook een beetje smakelijk te presenteren. De toevoeging van De Da Vinci Code is voor uw TGC uiteraard niet de meest waardevolle bron – om maar een een understatement te gebruiken – (fictie en non-fictie vermengd tot een urban legend). Het grote publiek kent De Gulden Snede echter vooral van dit boek. Om voldoende draagvlak, sympathie en uiteindelijk steun en middelen voor de ontwikkeling van het lanenstelsel te verkijgen, is het goed en noodzakelijk om aansluiting te houden bij de grote massa en ingewikkelde niche-onderwerpen populair-wetenschappelijk te presenteren.

  4. Helemaal met je eens Jos. De glimlach was dan ook puur en zeker niet meewarig.
    Trouwens als het om een puur muzikaal verhaal en haar maatvoering zou gaan en ik dan een lijst als lijst van de reine Nederlandstalige intervalnamen in de muziek zie, dan moet ik ook achter m'n oor krabben.
    De TGC-ers (Tuinhistorisch Genootschap Cascade) onder ons moeten de paragraaf De ‘ideale’ tuin in de classicistische tuinarchitectuur in het boek De natuur bezworen of in de Gids voor Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur, deel West er nog maar eens op naslaan.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *