Detail Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen (1838), S.W. van der Noordaa
U kent de kaart vast wel: Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen, van de hand van de landmeter S.W. van der Noordaa, verschenen in 1838/1839. Een bespreking uit De Avondbode van 31 oktober 1839 geeft aan waarom de kaart nu nog steeds ‘pakt’:
‘Bewonderingwaardig zijn de naauwkeurigheid, netheid en duidelijkheid der teekening en bewerking van dezelve. (…) Al verder zijn naauwkeurig aangewezen alle buitenplaatsen, zoodat men niet alleen alle huizen, koepels en andere gebouwen op deze kaart vinden kan, maar zelfs alle vijvers, plantsoenen of gronden van vermaak; inzonderheid zijn met eene ongelooflijke juistheid afgeteekend de aanzienlijke landgoederen onder de gemeenten Wassenaar en Voorschoten, als, om slechts eenigen te noemen: de heerlijkheid Duivenvoorde, bet huis Ter Horst, het huis te Paauw, Raaphorst, Bakkershagen. Rijksdorp en Coxhorn, Groot-Hazebroek, Voorlinden en Blankenburg, Duinzigt, Marlot, en verdere alle overige grootere en kleinere buitenplaatsen, zoodat geene enkele gemist wordt. Niet minder naauwkeurig is de teekening van het ’s Gravenhaagsche Bosch, met al de wandelingen en vijvers en de omliggende huizen en tuinen.’
Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen (1838), S.W. van der Noordaa. Groot.
De Haagse beeldbank heeft 6 versies. Onder andere de ruwe ‘basisversie’, een kleurenversie (1838), een aantal ongekleurde versies (1839) en een versie uit 1852, zie Haagse beeldbank. Drie exemplaren heeft het Haags archief op wikimedia gezet, dus lekker groot en te downloaden, zie wikimedia. Direct groot? Klik hier.
Enne die versie uit 1852, daar staat de spoorlijn Amsterdam-Rotterdam op. Deze kwam in delen tot stand: Amsterdam-Haarlem (1839) Haarlem-Leiden (1842), Leiden-Den Haag (1843) en Den Haag-Rotterdam (1847). Of er meer verschillen tussen de versies 1839 en 1852 zijn moet u maar eens nalopen.
Jan Holwerda
Het merkwaardige is dat iedereen het altijd heeft over deze kaart en hem dan het jaartal 1839 meegeeft. Als je goed kijkt staat er toch duidelijk op de kaart 1838. Ik houd het dus altijd maar op dat jaartal, tenslotte heb ik in mijn bijvak geschiedenis geleerd dat je bronnen (boeken, kaarten etc) het jaartal moet meegeven dat je zelf op de titelpagina of elders op de bron hebt gelezen. De kaart zal mogelijk eind 1838 zijn definitieve vorm hebben gekregen en begin 1839 pas zijn vrijgegeven, dat weet ik niet, maar historisch verantwoord lijkt mij het jaartal 1838 toch correcter. CO.
Goeie. De 6 kaarten in beeldbank even nagelopen.
Het jaartal staat onder de ooievaar in het wapen.
‘ruwe versie’ zonder jaartal
1838 bij gekleurde versie, inderdaad!
1839 3x bij ongekleurde versies
1852 bij ‘2e’ herziene druk
advertenties vind ik pas in 1839
Heb het eerste plaatje in de weblog vervangen door een met wapen (met 1838).
Aangezien ik de kleurenversie laat zien moet ik 1838 noemen (ik had de gegevens uit de beschrijving van archief overgenomen 🙂 ). Had ik de ongekleurde versie genomen, waarschijnlijk de verkochte versie, dan had ik 1839 kunnen laten staan. Omdat er dus ook kaarten met 1839 zijn, misschien de meeste? misschien de gedrukte/verkochte? heeft iedereen die 1839 noemt het dus toch goed? (bij de kaart met 1839 🙂 )
Jan, wat een prachtige kaart (die ik zeker niet kende). Ben er voor meerdere projecten blij mee. Dank.
Dag Jan,
De door de Avondbode geroemde betrouwbaarheid van de kaart valt in onze 21e-eeuwse verwende ogen wel een beetje tegen. Ik heb ook sterk de indruk dat Van der Noordaa zijn eerste kaart uit 1838 grotendeels gebaseerd heeft op de gemeentelijke overzichtsbladen van het Kadastraal Minuut Plan.
Goedendag,
Ik ben in bezit van een (vermoedelijke) originele ongekleurde versie. Heeft deze kaart nog enige waarde?