Tentoonstelling Arcadië aan het Wijkermeer – buitenplaatsen en hun bewoners.
Museum Kennemerland, Westerhoutplein 1, Beverwijk.
25 april t/m 16 september 2012.
Woensdag-, zaterdag- en zondagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur.
Ontwerp tuin en park Akerendam in Beverwijk, H. Stoopendaal in opdracht van Mr. Gerrit Hooft. 1794. Collectie Museum Kennemerland Beverwijk.
Bovenstaande tentoonstelling heb ik nog niet gezien, maar als je bovenstaande kaart van de buitenplaats Akerendam gemaakt door H. Stoopendaal, bekijkt en deze niet kent, dan is de tentoonstelling alleen daarom al de moeite waard. Het is al heel lang voor mij een vraag waarom de hoofdas van het achterpark en de dwarsas van het achter-bassin nu net niet loodrecht op resp. evenwijdig aan het huis zijn geprojecteerd. Zou het met een oorspronkelijk uitzicht op een kerk of ander bouwwerk te maken hebben, bijv. de kerktoren van Wijk aan Zee? Wie het weet mag het zeggen. Er is overigens nog een tweede kaart / ontwerp van H. Stoopendaal van enige jaren eerder bekend, namelijk uit 1791. Misschien de moeite waard om beide naast elkaar te leggen en naar de verschillen te zoeken?
P. J. Lutgers. Scheybeek. Litho. Ca. 1840
Behalve de buitenplaats Akerendam krijgt ook de buitenplaats Scheybeek, eveneens gelegen aan de Velserweg en in 1715 eveneens eigendom van Catherina Clara Geelvinck, gehuwd met Willem Boreel, extra aandacht. Natuurlijk is er heel veel meer over deze twee buitenplaatsen bekend, maar dat is nu juist op die tentoonstelling te zien.
Zie ook Noord-Hollands Arcadia, Christiaan Bertram, Alphen aan de Rijn 2005. CO.
Hans Otten, tuinbaas van Akerendam, heeft vorig jaar een en ander tijdens een excursie waaraan ik deelnam toegelicht. Het huis van Akerendam is gebouwd op een huiseiland tussen twee al eerder bestaande openbare wegen die te zien zijn op de Stadsplattegrond van Beverwijk, van Jacob van Deventer uit ca. 1560 (zie onder). De ‘rechterweg’ is de huidige Velserweg (de vroegere Heereweg). De ‘linkerweg’ was in eerste instantie ook een openbare weg en is na aankoop van de gronden door Jan Bicker, 1635-1639, als dwarlaan opgenomen in de aanleg (anders was er sprake geweest van een overtuin). Het is dus geen laan aangelegd als onderdeel van de tuin, maar een weg van oudere datum. En die loopt niet parallel met de achtergevel van het later gebouwde huis.
Omgekeerd is het huis niet parallel aan deze al bestaande weg gebouwd. De oriëntatie van het huis zal mogelijk op de toenmalige Heereweg zijn geweest (maar er niet loodrecht op). Of niet, en zat men er een paar graden naast.
De vijver oriënteert zich weer wel op de dwarslaan (parallel lopende oever).
De hoofdas stond op haar beurt loodrecht op de achtergevel en niet op de dwarslaan/vijver.
Als het huis toentertijd een oriëntatie had gehad op de al bestaande weg/dwarslaan, dus met de achtergevel parallel aan die weg gebouwd, dan was er nooit sprake geweest van een iets wringende parktekening. Dan hadden huis en vijver parallel aan die dwarslaan gelegen en zou de hoofdas loodrecht op huis, dwarslaan en vijver staan.
Opgevist uit het digitale jaarverslag 2007 van Stichting Sluyterman van Loo, die Stoopendaal uit 1791:
Akerendam, H. Stoopendaal 1791, collectie Stichting Sluyterman van Loo
en nogmaals die uit 1794