Vogelvluchten met randprenten

Ik bladerde online door een nummer van Caert-Thresoor uit 1982 met een artikel van Van der Wyck. Een artikel over vogelvluchten en randprenten van buitenplaatsen (zie hier). Met niet alleen achtergrondinformatie, maar ook het voornemen om dat type materiaal van een serie buitenplaatsen te publiceren. Herpublicatie van materiaal dat eerder rond met name 1700 verscheen. Volgens mij zijn er in de jaren 80 zes dunne mappen verschenen. In het artikel bracht hij 20 beoogde buitenplaatsnamen naar voren.

Ik ben maar eens online in beeldbanken e.d. gaan grasduinen. De bovenstaande afbeelding van Het Loo is de meest letterlijke invulling van een vogelvlucht met randprenten. Vogelvluchten en prenten verschenen ook los van elkaar. De prenten werden ook wel tot boekjes per buitenplaats gebundeld. En een enkel boekje omvat prenten van meerdere buitenplaatsen. Voor weer andere buitenplaatsen bestaat er alleen een serie van prenten die los staat van een ook bestaande vogelvlucht. Van een aantal buitenplaatsen bestaat slechts één exemplaar van de combi vogelvlucht en randprenten (Bijdorp, Duivenvoorde, Leeuwenburg en Sparrendaal).

Eerst het voorbeeld Het Loo (Apeldoorn), van Romeyn de Hooghe (1690-1694). Een ‘losse’ vogelvlucht is die van Cornelis Danckerts (I), naar Isaac de Moucheron (ca. 1694-1701) en de prenten zijn gebundeld verschenen in een uitgave Petrus Schenk (1702). Eerder vervaardigde Romeyn de Hooghe de zeer fraaie vogelvlucht en serie afbeeldingen van Edingen / Enghien (BE)  (ca 1685). Voorbeeld van een bundeling van materiaal van verschillende buitenplaatsen in één band vormt Tonneel van Nederlandse lusthooven (1718). Een tweede is deze.

Hieronder op alfabetische volgorde een serie andere buitenplaatsen:

Bijdorp (Voorschoten) anononiem (ca. 1700) (zeer zwaar bestand, geduld… denkbaar alleen na download te zien).

Cleve, in uitgave Petrus Schenk (1715)

Clingendael (Den Haag), door Daniël Stopendaal (ca 1700)

De Voorst (Eefde), in uitgave Petrus Schenk (ca 1700), idem

Duinrell (Wassenaar), in uitgave Petrus Schenk (ca 1700)

Gunterstein (Breukelen), divers (ca 1690)

Hof te Dieren (Dieren) in uitgave Petrus Schenk (ca 1700), idem

Honselaersdijk (Honselersdijk), in uitgave Cornelis Danckerts (ca 1690), Isaac de Moucheron

Huis ten Bosch (Den Haag), divers (ca. 1690), in uitgave Anna Beek (1717), idem

Huis ter Nieuburch (Rijswijk), in uitgave Petrus Schenk (ca 1700), idem

Huis ter Meer (Maarssen), door Hendrik de Leth (1735-1745)

Kasteel Duivenvoorde (Voorschoten), anon?

Kasteel Heemstede (Houten), door Isaac de Moucheron (1695-1700), idem, idem, idem

Kasteel Rosendael (Rozendaal), door Jan Smit (1718), idem, idem

Leeuwenburg (Driebergen-Rijsenburg), door Henrik de Leth (verm. voor 1728)

Middachten (De Steeg), door Hendrik de Leth / Adof van der Laan (1725-1731), idem

Sion (Rijswijk), door anon / Pieter van Call (ca 1725), vogelvlucht

Slot Zeist (Zeist), door Daniël Stoopendaal (1695-1702), idem, idem

Soestdijk (Baarn), divers (1695), uitgave Gerard Valk

Sparrendaal (Driebergen-Rijsenburg), door Adolf Verrijk (1758), zwart-wit uitsneden in meer detail.

Zuylestein (Leersum), door Daniël Stoopendaal (1711-1713), idem

Zorgvliet (Den Haag), door Johannes van den Aveele (1691-1698), idem

 

 

4 gedachten over “Vogelvluchten met randprenten

  1. Beste Jan, zeer veel dank voor je overzicht en de prachtige verzameling prenten die je ermee ontsluit, geweldig! Ik ben zelf al een tijdje bezig met onderzoek naar de vogelvluchttekening van Sparrendaal (de buitenplaats ligt bij mij om de hoek…), en je overzicht gaat me vanwege het geboden vergelijkingsmateriaal enorm helpen.

    Over de Sparrendaal-tekening zijn al een paar interessante observaties te maken. Allereerst: het is een co-productie van vader Abraham Verrijk en zoon Dirk Verrijk. Van de vader is eigenlijk geen ander werk te vinden (althans, niet door mij…), maar zoon Dirk was erg productief, zie bijvoorbeeld het prachtige door A.G. Schulte samengestelde prentenboek “Dirk Verrijk 1734-1786 – Tekeningen en schetsen: de provincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland”, Canaletto, Alphen aan den Rijn, 1993.

    Dan: De vogelvluchttekening is in 1956 in erbarmelijke toestand door Wim Harzing in de kelder van het Aartsbisschoppelijk Museum in Utrecht aangetroffen, en kort daarna door een restaurator van het Rijksarchief te Utrecht onderhanden genomen. Die restauratie is echter nogal ‘liberaal’ uitgevoerd. Vanwege de zeer slechte staat van het werk was dat wellicht deels ook noodzakelijk. Maar een vergelijking van de huidige tekening met oude foto’s die de ontdekker ervan kort vóór de restauratie heeft gemaakt laat helaas ook een aantal schrikbarende verschillen zien. Zo zijn in een van de randprenten allerlei classicistische tuinelementen, waaronder een hoge haag met beelden, volledig weggepoetst! Ook zijn enkele randprenten gewoon van plek gewisseld. Allemaal niet heel begrijpelijk. Het centrale vogelvluchtpaneel is op enkele details na redelijk intact gebleven, en de meeste destijds gefotografeerde randprenten lijken eveneens redelijk onaangeroerd. Maar toch, bij deze tekening is enige voorzichtigheid geboden… Momenteel ligt het werk voor onderzoek en eventuele restauratie bij een papierrestaurator in Haarlem.

  2. Ja, klopt, na restauratie. De RCE-foto’s zijn zeer vergelijkbaar met foto’s die ik onlangs heb genomen (afgezien van het gebrek aan kleur natuurlijk). Het paneel linksonder in de hoek (2e in mijn RCE-lijst) is de prent waar de tuinstijl echt compleet is veranderd, alsof de restaurator zelf graag wat meer landschapsstijl wilde hebben… Als er belangstelling voor is kan ik er een Cascade-blogje met foto vóór en ná over maken, geen probleem (met liefde zelfs, want het is best interessant om eens te zien wat er in de loop der tijd ongemerkt met zo’n tekening kan gebeuren…)

Laat een antwoord achter aan Jan Holwerda Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *