De opgevoerde Cascade berichten gaan vrijwel altijd gepaard met een of meer afbeeldingen, onder het motto praatje met een plaatje. Via google kun ook alleen alle plaatjes zien, gewoon voor het lekkere of nog eens willekeurig naar oude berichten te gaan: klik op Cascade afbeeldingen. Helemaal onderaan de nieuwe pagina op Meer resultaten klikken. (en voor de enkele digibeet, plaatje aanklikken, knop Pagina bezoeken aanklikken, brengt je naar bijbehorend bericht)

De uitgebaggerde Kleine Vijver in het overpark Olterterp.

In 2009 bezochten we Olterterp, zie weblog 11 dec 2009. Vorige week sprak ik Gerald Kragt (die ons in 2009 begeleidde), was ik in de buurt en heb ik het eerste deel van het terrein opnieuw bezocht.
In 2011 stond de nieuwe aanplant langs de Slotlaan al in het gelid, zie ook de foto’s in de weblog van 6 jan 2014.

De stobben van een aantal van de 12 Apostelen.

Sindsdien is de in dit deel van het terrein liggende Kleine Vijver uitgebaggerd; prachtige oeverlijnen slingeren door het bos. En dan is er nog de 12 Apostelengroep. Of eigenlijk was, want storm(en) hadden nog een aantal van de in 2009 resterende Apostelen geveld. En nu is het restant en ruimte er omheen opgeschoond en zal een nieuwe groep op de nu open plaats verrijzen. Om een evenwichtige groei van de 12 Apostelen te bewerkstelligen zal de groei door snoei begeleid worden.
Jan Holwerda

De opgeschoonde ruimte waar een nieuwe 12 Apostelen zal verrijzen.
Foto’s: Jan Holwerda

Toekomstbeeld: de 12 Apostelen op een in 1908 verzonden kaart.
Bron: Fries Fotoarchief

INGEZONDEN

De maatschappelijke rol van erfgoed en het belang van kennis
Zaterdag 28 november 2015, 13:30 uur, Paushuize Utrecht
Tevens wordt deze middag het NKS jubileumboek: Woontorens in Nederland gepresenteerd, gebaseerd op het promotieonderzoek van dr. ir. Taco Hermans en onder redactie van dr. Fred Vogelzang.

Voorprogramma
13:30 – 14:30 Rondleiding Paushuize door Carel Huydecoper, conservator Paushuize (deelname vooraf opgeven)
14:30 – 15:00 Ontvangst met thee en koffie

Programma
15:00 – 15:10
Welkom – Dagvoorzitter drs. ir. Heidi van Limburg Stirum, directeur NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats
Inleiding – drs. Chris Kalden, voorzitter bestuur NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats
15:10 – 16:10
dr. Fred Vogelzang, Terugblik en Toekomstperspectief 70 jaar NKS
prof. dr. Marlite Halbertsma, De maatschappelijk rol van erfgoed
drs. Martijn van de Kaai, Waarde en waarheid van digitale toegankelijkheid
16:10 – 16:30
Boekpresentatie: Korte inleiding over het boek door dr. Taco Hermans en uitreiking van het eerste exemplaar aan gedeputeerde cultuur en erfgoed provincie Utrecht: Mariëtte Pennarts-Pouw
16:30 – 17:30
Afsluiting met een hapje en drankje

Vanwege de beperkte ruimte verzoeken we u uiterlijk 21 november te laten weten of u aanwezig kunt zijn door een e-mail te sturen naar info@kastelen.nl. Na aanmelding ontvangt u een bevestiging.
Voor meer, zie hier.

INGEZONDEN
Conferentie Geometrisierte Landschaften – Raumkonstruktion und Selbstentwurf der Niederlande im Garten im 17. Jahrhundert / Geometrized Landscapes – Construction of Space and Self-Design in 17th Century Dutch Gardens
20 en 21 november 2015, Schloss Benrath (DE).

Locatie Schloss Benrath
Benrather Schlossallee 100
40597 Düsseldorf (DE)
Deelname is gratis door bekostiging door Thyssen-Stiftung. Vooraf aanmelden is niet nodig, er is meer dan genoeg ruimte in Schloss Benrath (aldus organisatie).

Programma
20 November
14.00 Begrüßung
Prof. Dr. Stefan Schweizer, Stiftung Schloss und Park Benrath
Prof. Dr. Timo Skrandis, Institut für Kunstgeschichte, Heinrich-Heine-Universität
14.20 Einführung

Sektion I: Formen und Technologien der Gestaltung und Nutzung von Natur
14.45 Patricia Debie (Renswoude), The tree-lined avenues at Palace Het Loo, a beautiful example of the classic Dutch (landscape) architecture tradition
15.30 André Bischoff (Berlin), Figur und Feld. Verzahnungen und Überlagerungen in städtischen, gärtnerischen und landschaftlichen Räumen
16.15 Kaffeepause
16.45 Martin van den Broeke (Groningen), Geometrical parks of country houses in Zeeland 1670-1700: taste, power and economics
17.30 Saskia Beranek (Pittsburgh), The Hollandse Tuin at Huis ten Bosch: Amalia van Solms and Strategies of Living Memory
19.00 Gemeinsames Abendessen

21 November
Sektion II: Instrumentarien der bildlichen Inszenierung von Garten und Landschaft
10.00 Christof Baier (Düsseldorf), castrametatio batavorum & hortus batavus. Der Lustgarten des Statthalters Friedrich Heinrich von Oranien in Honselaarsdijk als Sublimierungsform der Militärräume der Oranischen Heeresreform
10.45 Fabio Colonnese (Rom), The labyrinth as an architectural mediator. Vredeman de Vries and the geometric garden in the Netherlands
11.30 Mittagspause
13.00 Christian Drobe (Halle), Historisierter Raum und utopische Gegenwelt? Jacques Callots „Belagerung von Breda“ und Romeyn de Hooghes Vogelschauen von Enghien
13.45 Miriam Volmert (Zürich), Umgrenzte Blicke. Politische und ästhetische Ordnungsdimensionen von Garten und Landschaft in der holländischen Druckgrafik des frühen 17. Jahrhunderts
14.30 Kaffeepause
15.15 Doris Gerstl (Regensburg), Dramatisierte Gartenräume im Film: Peter Greenaways „The Draughtsman’s Contract“ und die Tradition der Gartenansicht
16.00 Abschlussdiskussion

Zie ook de flyer Geometrisierte Landschaften / Geometrized Landscapes.

Kunstrotsen in het Julianapark (Utrecht).  Bron: donderberggroep.nl

Symposium Cementrustiek, 28 november 2015
Locatie: Kasteel Doorwerth, Fonteinallee 2b, 6865 ND Doorwerth

Op zaterdag 28 november 2015 houdt de DonderbergGroep haar tweede symposium, ditmaal over cementrustiek in al haar vormen, met de nadruk op Nederland en België. Een flink aantal sprekers zal presentaties houden over de verschillende aspecten van de cementrustiek, geschiedenis, ateliers, restauratie, alsmede een tweetal casussen. Ook Cascade donateurs zijn welkom (na aanmelding en betaling). De kosten bedragen 10 euro, inclusief thee/koffie bij aankomst en in de pauze (exclusief lunch). Te verrekenen bij aankomst. Aanmelden graag op het volgende adres: excursies@donderberggroep.nl.

Programma
11.00 ontvangst met thee/koffie
11.15 Wim Meulenkamp, Cementrustiek: een negentiende-eeuwse stijl en bouwwijze (inleiding op het fenomeen)
11.35 Casus: Ciska van der Genugten, Cementrustiek op het landgoed Duno
11.50 Eric Blok, Moerkoert en zijn ontwerpen
12.20 Lunch in Kasteelcafé De Zalmen, Fonteinallee2a, in de voorburcht, zeer nabij de zaal waar het symposium wordt gehouden
13.40 Jan Holwerda, Varia I (afbeeldingen bij cementrustiek in Nederland)
14.00 Glenn Geerarts, Gewijde geschiedenis in beton: het Mariapark in Averbode (BE)
14.30 Casus: Lenneke Berkhout, De rotspartij in het Julianapark, Utrecht
14.50 Pauze
15.10 Anton Nuijten, Varia II (afbeeldingen bij cementrustiek in België en Frankrijk)
15.25 Michiel van Hunen (RCE), Mogelijkheden en ervaringen restauratie cementrustiek
15.55 Sluiting.

Napraten eventueel in het café De Zalmen.
Zie ook hier.

INGEZONDEN
Platform Kastelen en Buitenplaatsen. Het Landgoed en de Provincie
vrijdag 20 november 2015, 13.00 uur -16.30 uur
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), Smallepad 5, Amersfoort

De afgelopen jaren is er veel veranderd in de onderlinge verhoudingen tussen rijksoverheid, provincie en gemeente, ook op het vlak van erfgoedbeleid. Hoog tijd een balans op te maken en daarbij speciaal de (toekomstige) rol en positie van de provincie tegen het licht te houden. Vier sprekers geven hierop ieder vanuit eigen ervaringen hun visie. Ter inleiding wordt een recente inventarisatie van het beleid van de 12 provincies over kastelen en buitenplaatsen gepresenteerd.

Programma
13.00 Inloop
13.30 Opening, door Prof. dr. Yme Kuiper (platform-voorzitter; RU Groningen/ Kenniscentrum Landschap)
13.40 Recent beleid van de provincies, door drs. R. Berends , historicus
14.00 Decentralisatie: winst of verlies?, door drs. Ch.J. Kalden, oud-directeur Staatsbosbeheer
14.30 De relatie tussen natuur en erfgoed: spanning of spannend?, Dr. ir H. Bartelink, directeur LandschappenNL
15.00 Theepauze
15.30 Behoud en ontwikkeling van familielandgoederen, door ir. A. Schimmelpenninck, rentmeester Twickel
16.00 Landgoederen – vloek of zegen?, door Prof. dr. M. Fennema, emeritus hoogleraar politicologie, Universiteit van Amsterdam
16.30 Discussie
16.50 Speakerscorner
17.00 Sluiting en drankje

Toegang het platform is gratis. U dient zich echter wel aan te melden via dit formulier.
Voor meer details, zie hier.

Vue du Marché aux fleurs & d’une partie du Palais Royal à Amsterdam, tekening Cornelis de Kruyff / prent Frederik Christiaan Bierweiler, circa 1824-1826. Bron Rijksmuseum Amsterdam

Eigenlijk een stukje dat je in het voorjaar moet plaatsen, afbeeldingen van een bloemmarkt.
Als je zoekt in die oude gedigitaliseerde kranten kom je heel vaak begin 19de-eeuwse (en oudere) advertenties met ‘de markt’ tegen, met verkoop van bomen, bloemen, bollen e.d. Als een van de wegen van kweker naar koper. Dit ondervond ik ook bij bijvoorbeeld Bolleurs (Cascade bulletin 2011 nr 1). Destijds had ik niet gezocht naar afbeeldingen van dat soort markten, nu kwam ik er toevallig een tegen (hierboven). En als je dan iets langer zoekt, dan is er veel meer te vinden. Ter illustratie de twee van de Bloemmarkt aan de Nieuwezijds Voorburgwal te Amsterdam, met het Koninklijk Paleis in de achtergrond. Bekijk ze vooral ook groot, met inzoomen; hier en hier.
Jan Holwerda

De Bloemmarkt te Amsterdam (1795-1813), tekening Jacob Cats / prent Joannes Pieter Visser Bender. Bron Rijksmuseum Amsterdam

Hekwerk in Mantgum.

In de voortuin van een middenganghuis binnen het beschermde dorpsgezicht van Mantgum (Frl.) staat een ijzeren hekwerk. De gietijzeren detaillering is ongetwijfeld afkomstig van de Leeuwarder firma Mohrmann. Door ophoging van de private tuin aan de ene zijde, maar vooral door verhoging van het straatprofiel aan de openbare zijde is het hekwerk gedeeltelijk verzonken in het perceel. Het hekwerk is uitgegraven om te zien op welke wijze de balusters waren gefundeerd. Er bleek geen fundering meer aanwezig, maar aan de sporen kon wel worden vastgesteld dat de gietijzeren balusters een keep hadden waardoor een dwarshout kon worden gestoken om het enige (aanvangs-)stabiliteit te geven. Er kon niet worden aangetoond of de gedeeltelijk holle balusters als een muts over een paal waren geschoven. De balusters werden afgeschoord met een gesmede ijzeren stang. De voet ervan was uitgesmeed en voorzien van drie ogen om het met nagels aan een paaltje te bevestigen. Hout, voor zover toegepast, is overal verdwenen. Bij het herstel van het hekwerk wordt gestreefd naar het reconstruerend herstel van de oorspronkelijke fundering. Heeft iemand ervaring kennis of de aannames voor het herstel (baluster als paalmuts, keephout, stabilisatiepaal onder de schoor) correct zijn?

Dolf van Weezel Errens
d.vanweezelerrens@fryslan.frl

De doolhoven ten oosten van kasteel Arcen, aan de oostzijde van de weg Nijmegen-Venlo

PERSBERICHT
Unieke doolhoven ontdekt op Landgoed Arcen
Archeologen doen vondst met nieuwe methode

Waarschijnlijk zijn de resten van de oudst bekende doolhoven van Nederland ontdekt op Landgoed Arcen. Met nieuwe archeologische zoekmethodes is een regelmatig patroon ontdekt in de bossen waar heel duidelijk een doolhofstructuur in te herkennen is.

Op oude kaarten van de omgeving van Arcen staat ter plekke van de huidige bossen van Kasteel Arcen, de veldnaam ‘Dolgaard’ geschreven, de oude naam voor doolhof. In het beukenbos van het landgoed zijn, voor wie goed kijkt, grondwallen te zien. De bodem van dit bos is in het verleden vergraven voor de aanleg van bos. Die bosaanleg gebeurde vaak op wallen, zogenaamde rabatten. Onderzoek naar de patronen was moeilijk want luchtfoto’s leverden geen duidelijkheid op vanwege het bos. Amateurhistorici bleven tot voor kort met de grote vraag rondlopen, waar de Doolgaard dan eventueel lag.

Nieuwe technieken
Hoogtemetingen van de bodem worden in de archeologie gebruikt om oude patronen op te sporen. Tot voor kort nog met een waterpasinstrument, tegenwoordig kan dat vanuit een vliegtuig met laserlicht. Het laserlicht kan door een bladerdek heen waardoor zelfs kleine reliëfverschillen van de bosbodem zichtbaar worden. Deze gegevens worden in computers bewerkt en dat is voor archeologen en landschapshistorici een nieuwe bron van informatie.

Archeologen doen een ontdekking
Jan Roymans en Steven van der Veen van Archeologisch adviesbureau RAAP zagen snel dat de ogenschijnlijke bosaanlegpatronen een zeer gaaf doolhofpatroon was. In Nederland heeft Landgoed Arcen het eerste doolhof dat ooit als archeologisch spoor is aangetoond. Er blijken nu zelfs twee ‘dwaaltuinen’ bij elkaar gelegen te hebben.

Grote doolgaard en Kleine doolgaard
De Grote Doolgaard is een prima bewaard gebleven rechthoekig doolhofpatroon, bestaande uit 3 meter brede paden met daartussen 3 meter brede grondruggen. Met een oppervlakte van 1,5 hectare en een padlengte van ruim 2 kilometer. De Kleine doolgaard vertoont een zeer eenvoudig patroon, maar heeft ondanks dat, toch nog een afmeting van 50 bij 100 meter ( een halve hectare). Beide doolhoven zijn aan de noordzijde doorsneden door een later aangelegde bosweg, maar desondanks nog goed herkenbaar op laserscan.

Ouderdom en toekomst
Doolhoven zijn vanaf de renaissance populair als statusobject en dienden als vermakelijk tijdverdrijf. De Doolgaarden van Arcen waren in het bezit van de kasteelheren van Arcen. De doolhoven zijn in ieder geval van vóór 1805 het jaar van de oudst bekende kaart waarop de naam Dalgert vermeld staat. Daarmee zouden het de oudst herkenbare doolhoven van Nederland zijn. Vermoedelijk zijn ze aangelegd rond het begin van de 18-de eeuw, de periode van het huidige kasteel. Mogelijk zijn ze een eeuw eerder aangelegd toen het Nije Huijs, de voorganger van het huidige kasteel, gebouwd werd. In die periode werd de bevolking van de omliggende dorpen opgetrommeld om, onder toezicht van een ‘walmeester’ te komen graven.

Titelplaat uit Philip Miller, Maandelijksche tuin-oefeningen, Amsterdam 1804, door Jacob Smies en C. Brouwer.

Dat buitenplaatseigenaren in bezit waren van tuinboeken is een open deur. Toch is het altijd weer bijzonder om van zo’n eigenaar een boekenlijstje met concrete titels tegen te komen. Daar word ik ieder keer weer blij van.
Zo was ik gisteren was in het Gelders Archief, op zoek naar een notariële akte betreffende de buitenplaats Lichtenbeek (Arnhem). De naam van de notaris, een jaartal en periode had ik al. Diagonaal lezend ging ik op zoek, m’n oog trok op een gegeven moment naar de naam Kruse en dan ga ik van diagonaal over op normaal lezen. Een Kruse bezat namelijk ooit Duno bij Doorwerth, en Duno daar heb ik wat mee. En jawel, de correcte Kruse werd genoemd: Johan Frederik Kruse (1764-1834). En ook de naam Duinoog werd genoemd. Dan gaat het leestempo natuurlijk omlaag, dit wil ik lezen. Het betrof de inventaris van de nalatenschap, met een sectie boeken.

De twee duurste boeken in het lijstje zijn: Van der Palm Bijbel twee en veertig gulden [dit zal zijn: Bijbel bevattende alle de boeken des Ouden en Nieuwen Verbonds van Johannes van der Palm] en Nieuwenhuis Woordenboek zesendertig gulden [dit zal zijn: het 8-delige, circa ca 8000 pagina dikke Algemeen woordenboek van kunsten en wetenschappen van Gerrit Nieuwenhuis].

Verderop volgen twee ’tuinboeken’.
Miller tuinoefeningen vijftig cent. Dit betreft Philip Miller, Maandelijksche tuin-oefeningen, waarschijnlijk de druk uit 1804, 1821 of 1829; 1e druk was in 1767 (de 1e Engelse druk in 1732?), zie digitaal. In die periode is de nieuwprijs overigens 1,80.
F.J. Bertruch, gartenmagasin zeven deelen en elf stukjes, eerste jaargang vijf en twintig gulden. Dit betreft Allgemeines Teutsches Garten-Magazin van de uitgever Friedrich Justin Bertuch. Deze uitgave verscheen in maandelijkse katernen, in 1804 startte de 1e 8 jaargangen, zie digitaal en digitaal. En in 1815 de 2e 8 jaargangen met tweemaandelijkse katernen onder Fortsetzung…, zie digitaal. Later volgde ook nog eens Neues Allgemeines Teutsches Garten-Magazin.
Jan Holwerda

Afb 17 uit deel 5 van Fortsetzung des Allgemeinen teutschen Garten-Magazin (1820)