Historische waterpartijen, 3de Platform Groen Erfgoed

Net binnen, geïnteresseerden worden uitgenodigd voor 3de Platform Groen Erfgoed op 7 oktober as. om 13.30 in het auditorium van het nieuwe gebouw van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort.

Het thema is Historische waterpartijen:

13.30 – 14.00 Inloop
14:00 Welkom
14:20 Algemene inleiding ‘Vijvers in de landschapsstijl’ door Annemarie van Leeuwen
14.30 "Uitvoering van baggerwerkzaamheden"  door Raoul van Acker van PHB, Methoden & praktijk, casestudie is de slotgracht van Kasteel Hillenraad
14:50 Speakerscorner
15:00 Pauze
15.20 xe2x80x9cToepassing van beschoeiingen, vroeger en nuxe2x80x9d, door Klaas de Boer van PHB, Historische voorbeelden, hedendaagse mogelijkheden, houtsoorten, wat er mis kan gaan
15:40 "De administratie van een beschoeiing en hoe deze uiteindelijk toch (te) recht kwam" door Age Fennema, rentmeester Middachten, over regelingen, vergunningen & toezicht
16:00 Discussie
16:30 Borrel

Wilt u zich via groenplatform@cultureelerfgoed.nl aanmelden!

Route
Adres: Smallepad 5 in Amersfoort
Aangeraden wordt met de trein naar Amersfoort te komen. Het gebouw ligt aan het spoor op 15 minuten loopafstand van station Amersfoort richting centrum, naast de Koppelpport.
Komt u met de auto dan is parkeergarage Stadhuis het dichtst bij (2 minuten loopafstand). Zie ook hier.

 

Symposium met 3-tal Le Roy lezingen


Ecokathedraal van Louis le Roy in Mildam    Bron: flickr

De Stichting Tijd, beheerder van de Ecokathedraal  van Louis Le Roy in Mildam, nodigt u uit voor de eerste Le Roy-lezing, op zaterdag 31 oktober. Sprekers vertellen op een inspirerende wijze over het ecokathedrale denken dat door Le Roy in gang is gezet.
De eerste Le Roy-lezing zal door Jan Woudstra gehouden worden. Hij doceert landschapsarchitectuur-geschiedenis aan de Universiteit van Sheffield. Daarnaast zullen David Stroband en Huub Mous (tevens dagvoorzitter) een bijdrage leveren. De drie sprekers zijn al jaren bekend met het werk van Le Roy en hebben er veel over gepubliceerd.

Het symposium vindt plaats in HaJe Restaurant aan de Schans 65 in Heerenveen, zaterdag 31 oktober vanaf 13:00 en de kosten bedragen xe2x82xac 15,-. Zie ook Programma en Aanmelden.


Ecokathedraal van Louis le Roy in Mildam    Bron: flickr

Een winkel met o.a. Turksche Tenten


Ter Meer (Maarssen), detail van gezicht over de vogelvijver in de richting van de Turkse Tent, H.de Leth (1735-1745)   Bron: Het Utrechts Archief

Naar aanleiding van de voorgaande weblog (zie hier) alles willen weten over Turkse Tenten? Dan moet je het artikel ‘In de Tursche smaak…: de Turkse tent, de moorse kiosk en het oosters paviljoen in Nederland 1700-1900’ van Wim Meulenkamp lezen (in tentoonstellingsuitgave Topkapi & Turkomanie uit 1989).
Toch vond ik nog iets aanvullends, iets leuks, een winkel (een vroege Intratuin) met o.a. Turksche tenten.

In De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen: met een uytbreyding over de schilder-konst der ouden, deel 4 (1769) wordt door Jacob Campo Weyerman een levensbeschrijving van Theodoor van Pee (1668-1746) gegeven. In die tekst is het volgende te lezen:

De Schilderkonst begon schielyk te ebben na het sluiten van de Ryswyksche Vrede [1697], weshalve onze Konstschilder besloot een Maatschappy op te rechten tusschen Sint Lukas en Merkuur, tot bekrachtiging van de Zinspreuk, Eendracht maakt Macht.

Hy rechte dan een Winkel op van graauwe Tuinbeelden, Turksche Tenten, Rustbanken, en diergelyke Lusthoven, cieraaden. Die Vlieger klom hand over hand in den beginne; maar daalde eens klaps zo schielyk als hy was opgestoven, alzo veele Schilders diergelyke Winkels begonnen op te rechten, en er zo jammerlyk mee te kladden, dat ‘er geen Speldewerksters [kantwerkster] dagloon was te gewinnen, met het verhandelen van die Neurenbergsche [centrum van productie van en handel in speelgoed] Poppen.
Jan Holwerda

Bokaal met buitenplaats Meer en Berg (Heemstede).


Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Al zoekende lees je wel eens iets waar je niet naar op zoek bent. Zo is In een document van de Vereniging Rembrandt o.a. het volgende te lezen:

Bokaal met deksel met afbeeldingen van de buitenplaats Meer en Berg
De bokaal wordt toegeschreven aan (Simon) Jacob Sang (ca. 1720-1786), gesneden in Amsterdam 1765-1770. Sang was een Saxische Konst-Glassnijder werkzaam te Amsterdam en in bezit van een Engelsche glaswinkel.

Op de kelk van de grote dekselbokaal zijn twee voorstellingen gegraveerd van de buitenplaats Meer en Berg bij Heemstede, waartussen twee allegorische vrouwenfiguren: Vriendschap met de tekst In signum Amicitia en Dankbaarheid met de tekst Et Gratitudinis.

De buitenplaats lag ingeklemd tussen de duinen en de Haarlemmermeer. Van 1749 tot 1791 was de buitenplaats eigendom van Aernout van Lennep (1718-1791), een vermogend doopsgezind koopman uit Amsterdam.

De twee gravures op het glas laten unieke details zien van de rond 1730/1732 door Daniël Marot (ca. 1662-1752) ontworpen tuin, die rijkelijk gestoffeerd was met beeldengroepen van Jan van Logteren.
Zo toont de gravure met ‘Berg’ en een grote waterpartij met een Neptunus beeldengroep, gelegen aan de voet van twee, als een getrapte piramide gevormde duinen. Op de bergen staan twee ‘Turkse’ tenten, weinig afgebeelde maar populaire tuinelementen.
Op de andere gravure met ‘Meer en’ is een gezicht richting de Haarlemmermeer gekozen, toen nog een woeste watervlakte die pas in de 19de eeuw is drooggelegd. Te zien zijn het nog bestaande toegangshek tussen de twee bouwhuizen aan de Glipperdreef, twee berceaux met bloemperken en twee hoge pagodeachtige torens, waarachter spelevarende bootjes op de plas. Op de ontwerptekening van Marot is de aanleg van dit stukje tuin, gelegen tussen de weg en het water, niet weergegeven.
Maar het is zeer goed mogelijk dat de tuinaanleg ten tijde van Aernout van Lennep naar de Meer is uitgebreid. Hier immers speelde zich een aantrekkelijk deel van het buitenleven af en de meeste gasten van de buitenplaats arriveerden ongetwijfeld per boot. Intrigerend zijn hierbij de twee hoge constructies: mogelijk dienden zij als vuurbakens aan de plas, zodat het duidelijk was waar zich de toegang tot Meer en Berg bevond.  JH


Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Lindenkom en parasollanen


Lindenkom Groenendaal (Heemstede)  Foto: Leo Goudzwaard


Parasollanen Elswout (Overveen)

Voor het boek over monumentale bomen beschrijf ik de parasollanen van Elswout en de lindenkom van Groenendaal. Wie weet er meer over het verschijnsel parasollaan en lindenkom?

Lindenkom
De lindenkom in Groenendaal te Heemstede is beplant met Holl. linden, gekiemd omstreeks 1755, omstreeks 1765 geplant, is uit jaarringtellingen gebleken.

Wie weet er meer over lindenkommen, waarom werden ze geplant, wat is hun symboliek? Zijn er nog meer lindenkommen of andere bomenkommen met de oude beplanting? Ik heb wel een oude prentbriefkaart van de lindenkom in Baarn met de originele lindebeplanting, maar die is nu herplant met jonge linden.
Is de lindenkom van Groenendaal nog de enige intacte in Nederland?

Parasollaan.
Staatsbosbeheer noemt de lanen aan weerszijden van de hertenbaan parasollanen, vanwege de lage vertakking van de bomen. Inderdaad zijn ze anders dan de eenstammige lindenlanen. Dit type bomen zou daar speciaal voor gekweekt zijn, eerder een brede kroon vormen dan gewone linden, en dus sneller schaduw geven als een parasol.

Ik wil graag weten of dit type lanen elders ook voorkomt, en of het een bekende term is.

Leo Goudzwaard

Vakantiecascades

Op de Wilhelmshöhe stroomt via een nog volledig functionerend 18e-eeuws systeem in een uurtje tijd 350.000 liter water naar beneden. Een weergaloze ervaring. Het begint in het Oktogon (nu in restauratie) en eindigt 300 meter lager in de Fontänenteich voor het slot. Als aanvulling op de eerdere foto van Laura een paar plaatjes, van boven naar beneden:

1.De grote Kaskade (ontwerp Guerniero; voltooid in 1714; waterval 210 meter lang)
2. Het Aquädukt (ontwerp Jussow; voltooid 1792; waterval 34 meter hoog)
3. De Fontänenteich voor het slot (voltooid 1789; fontein 55 meter hoog)

Niek B. Ravensbergen

Open Monumentendag 2009

Open Monumentendag 2009 zal plaatsvinden op 12 en/of 13 september. Het landelijke thema is ‘Op de kaart’.
Soms de kans om ergens binnen te komen of te wandelen waar het anders niet is toegestaan. Soms net even anders door een aankleding of invulling in het kader van het thema van de landelijke dag. Soms gewoon omdat het hoog tijd is om weer eens een bezoekje af te leggen.

Alle, i.i.g. heel veel, opties zijn te vinden via de website van Open Monumentdag. Aldaar kunt u zoeken op bv provincie of plaats, maar ook Type Monument en dan kiezen voor bv ‘Kasteel of buitenplaats’ of voor ‘Monumentaal groen’. Verder weten internet en de regionale pers ook nog een en ander te bieden. Even drie voorbeelden:

De tentoonstelling ‘Twickel op de Kaart’ biedt een kijkje in de omvangrijke en fraaie kaartencollectie die in het archief van Twickel (Delden) bewaard wordt.
De tentoonstelling wordt gehouden op het voorplein van het kasteel in het koetshuis en de stallen en is te bezichtigen van zaterdag 5 tot en met zaterdag 19 september.
En dit dan combineren met een wandeling door de tuinen van Twickel. De herstelplannen van Michael van Gessel zijn in het najaar van 2008 afgerond, dus een nieuwe rondgang na de Cascade excursie van 2006 moet nieuwe beelden leveren.

Kasteel Heeswijk (Heeswijk-Dinther) haakt in met ‘Zet uw kunstschat op de kaart!‘, of te wel laat uw kunst taxeren. Maar ook met het tentoonstellen van een privéverzameling van bekende en onbekende afbeeldingen van Kasteel Heeswijk, hoe het kasteel door de eeuwen heen werd afgebeeld op gravures, schilderijen, tekeningen, prentbriefkaarten en in boeken.

Landgoed Zuylestein (Leersum) stelt de renaissancetuinen en het historische Poortgebouw open. Op beide dagen is in de grote zaal van het Poortgebouw een collectie van historische kaarten, atlassen, prenten en boeken te bezichtigen van antiquariaat Forum bv uit ’t Goy (www.forumrarebooks.com).  JH

Libanon ceder in Heemstede (2)

Abies3hort_cliff1737Dit is een foto van de tekst die in de Hortus Cliffortianus (1737) staat. Sorry, ik heb dus in de reactie van de vorige weblog ten onrechte gezegd dat de Libanon ceder niet in de Hortus Cliffortianus voorkomt. Inderdaad had ik ook onder Pinus gekeken, maar de tekst van de ceder staat onder Abies-3, op p. 450 bovenaan. In het digitale exemplaar op Internet kun je helaas niet Zoeken op naam. Onder Abies volgt het hoofdje Pinus. De verwijzing achter de naam Cedrus libani… is zoals hier boven te lezen Lob. hist. 630; en Barr. rar. t. 499. Dit betekent Lobelius: Plantarum seu stirpium historia  (1576) en Jacques Barrelier en een afkorting van een onduidelijke boekentitel, namelijk  "rar.", hetgeen in dit verband rariorum betekent. Waarschijnlijk bedoelde hij het boek  ‘Icones Plantarum per Galliam, Hispaniam et Italiam observatae’ (1714).  Maar in ieder geval, Linnaeus heeft de Libanon ceder tijdens zijn verblijf in Heemstede beschreven. Of hij hem gekend heeft in de vorm van een jonge boom of als herbarium-exemplaar of als zaad wordt er nooit bij verteld. Na de Hortus Cliffortianum, heeft hij hem in 1753 in Species Plantarum een naam gegeven, Cedrus libani, met een verwijzing naar A. Rich., zoals in mijn vorige reactie aangegeven. Zie daar verder. CO.

Libanonceder in Heemstede


Libanonceder in Heemstede  Foto: Leo Goudzwaard

Bij het zoeken naar verhalen "achter" bomen voor het boek Monumentale Bomen in Nederland, dat we aan het schrijven zijn, hoorde ik een opmerkelijk verhaal.

In een tuin in Heemstede staat een scheve ceder, zie foto. Volgens de eigenaar heeft Linnaeus deze boom nog uit Libanon meegebracht en daar geplant. Dan zou de boom dus stammen uit 1735-1737, en het zou volgens hem ook de oudste libanonceder van Europa zijn.

Wie weet er meer van, en nog beter wie kent er een beschrijving van de Heemsteedse ceder?

Leo Goudzwaard