Originele ontwerp Von Gimborn Arboretum (Doorn) terecht.

Onlangs meldde de ‘Von Gimborn-Gazet’, een digitale nieuwsbrief van Von Gimborn Arboretum, de  verschrikkelijk leuke en interessante vondst van twee ontwerptekeningen van het arboretum.
Een tekening is gesigneerd en gedateerd van de hand van Gerard Bleeker, de tweede tekening is van een onbekende maker.

Het bericht luidde:
De geboorte van het Von Gimborn Arboretum in 1924 wordt geïllustreerd door twee bestaande ontwerpen, één van tuinarchitect Gerard Bleeker (1852 [dit moet 1882 zijn, AvdD]– 1956) [met als titel: Ontwerp voor een Park tevens Arboretum voor den weledelgeb. Heer Max v. Gimborn te Doorn  Schaal 1 A 1000, AvdD]


Het ontwerp voor een Park tevens Arboretum voor den weledelgeb. Heer
Max v. Gimborn te Doorn
  Gesigneerd: G. Bleeker
Foto van het origineel: Esther Groot, bewerking: AvdD (groter)

en één van een (nog) onbekende tuinarchitect. Het originele ontwerp van Bleeker bleek in handen te zijn van het Wellant College in Gouda. In augustus van dit jaar heeft het Wellant College het ontwerp geschonken aan het arboretum, een prachtig gebaar, waar we erg blij me zijn.
Het grote ontwerp heeft een afmeting van 140 x 70 cm (schaal 1 op 1000) en is gevat achter glas in een houten lijst. Het is een vrij schetsmatig ontwerp van de volle 47 hectare in kleur, met daarin geprojecteerd het woonhuis, de daarop aansluitende formele tuin (nu de heidetuin), zichtlijnen (deels nog aanwezig als hoofdpaden), een moestuin, groepen bomen en struiken en vijvers. Nergens staan plantnamen.
Meer informatie hierover is te vinden bij ‘Weetjes‘ op de website [van het arboretum, AvdD].’


Het ontwerp voor het arboretum, niet gesigneerd, ongedateerd
Collectie Von Gimborn Arboretum, bewerking: AvdD (groter)

Het was al bekend dat Bleeker de ontwerper was van dit arboretum. Von Gimborn begon zijn arboretum aanvankelijk in Zevenaar maar om meerdere redenen verhuisde hij omstreeks 1920 naar een bosrijke omgeving; in 1924 kocht Von Gimborn een huis met grond in Doorn.

Misschien is er een lezer van de weblog die de tekenstijl van het ontwerp ‘herkent’?
AvdD

Roodbaard’s Rijkdom.

De meest recente nieuwsbrief kondigde het al aan: …nog dit jaar een website de lucht in gaan, gewijd aan het werk van de tuin- en landschapsarchitect  L. P. Roodbaard. De weblog sprak ook al eerder over Roodbaard plannen: website, tentoonstelling en boek.

De website is er nu: Roodbaard’s rijkdom, klik hier.
Inderdaad mooie tuinen en mooi historisch materiaal, een rijkdom. Ook even wennen: beperkt aantal webpagina’s, de rest, maar daarmee veel materiaal en details, zit in PDF’s. Alle PDF’s samen is al bijna het boek.  JH

Links: Roptastate (Wijnaldum, 1832),  Lucas Pieters (of Petrus) Roodbaard (1782-1851).

Replica Springerbrug geopend op landgoed Clingendael.

    
Springerbrug van Clingendael en onthulling van de toelichtende tekst, met wethouder
Sander Dekker en Cascade-donateur Joost Gieskes. Foto: Simone Gieskes

Vanaf circa het jaar 2000 heeft de opsteller van deze weblog bij voortduring en vasthoudend de gemeente Den Haag gewezen op het belang van het aanbrengen van een reconstructie van het bekende ontwerp uit 1887 door L.A. Springer (1855-1940) van een brug met pergola in landgoed Clingendael. In woord en geschrift, onder andere twee brieven aan de burgemeester van Den Haag. Ook de Nederlandse Tuinenstichting heeft het college van B en W per brief gewezen op het belang van deze brug.

Aan deze wens werd in 2011 gehoor gegeven; op 20 december 2011 werd een replica van de Springerbrug officieel geopend door wethouder Sander Dekker tezamen met de indiener van deze weblog. ’Wegens zijn aanhoudendheid’ viel hem deze eer te beurt. Op de dag zelve arriveerde een fraaie koperen plaat die nog moet worden gemonteerd. Op de plaat staat een beknopte tekst over zowel de brug als de onlangs gerestaureerde terrastrap – eveneens een ontwerp van Springer – en de Hollandse tuin.


Springerbrug Cingendael (2011)  Foto: Joost Gieskes

Hoofdaannemer is de firma Woudenberg. De brug werd vervaardigd door Houtdraaierij Doornekamp te Bodegraven. De onderbouw bestaat uit Azobe, de bovenbouw is Bilinga-hout, beide met FSC-keur. Restaurator Pieter Brinkman, eveneens donateur van Cascade, heeft een belangrijke bijdrage geleverd bij het opstellen van de specificaties. Arinda van der Does verrichtte hierbij nuttig voorbereidend werk. Daarbij ontdekte zij (HGA, foto 1915) dat ondanks de algemeen aanvaarde aanname dat deze brug nimmer zou zijn gebouwd dit wel degelijk het geval was; een saillant detail.
De gemeente zal volgens idee Springer wilde wingerd aanbrengen als bedekking van de pergola.

Een stukje tuinkunst is met dit ensemble van terrastrap, Hollandse tuin, Springerbrug en Huys Clingendael voltooid.
Joost S.H. Gieskes


Tuinbrug St. Annalands Clingendaal, L.A. Springer (ca. 1882)
Bron: Bibliotheek Wageningen UR, Speciale Collecties

Ontwerp een laatmiddeleeuwse tuin voor ’t Huys Dever in Lisse.


Huys Dever te Lisse  Foto: raym.deds.nl

De tweejaarlijkse ontwerpwedstrijd van Tuin & Landschap stelt in 2012 de ridderhofstad ’t Huys Dever te Lisse centraal. Een siertuin voor de laatmiddeleeuwse woontoren moet ontworpen worden, een combinatie van sfeer en symboliek van de 15e eeuw en  hedendaagse functionaliteit. Het terrein rond de woontoren wordt opnieuw ingericht; de siertuin maakt daar onderdeel van uit.


De prijsvraaglocatie (groot).

De woontoren, gebouwd door Reinier d’Ever, dateert van rond 1375 en is nu een openbaar toegankelijk rijksmonument. Het Caertgen van thuys te Dever uit 1580 laat een boomgaard en een moestuin zien, maar documentatie over een siertuin ontbreekt.

Details betreffende de ontwerp-opdracht, de voorwaarden, het wedstrijdreglement en de jury (o.a. Eric B. en Kees BvB.) zijn op de website van T&L te vinden.  JH


Caertgen van thuys te Dever (1580)  Noorden rechts.
Bron: geschiedenisvanzuidholland.nl

Kasteel Assumburg en de nieuwe historische tuin.

Al eerder berichtte Jan Holwerda ons over Kasteel Assumburg en de restauratie / reconstructie van de formele tuinaanleg achter dit kasteel. Jan ontmoette Nico Brantjes in Wageningen / Speciale Collecties en het bleek dat deze bevlogen voormalig hoofd van de afdeling Groenvoorziening van de gemeente Heemskerk, de ontwerper was van de reconstructieplannen.


Nico Brantjes. Ontwerp voor tuin De Assumburg te Heemskerk.
Noordpijl op het voorplein, onder de oranjerie. Rood is de rozentuin; daaronder de moestuin.


Kadasterkaart 1811-1830

De prenten uit het boek Zegenpralent Kennemerland (1731) zijn als bron gebruikt voor de lay-out van de centrale tuin. Daarnaast is enig ondergronds onderzoek verricht (in verband met sanering van vervuilde grond) en heeft men archeologische resten gevonden in de grachten en onder het bassin.
Kasteel Assumburg werd in 1694 gekocht door Jean Deutz (1655-1719), die samen met zijn gelijknamige zoon het kasteel en de tuinen liet ‘moderniseren’. Deutz was regent in Amsterdam, rentenier en koopman, die schepen op Indië had varen. Wie weet werden er dus ook tropische planten op Assumburg gekweekt. Een oranjerie met twee schoorstenen om de ruimte voor tropische planten te verwarmen, is in ieder geval op het voorplein aanwezig.
De oudste kaart (voor zover ik tot nu toe heb gevonden) waarop de aanleg duidelijk is aangetekend, is de eerste kadasterkaart uit omstreeks 1830.
Tot 1867 bleef Assumburg in eigendom van de familie Deutz en nazaten. Daarna bleef het slot onbewoond en raakte het steeds meer verwaarloosd, ook de tuin. In 1911 werd de Staat der Nederlanden eigenaar en in 1933 werd het kasteel in gebruik genomen als Jeugdherberg. In 1924 was de aanleg nog heel duidelijk op de Top. Kaart van Nederland herkenbaar; na de Tweede Wereldoorlog ziet men ook op de kaartbeelden de tuin steeds meer verdwijnen.
Over de keuze van het plantensortiment is contact geweest met de tuinbaas van Paleis Het Loo. Het sortiment is afgesteld op minimaal beheer, maar wel historisch verantwoord. In de parterres is geen Buxus geplant maar Ilex crenata.
Natuurlijk het moet allemaal nog groeien en zijn uiteindelijke vorm krijgen, maar het begin is er en nu wachten we rustig af of de groene muren langs de metalen spalieren (als scheiding tussen de centrale lusthof en de daaromheen aangeplante boomgaarden met historische appel-, peren- en noten/rassen, inderdaad 4 tot 5 meter hoog gaan worden, zoals de bedoeling is. Als zijtuinen ter hoogte van het kasteel, gedeeltelijk in de ruimte van de oorspronkelijke boomgaarden, werden een rozentuin en een moes- en kruidentuin toegevoegd. Kopieën van vazen, bustes en beelden staan op de juiste plaatsen opgesteld. Centraal in de graskom zal nog een modern beeld, geïnspireerd op de Sabijnse Maagdenroof van Giambologna, worden geplaatst.

Wat een geweldig initiatief. Frans classicistische tuinen in Nederland krijgen zo langzamerhand toch nog een gezicht en Paleis Het Loo krijgt steeds meer navolgers: Kasteel Heemstede in Houten, Kasteel Neercanne in Maastricht, en nu Kasteel Assumburg in Heemskerk.
Zijn er nog meer plannen gerealiseerd of in de maak voor zover jullie weten of moeten we dat niet willen? CO.

Zie voor een uitgebreid artikel over de aanleg van de tuin bij Kasteel Assumburg: Nico Brantjes. Een pronktuin in Heemskerk. Heemskring (tijdschrift van Heemskerks Historische Kring), no. 45, Jg. 23 (2011), afl. 1. p. 23-32.


Nieuwe tuinaanleg bij Kasteel Assumburg, zomer 2011.

De Sterrewachttuin te Leiden.


Leidse Sterrewacht ca. 1900  Bron: marktplaats.nl

Na eindeloos plannen en lobbyen door de Leidse hoogleraar in de sterrenkunde Frederik Kaiser en medestanders kon een nieuwe Leidse Sterrewacht van de grond komen, met de Pulkova-sterrenwacht te Petersburg als voorbeeld. De locatie was echter een vraagteken. Het oog viel op een deel van de Hortus botanicus. In 1857 was Kaiser rector magnificus en schrijft hij in zijn verslag aan het College van Curatoren: Ieder die in den vorigen zomer door den Hortus heeft gewandeld, moet echter bij zichzelven de opmerking hebben gemaakt, dat het personeel voor de onderhouding van den geheelen Hortus te kort schiet, of dat de Hortus voor zijn doel te groot moet wezen. De zaak was snel beklonken. Eigen grond kost geen geld. En de kruidkunde kon toch niet in de schaduw staan van de sterrenkunde?

In oktober 1858 begon de bouw, in januari 1859 startte het onderheien en in december 1860 werd het gebouw voltooid. Een hekwerk scheidde Hortus en Sterrewacht. Vele verbouwingen zouden nog volgen.


Leidse Sterrewacht in 2008, voor de renovatie.

Het gebouw van de Sterrewacht is nu een rijksmonument en is recentelijk gerenoveerd.
De tuin aan de west- en zuidzijde van het Sterrewachtcomplex is weer onderdeel geworden van de Hortus. Het Sterrenkundig bezoekerscentrum in het souterrain is toegankelijk vanuit de Hortus. Het voormalige Talcotthuisje is ingericht als theehuisje, met een terras van houten vlonders en een aanlegsteiger voor rondvaartboten. Een tourniquet kan als uitgang van de Hortus gebruikt worden.
Jarenlang was het groen rond de Sterrewacht nauwelijks onderhouden; esdoorn-zaailingen waren tot bomen uitgegroeid. Veel is gekapt, maar een oude taxus en een grote bruine beuk bleven behouden. ‘Robuuste beplanting’ moet de structuur van de tuin verstevigen en met Oost-Aziatische beplanting is het bijzondere sortiment van de Hortus uitgebreid.

Marc van der Zwet (Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten) presenteert 18 december het onderzoek en de gemaakte keuzes, en zal met de toehoorders een wandeling maken.
Zondagmiddag 18 december van 14.30-16.00 uur. Deelname € 1,50 plus entree Hortus (museumjaarkaart geldig). Aanmelden verplicht, via www.hortusleiden.nl.  JH


Ontwerp voor de Leidse Sterrewachttuin (Copijn, 2011).

Tekening van Gerrit Vlaskamp ontdekt.


Van Sminiahuis (Burgum, 1892), G. Vlaskamp.  Foto: Aly van der Mark

Het Vlaskampproject vordert gestaag. Anne Wolff begint in het voorjaar met de inventarisatie van de Vlaskamptuinen en het is mijn taak de tuinen te lokaliseren, een flinke klus.
Vorige week was ik in het archief van het gemeentehuis van Tytsjerksteradiel in Burgum.
Vlaskamp heeft in Burgum negen tuinen aangelegd, helaas is bijna alles verdwenen, maar er staat nog een aantal prachtige beuken.
In 1892 heeft hij een tuin aangelegd voor het gemeentebestuur. Archivaris Schelte de Beer kon me vertellen, dat in 1892 het Van Sminiahuis aangekocht is om daar het gemeentehuis in te huisvesten. Hij liet me een tekening zien van het Van Sminiahuis en plotseling zei hij:’ Er ligt een map in het archief en daar zou wel eens een tekening in kunnen zitten’.
De haartjes op mijn armen stonden recht overeind: het zou toch niet…..
En ja hoor, daar kwam een tekening, die onmiskenbaar van Gerrit Vlaskamp is, te voorschijn.
Helaas opgevouwen, maar nog als nieuw, 119 jaar geleden in een map gedaan en er waarschijnlijk nooit weer uitgehaald. Ik heb Schelte een dikke kus gegeven.
Het is de vijfde tekening van Vlaskamp in Friesland die bekend is, hij heeft er 320 tuinen aangelegd. Dus wie weet, wat er nog ligt in archieven van kerken en gemeentehuizen.

Aly van der Mark


Detail met zitplaats en perk met bontbladige hulst

Claude Lorrain, tentoonstelling en lezing.


Landschap met dansende nimf en sater, ca. 1640-1641

Tot en met 8 januari 2012 is in Teylers Museum te Haarlem een overzichtstentoonstelling van Claude Lorrain (ca. 1600-1682) te zien.

De Meester van het gouden licht en een fenomenaal tekenaar met schilderijen en tekeningen van idyllische (park)landschappen vol verwijzingen naar de klassieke oudheid en sprookjesachtige havensteden. 88 meesterwerken kunt u thuis bekijken, zie website.
Lorrains oeuvre was van grote betekenis voor het werk van latere landschapsschilders als John Constable, William Turner en Jean-Baptiste Corot. In Engeland werden landschapstuinen naar voorbeeld van zijn schilderijen aangelegd, compleet met klassieke bouwwerken.

In de lezing All gardening is landscape painting: de rol van Claude Lorrain bij het ontstaan van een nieuwe natuuresthetica in de 18de eeuw zal Erik A. de Jong dit ongetwijfeld uitdiepen: zondag 11 december, 13:00 (museum open van 12:00 tot 17:00).


Landschap met Apollo en de muzen, genaamd Parnassus, 1652


Haven met ondergaande zon, 1639

Openbare colleges Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed.

Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed, nu HAS KennisTransfer Den Bosch, eerder Hogeschool Utrecht, is per 6 oktober jl. van start gegaan met een nieuw studiejaar. Dit studiejaar keren de openbare colleges terug:

–  8 dec 2011 18:30-21:30, de praktijk van een onderzoek- en adviesbureau ruimtelijk erfgoed, dr Marinke Steenhuis, architectuurhistoricus;
–  9 februari 2012 18:30-21:30, de praktijk van de restaurend tuin- en landschapsarchitect, ir. Anja Guinee, tuin- en landschapsarchitect;
–  5 april 2012 18:30-21:30, de praktijk van de tuinbaas, p.m tuinbaas/beheerder historische buitenplaats of landgoed;
– 26 april 2012 18:30-21:30, de praktijk van de historisch horticulturist, huidig gebruik historisch plantensortiment, drs. Trudi Woerdeman, tuinhistoricus en erfgoedhovenier.

Zie ook HAS KennisTransfer; opgave via de knop Inschrijven aan de rechterzijde aldaar. JH

Achterom kijken.


In de tuinen van kasteel Ameongen.  Foto: Sible de Blaauw.

Drie maanden geen weblog. Staat alles dan stil? Nee, natuurlijk niet. Daarom kijken we even achterom. Om u alsnog over een aantal voorbije Cascade activiteiten te berichten.

24 september jl vond de Cascade najaarsexcursie naar landgoed Prattenburg en Kasteel Amerongen plaats. Sible de Blaauw schoot foto’s. Kijk vooral even via onze fotopagina.

21 oktober verscheen de meest recente Cascade nieuwsbrief, klik hier.


Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar
Foto: Christine Sinninghe Damsté

17 november werden we gedurende het Cascade minisymposium vergast met een boeiend betoog over H.F. Hartog Heys van Zouteveen, door Patricia Debie (nu nog een proefschrift en publicatie). En met een lezing over opzetfiguurtjes, deels nagetekend uit Van Laars Magazijn van Tuin-sieraaden, uit de collectie van stadsmuseum Almelo, door Christine Sinninghe Damsté.

Tot slot, de hoeveelheid artikelen uit oude Cascade Bulletins in PDF vorm blijft groeien. Kijk op de Bulletin pagina om te zien wat nu al te downloaden is. Meer zal volgen, op verzoek kan het versneld (mail webmaster@cascade1987.nl).  JH



Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar

Foto’s: Christine Sinninghe Damsté