De wereld rond


‘Grottenwercks’ in de tuin van Gouverneur Generaal Valckenier in Ansjol (Batavia)
door J. W. Heijdt ad viv. del. 1739. / A. Hoffer sculps (
1739)

De eerdere weblog Twee tuinen op VOC kaarten en het koude, natte weer stimuleerden om rond te klikken door de wereld van VOC (Verenigde Oostindische Compagnie) en de WIC (West Indische Compagnie). En via de beeldbank Atlas of Mutual Heritage klik je naar kaarten van onbekende kusten (voor mij i.i.g.), zie je tropische verrassingen, maar vindt je ook Hollandse beelden overal ter wereld. Zo ook tuinen, buitenhuizen en aanverwante zaken. Hier een paar beelden, maar klik zelf eens in het wilde weg in die beeldbank. Niet de details willen weten, maar gewoon ‘rond de wereld reizen’ en genieten van prachtige kaarten, prenten, foto’s enz.  JH


Plattegrond met Paleis Vrijburg en haar tuinen te Mauritsstad (huidige Recife, Brazilië),
van Johan Maurits van Nassau-Siegen (‘de Braziliaan’), toen gouverneur van de Nederlandse kolonie in Brazilië (1647)



Plattegrond uit ca. 1750 van de tuinen van Raad van Indië dhr. Willem Fokkens bij Molenvliet (Batavia)
door Oswald adj.

‘Huys ter Nieuburch gevonden’


Vogelvlucht met Huis ter Nieuburg (Rijswijk), J. Julius Milheusser (eind 17e eeuw)
Bron: geschiedenisvanzuidholland.nl (klik aan voor voor een grote! weergave)

In november was er het nieuwtje ‘Huys ter Nieuburch gevonden’.
‘waren ze dat kwijt dan?’ zou je zeggen. In zekere zin wel. Iedereen wist wel dat dit paleis dat stadhouder Frederik Hendrik tussen 1631 en 1634 liet bouwen in het Rijswijkse Bos heeft gestaan, maar de exacte ligging was onbekend. In 1791 liet stadhouder Willem V het vervallen gebouw slopen; de zijgebouwen waren al eerder gesloopt. Op de plaats van het paleis en de tuin liet hij een bos planten en een gedenknaald oprichten en dat zijn, met twee vijvers, de oprijlaan en twee wallen, de enige overblijfselen uit die periode.

Na de Tweede Wereldoorlog was het bos een lege vlakte: al het hout was gekapt en gebruikt als brandstof. Vrij snel na de oorlog zijn nieuwe bomen geplant, maar sindsdien is er nooit een grote onderhoudsbeurt uitgevoerd. Tot nu. Naast onderhoud zal een deel van het bos opnieuw worden ingericht:
– het gebied rondom de Naald wordt een grasveld;
– de heggetjes verdwijnen;
– in plaats van de heggetjes komt er een stenen verhoging die de contouren van het oude paleis Ter Nieuburch laat zien;
– ook het voorplein van dit oude paleis wordt zichtbaar;
– de laanstructuur tussen de Van Vredenburchweg en de Naald blijft gehandhaafd en wordt zelfs doorgetrokken naar de Huys ter Nieuburchlaan.

Om de genoemde contouren zichtbaar te maken dient de exacte ligging bekend te zijn. In het voorjaar van 2010 zijn een grondradaronderzoek en grondboringen uitgevoerd. Dit najaar zijn in enkele kleine opgravingsputten delen van het paleis blootgelegd. En dat gaf aanleiding tot het bericht ‘Huys ter Nieuburch gevonden’.


Het Huis, detail uit vogelvlucht

Oude beelden laten het grootste formaat zien en foto’s van de opgraving laten zien hoeveel er toch nog is gevonden en hoe dicht overblijfselen onder de oppervlakte zitten. Kwestie van zand er over.  JH

Foto’s van de opgravingen. Bron: website Gemeente Rijswijk
Voor meer klik hier

2012, jaar van de Historische Buitenplaatsenn

Op erfgoedstem.nl is een bijdrage opgenomen over een brainstormmiddag die plaatsvond op Kasteel Groeneveld. Over het idee om 2012 uit te roepen tot themajaar voor Historische Buitenplaatsen. Ruim veertig organisaties met circa vijftig vertegenwoordigers namen deel.

Naar aanleiding van de middag op Groeneveld is een werkgroep opgericht, bestaande uit vertegenwoordigers van musea, particuliere buitenplaatsen, natuurorganisaties, overheden en wetenschappers. Deze werkgroep gaat van start om doelstellingen te formuleren, activiteiten te bedenken en voldoende draagvlak te creëren.

Waarom in 2012? Gemeld wordt dat dan veel valt te herdenken en te vieren De Beemster, met in haar verleden veel buitenplaatsen, bestaat dan 400 jaar. Veertig jaar geleden (1972) luidden in Delft veel particuliere buitenplaatsbezitters de noodklok met een expositie xe2x80x98Nederlandse Buitenplaatsen bedreigd?’. Deze tentoonstelling heeft toen veel in werking gezet voor het behoud en instandhouding van historische buitenplaatsen. Verder bestaat de historische vereniging Niftarlake (Vechtstreek met haar buitens) in 2012 honderd jaar.

En de webmaster is maar zo brutaal om nog een reden te melden, Tuinhistorisch Genootschap Cascade bestaat dan 25 jaar.  JH

Allerlei boeken over polders

Architectura & Natura meldde in haar nieuwsbrief  Boeken over polders, inpolderen, ontpolderen, polderlandschap, polderontwerp, polderlands, poldergasten en meer de volgende boeken:

De polderatlas van Nederland – Pantheon der Lage Landen
Clemens Steenbergen, Steffen Nijhuis e.a.
Het laagland van Nederland en alle polders zijn op systematisch wijze onderzocht, in typologische reeksen geordend en getoetst aan een model van het xe2x80x98ideale polderlandschapxe2x80x99. De publicatie is verschenen in een Nederlandse en Engelstalige editie en bevat ruim 300 luchtfotoxe2x80x99s, kaarten en tekeningen.
ISBN 978 906868 5091, 640 p gebonden in cassette, xe2x82xac 99,50

Atlas Nieuwe Hollandse Waterlinie
Rita Brons, Bernard Colenbrander, Koos Bosma e.a.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in kaart gebracht door middel van een viertal thema’s: de ligging van het landschap, het inundatiesysteem, het strategische stelsel en recente ontwikkelingen. De linie bestaat uit een wijdvertakt militair verdedigingssysteem van forten, groepsschuilplaatsen en bij oorlogsdreiging te inunderen polders.
ISBN 978 90 6450 608 6, 208 p met cd-rom (digitale atlas), xe2x82xac 45,00

Levende Forten / Versteende Ridders – De Nieuwe Hollandse Waterlinie
Jeroen Junte, Ronald Rietveld
Ooit was de Nieuwe Hollandse Waterlinie bedoeld als de voornaamste verdediging van ons land, ingenieus gebruikmakend van het water. Een doordacht systeem van kanalen, dijken, sluizen, forten, kazematten en betonnen schuilplaatsen, dat zich uitstrekte van de Zuiderzee tot de Biesbosch. Twee boeken geven verder inhoud aan het oude en het nieuwe gebruik.
ISBN: 978-90-75271-36-2, 600 p 2 paperbacks in cassette, xe2x82xac 49,90

Hollandse polders
Willem van der Ham
Dat de Nederlanders hun eigen land hebben geschapen, is alom bekend. Maar hoe en wanneer hebben ze dat gedaan? Dit is het verhaal van de scheppers van Nederland en van het lot van de vele duizenden pioniers die modderig onland tot een welvarend landschap maakten.
ISBN: 9789085068129, 312 p, xe2x82xac 29,95

Maakbaar Landschap – De praktijk van de Nederlandse landschapsarchitecuur (1945-1972)
Wijnand Galema, Dorine van Hoogstraten, Anne Luijten, Mariëtte Kamphuis, Rob van Leeuwen, Marinke Steenhuis en Fransje Hooimeijer
Deze publicatie gaat over een groep tuin- en landschapsarchitecten die betrokken was bij het naoorlogse grootschalige landschapsontwerp in Nederland; Hans Warnau, Pieter Buys, Wim Boer, Bram Galjaard, Mien Ruys, Ellen Brandes, Harry de Vroome en Nico de Jonge.
ISBN 978-90-5662-700-3, 448 p, xe2x82xac 59,50 (intekenprijs tot 31 december 2009, daarna xe2x82xac 69,50)

Dutch Lowlands – Morphogenesis of a Cultural Landscape
Saskia de Wit
In xe2x80x98Dutch Lowlandsxe2x80x99 wordt met afbeeldingen en kaarten de organisatie en transformatie van het Hollandse landschap beschreven. Uit het Nederlandse laagland en de polders heeft zich een verstedelijkte delta ontwikkeld. Het stadslandschap wordt nog steeds sterk bepaald door de vorm van de (onderliggende) polders. Om toekomstig landschap vorm te geven is een gedegen kennis van de grondvormen noodzakelijk.
ISBN 9789085067351, 233 p paperback Engels, xe2x82xac 24,50

Atlas landschap van de Koude Oorlog xe2x80x93 Veluwe en IJssel
Deze atlas brengt twee gebieden in kaart die tijdens de Koude Oorlog een rol van betekenis speelden. Allereerst de Veluwe, dé legerplaats van het land. Nergens vinden we zoxe2x80x99n concentratie van militaire complexen als hier. In de jaren vijftig werd langs IJssel en de bovenloop van de Rijn de laatste waterlinie van Nederland aangelegd. In het eerste deel van deze atlas wordt het in het landschap gewortelde erfgoed van de Koude Oorlog in kaart gebracht op kaartbladen met een schaal van 1:50.000, met detailuitsneden op 1:25.000 en uitgebreide historische achtergronden.
ISBN 978-90-75437-40-9, 160 p, xe2x82xac 35,00

Polderlands xe2x80x93 Glossarium van waterstaatstermen
Helga Danner, Ben van Rijswijk
In de ruim 900 jaar dat dijkwerkers, baggeraars, molenbouwers en andere xe2x80x98poldergastenxe2x80x99 wisten te overleven met het water is een aparte taal ontstaan. Het
xe2x80x98Polderlandsxe2x80x99. Met veel zorg zijn ruim vijfenvijftighonderd deels historische poldertermen verklaard.
ISBN 978-90-78381-38-9, 182 p, xe2x82xac 19,90

En we voegen nog ‘een polder toe’.
16 hoven, 2 polders, 1 park en 1.800 woningen
Anne Mieke Backer, Mariëtte Kamphuis en m.m.v. Anne Wolff
Beschrijving van de transformatie van de polders Zestienhoven en Oudendijk door de eeuwen heen. Momenteel ondergaan deze polders weer een metamorfose. Tussen Rotterdam Airport en de Overschiese Kleiweg verrijst sinds kort een royale nieuwbouwwijk. Onder en rond het opgespoten zand valt het plangebied te lezen als een lappendeken.
ISBN 978.90.6906.042.2, ca. 96 p, xe2x82xac 22,90

Buitenleven Natuur & Erfgoedprijs

Deze week kreeg ik het blad Buitenleven (uitgave van de ANWB) cadeau, waarin wordt aangekondigd de Buitenleven Natuur & Erfgoedprijs. Uit het ANWB Fonds worden projecten ondersteund die waardevol en inspirerend zijn voor de leden (4 miljoen leden). Het gaat om projecten en initiatieven op het gebied van recreatie, toerisme, verkeer & vervoer met aandacht voor het milieu en landschappelijke en cultuurhistorische waarden.

Ik citeer:

Nederland zit vol met betrokken burgers die zich het lot aantrekken van de natuur en historie van ons land. Mensen die zich belangeloos inzetten om ons erfgoed te behouden of te herstellen.

Mensen:
xe2x80xa6 die hun landgoed willen delen met anderen door er een wandelroute over aan te leggen.
xe2x80xa6 die dolgraag de loopbrug naar een kasteel willen herstellen om bezoek mogelijk te maken.
xe2x80xa6 of die de natuurlijke meander van een oud riviertje terug willen brengen in het landschap.

Stuk voor stuk schitterende initiatieven die maar al te vaak stuklopen op de financiering. Want waar haal je het benodigde geld vandaan? Daarom roep Buitenleven samen met het ANWB Fonds de Buitenleven Natuur & Erfgoed prijs 2010 in het leven.

Meedoen? Surf naar www.buitenleven.nl en print het deelnameformulier en stuur dit ingevuld vóór 15 januari 2010 naar de redactie van Buitenleven. (Postbus 93200, 2509 BA Den Haag).

Voorwaarden zijn:

Deelnemende projecten moeten
– toegankelijk zijn voor ANWB-leden
– geen commercieel belang dienen
– van blijvende waarde zijn
– in Nederland liggen
– voor 1 januari 2012 gerealiseerd kunnen worden.

Prijzen:
1e prijs  10.000 euro (en reportage in Buitenleven)
2e prijs  5000 euro
3e prijs  2500 euro

Ik vind het een leuk initiatief en ben al hard aan het denken wat ik zou kunnen voordragen.
Karen Veenland

Twee tuinen op VOC kaarten


Caart van de Thuyn Nieuwland, Josephus Jones (ca. 1791)
Bron: Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior

Bladeren door kaartboeken, wie van ons spreekt dat niet aan? Zo kwam ik de Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, Deel V Afrika ’tegen’; een klein deel is in te zien via internet (uitgave Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior).

Natuurlijk is het geen boek over tuinhistorie, maar altijd kans op een kaart met een tuin. Zo ook in deze uitgave. In deze weblog afbeeldingen van een deel van twee kaarten. En daarmee opnieuw even een glimp uit ‘gebieden die in het verleden onder invloed hebben gestaan van de Nederlandse tuin- en/of landschapsarchitectuur’.

De eerste kaart is Caart van de Thuyn Nieuwland, van Josephus Jones (ca. 1791).
De legenda vermeldt o.a. sterre bosch, bloem park, eyke bosch, moes thuynen, boomgaard, wyn gaard, orangerie, vontyn, bersau.

De tweede kaart betreft Plan van ’s Gouvernements plaats de Ronde Bosch, geleegen in ’t Kaapdistrict aan den voet des Tafelbergs, opnieuw door Josephus Jones (ca. 1803). De afgebeelde laan/zichtas strekt zich nog verder uit in westelijke richting (boven).  JH


Plan van ’s Gouvernements plaats de Ronde Bosch, Josephus Jones (ca. 1803)
Bron: Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior

Tuin Slot Assumburg (Heemskerk)


De steunconstructie voor de haag.
Foto’s: Johan Neuteboom

De haag aansluitend op Slot Assumburg
Bron: Bouwmachine Forum

Een tijd geleden sprak ik een heer die ook een bezoek bracht aan WUR Speciale Collecties te Wageningen. Hij was bezig met reconstructieplannen voor Slot Assumburg te Heemskerk (luchtfoto).

Nu lees ik op internet berichten dat in Nov 2009 600 meter haagbeuk van 2,5 meter hoog is geplant. Daarmee is dan de langverwachte aanleg van de historische stijltuin van kasteel Assumburg begonnen. De ontwerper blijkt Nico Brantjes te zijn, oud-hoofd van de plantsoenendienst en door de gemeente voor dit project tijdelijk teruggehaald uit de vut. "Ik liep er 35 jaar terug al mee rond. Ik zag toen een oude gravure van de kasteeltuin [van ca. 1730]. Een klassieke tuin, met metershoge hagen, een vijver, een klassiek beeld. Wat zou het mooi zijn als we zoiets voor elkaar zouden krijgen, dacht ik."

De haag wordt zeker vier meter hoog, begint breed, wordt naar het einde toe steeds smaller, met aan het eind een doorkijkje naar de verte (venturivorm). Tussen de hoge hagen komen een klokvormige vijver (al uitgegraven) en diverse kleinere sierelementen met gekrulde taxushaagjes, rozenperken en kruidentuintjes (bron Wandelen in Noord-Holland).

De door Nico genoemde gravures zullen die uit Het zegepralent Kennemerland (ca. 1730) van H. de Leth & M. Brouerius van Nidek zijn. Een ‘Gezicht van achteren uit het Huis naer het Amphitheater’ en ‘Gezicht over de groote Waterkom en de Bloemparterres naer het Huis van achteren’.  JH


Naar het Slot

Vanuit het Slot

Een digitale versie met dezelfde (en veel meer) beelden, maar dan groot is te vinden op o.a. Ursicula (Universiteit Leiden)