Geen betrekking op Kerst, wel Christelijk


Ploegen van de akker, en wieden, snoeien en plukken in de wijngaard.
Bron: Het Utrechts Psalter

Soms blijft iets lang op ‘de plank’ liggen. Zoals Het Utrechts Psalter, maar Kerstmis is dan misschien het moment om dit Christelijke werk aan te stippen. Een werk waar ook iets ’tuinhistorisch’ wordt weergegeven. Het is een boek tot stand gekomen in de periode 820-835 (!!), in de benedictijner abdij Hautvillers te Reims. Via Engeland, in 1642 meegenomen naar de Nederlanden en uiteindelijk gelegateerd aan de Universiteitsbibliotheek te Utrecht.

De website zegt ‘behoort zonder meer tot de grootste meesterwerken van de Westerse middeleeuwse kunst’ en ‘is ongetwijfeld het belangrijkste boek dat in Nederland bewaard wordt’. De naam Het Utrechts Psalter dankt het handschrift aan de huidige plaats van bewaring, niet aan de plaats van vervaardiging. Het is een psalter of psalterium, of te wel het bevat het bijbelboek Psalmen.

Het meest bijzondere zijn wel de 166 pentekeningen. Iedere pentekening moet de inhoud van de psalm tot leven brengen. Maar psalmen zijn geen verhalende teksten. Dus zijn het de elementen die een lettelijke illustratie toelieten en opriepen die in beeld worden gebracht.  Zoals de ’tuinhistorische’ illustraties van deze weblog; Psalm 106, vers 37: ‘En zij bezaaiden akkers, en plantten wijngaarden, en zij oogstten de vruchten in van het gewas’.

Blader zelf eens door Het Utrechts Psalter; klik uit de psalmen die onderstreept zijn en zie, in het totaalbeeld, de bijbehorende illustratie rood omlijnd worden. EN, herinner, tot stand gekomen in de periode 820-835 (!!).  JH


Opnieuw de bezigheden in de wijngaard. Nu uit een Engelse kopie uit ca. 1000.

Digitale literatuur nu met ‘Magazijn van Tuin-sieraden’

De Cascade Nieuwsbrief vermeldde al de webpage met Rapporten met tuinhistorische inhoud en/of delen. Maar ook de andere digitale pages blijven gestaag groeien. Deze week stootte ik op een digitale versie (op internet) van Magazijn van Tuin-sieraden van Gijsbert van Laar.

De titel met een enkele ‘a’ in Tuin-sieraden, het woord Koningrijk in de ondertitel, Johannes Noman en Zoon als uitgever en een indeling met eerst de afbeeldingen en dan de tekst. Het zal dus een versie uit 1819 (of later) zijn en niet 1802.

De gevonden versie heeft een veel mooiere kleuring dan de versie die op die eerder uitgekomen CD staat (weblog 10 aug. 2007). Ik weet niet of dat boek zelf een wat grauwe kleuring heeft, maar op CD i.i.g. wel.

Kijk en geniet op Klassik Stiftung Weimar, Herzogin Anna Amalia Bibliothek. Overigens, als je op die webpage op  Vorschau  (links) klikt volgen alle pagina’s klein in het linker menu. Dan heb je snel overzicht en kun je relevante pagina’s aanklikken. Anders bladeren met de pijltjes.

Verder wordt aan Beeldbanken af en toe een nieuwe beeldbank toegevoegd. Maar ga vooral eens opnieuw zoeken in beeldbanken die u al kent; bij deze en gene wordt meer materiaal toegevoegd. Digitale literatuur kent ook een aantal toevoegingen. Bv. ‘Geheugen van Nederland’ met een aantal werken betreffende Het Loo, het al genoemde Magazijn van Tuin-sieraden, en vooral buitenlandse werken. Denk aan Jardins anglo-chinois van Georges-Louis Le Rouge met 20 van de 21(?) cahiers (hier heb ik heel lang naar gezocht; nu Grohmann compleet nog) en werk van Charles Over, William Wrighte, Christian Ludwig Stieglitz enz.  JH

Rosarium Clingendael (Wassenaar)


Rosarium Clingendael (Wassenaar)  Foto: Joost Gieskes

Het fraaie plan voor een rosarium op Clingendael door C.E.A. Petzold uit 1888 is als bekend nooit uitgevoerd. Maar zijn ontwerp is niet vergeten.


Ontwerp Rosarium Clingendael (Wassenaar), C.E.A. Petzold (1888)

Omstreeks 2005 is een rosarium gerealiseerd in Clingendael, geïnspireerd door het plan Petzold. De belangrijkste geometrische vormen zijn daarbij overgenomen, resulterend in een ovaal van buxushaagjes met vier rozenperken, eenvoudig wellicht, maar aan onderhoudbaarheid moeten nu eenmaal concessies worden gedaan. Als roos is gekozen voor de Rosa ‘Focus’, een licht geurende trosroos met lange bloeitijd. De hagen en perken zijn verankerd met cortenstaal. In het centrum werd gekozen voor een treurbeukje. Het nieuwe rosarium is gevat in een geschoren gazon omringd met hoge bomen en een beukenhaag.

Men kan met recht spreken van een tuinkamer. Uit het resultaat, geliefd bij het publiek, blijkt hoe ijzersterk het ontwerp van Petzold was. En geen gering detail: de hoveniers van Clingendael herkennen de kwaliteit van dit tuindeel, en sindsdien wordt het opvallend goed onderhouden. Ter toelichting zie de hierbij gevoegde schetsen en foto’s.  Joost Gieskes


Naar ontwerp van C.E.A. Petzold

Romeyn de Hooghe. De verbeelding van de late Gouden Eeuw


De Vorst vertoont in de gedaente van Appollo (1686)
Romeyn de Hooghe  Bron:
Atlas van Stolk

Afgelopen dinsdag 9 december vond de opening van de tentoonstelling Romeyn de Hooghe. De verbeelding van de late Gouden Eeuw plaats. Een tentoonstelling die tot 8 maart 2009 te zien zal zijn bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam en het naastgelegen Allard Pierson Museum.

Het persbericht en o.a. de websites van UvA en Allard Pierson vermelden al kort een en ander over zijn leven en zijn enorme oeuvre. Maar het persbericht, en vervolgens all over internet, vermeldt ook ‘ontwierp de tuinen van paleis Het Loo‘. Een stelling en een stelligheid die de mijne niet is.  Gebaseerd op in Parijs bestelde ontwerptekeningen, inbreng van velen en namen als Jacon Roman, Hans Willem Bentinck, Romeyn de Hooghe, Daniël Marot en Daniël Desmarets schieten mij te binnen. En inderdaad Romeyn de Hooghe heeft ontwerptekeningen gemaakt, voor sculturen. En ja, er is een vogelvlucht van Het Loo van zijn hand, net als een serie van gravures van Het Loo, maar ‘ontwierp de tuinen van paleis Het Loo’…

Een veelheid aan materiaal is al gedigitaliseerd of volgt binnenkort. Naast sites en verwijzingen die via bovenstaande links zijn te vinden wil ik verwijzen naar een aantal plaatsen met tuinhistorisch interessant materiaal van de hand van de Hooghe:
– de site geheugenvannederland.nl biedt de serie van Enghien te Edingen (BE) en het boekje Korte beschryving benevens eene naauwkeurige afbeelding en verdere gezichten, van’t koninglyke lusthuis ’t Loo met gravures van Het Loo (pas uitgeven in 1786).
– de site heimat-kleve.de brengt de gravures van Prinzenhof und Lustgarten te Kleef (en in plattegrond)
– en tot slot wat de ontwerptekeningen voor sculturen betreft, Atlas van Stolk  (zoek met  Hooghe Loo ) laat 7 van de 8 ontwerpen zien.  JH

Zie ook weblog 8 april 2008.
Oh ja, en wat is een tentoonstelling zonder een rijk geïllustreerde boek met dezelfde titel.


De Zuyderzee met een scheepskroon (1686)
Romeyn de Hooghe  Bron: Atlas van Stolk

De nieuwe tempel op het Bergje van Twickel


De nieuwe tempel op het Bergje van Twickel.  Foto: Henk van der Eijk


Foto: Henk van der Eijk

Uit leer- en nieuwsgierigheid kijk ik veel rond, en brief ik graag door in de vorm van weblogs. Een van die plekken waar ik met enige regelmaat even kijk is de blog Historical Gardens  van Henk van der Eijk (ook Cascade). Een steeds verder groeiend punt van berichtgeving, gedachten, een wiki en foto’s van bezochte (allemaal Henk?) tuinen verspreid over de wereld.

Als je met een Cascade-excursie ergens bent geweest, dan valt je oog snel op later materiaal waarin de naam van zo’n buitenplaats of landgoed valt. Twickel is zo’n naam (zie 3-tal weblogs sep-2006).

De website van Twickel verhaalde al lang over de tweede uitvoeringsfase van het herstelplan, over het Bergje, de top die om een markering vraagt, het bekende ontwerp voor een tempel/tuinkoepel van J.D. Zocher Jr. en het voorstel van Michael van Gessel om dan ook tot een nieuwe toevoeging zijnde een ruim zes meter hoge tempel te komen. Latere berichtgeving vermeldde de tot standkoming en in je achterhoofd hou je dat dan als een potentieel weblog-onderwerp.

Nu is Henk me ‘voor’, maar des te beter, want hij heeft mooie beelden om het bericht te illustreren! En laten we maar zeggen ‘voor wat hoort wat’, dus ‘op naar Henk‘  JH

Kloostertuinen, Klooster Windesheim en Abdij Ten Duinen


Links: Klooster Windesheim, Beeldbank HCO
Rechts:  Abdij O.L.Vrouw ten Duinen te Koksijde. Pieter Pourbus d. A. 1580.
Kloosterarchief Ten Duinen

Afgelopen vrijdag was er in het kader van 2008 Jaar van het Religieus erfgoed, door het Platform Mariaplaats een studiemiddag georganiseerd over Kloosters en Kloostertuinen, mede gelet op de snelle verdwijning van dit erfgoed. Ik hield daar een voordracht, getiteld Kloostertuinen: verleden, heden en toekomst.

De power point presentatie die ik had gemaakt zal binnenkort ook op internet worden gepubliceerd, maar dan in een iets gecorrigeerde versie. Ik liet namelijk als voorbeeld van een middeleeuws klooster met pandhof het hier getoonde eerste plaatje zien, dat ik had gevonden op de Beeldbank van het HCO (Historisch Centrum Overijssel, een samenvoeging van het Rijksarchief in Overijssel en het gemeentearchief Zwolle), en dat volgens hen mogelijk het klooster Windesheim voorstelt in de 14de eeuw. Het woordje mogelijk bracht iedereen in de zaal aan het nadenken en iemand in de zaal verklaarde toen dat het echt een voorstelling betrof van de Cisterciënzer abdij Ten Duinen bij Koksijde in de nabijheid van Brugge.

Daar had ik thuis ook een dia van, dus thuis gekomen direct vergeleken. En ziet voor allen die de lezing hebben gevolgd en voor anderen die het ook interessant vinden, het klopt. Deze voorstelling betreft een isometrisch perspectief van de abdij die twee jaar voor het vervaardigen van deze voorstelling door de Calvinisten was verwoest. Vergelijk de eerste afbeelding maar met deze 16de eeuwse afbeelding van Pieter Pourbus de Oude. Hij woonde in Brugge en tekende deze situatie uit zijn herinnering. Duidelijk zijn hier de pandhof (de hof die ingesloten ligt tussen de panden van de kerk) ten zuiden van de hoofdkerk en de pandhof ten westen van de novicenkerk te onderscheiden. Het complex is min of meer gebouwd volgens de bekende voorbeeldplattegrond van de benedictijnen (ook later van de cisterciënzers). Zie de plattegrond van Sankt Gallen in een eerdere weblog, 22 december 2007.  CO