Linnaeusxe2x80x99 300ste geboortedag, 23 mei 2007

Dit heuglijke feit werd uitgebreid gevierd in Zweden en in Heemstede / Bennebroek, op de buitenplaats De Hartekamp, waar Linnaeus van 1735 tot 1737 werkte als lijfarts van de bankier en verzamelaar George Clifford.

Het programma was serieus en feestelijk. De gasten werden verwelkomd met taartjes versierd met het portret van Linnaeus. Heel bijzonder.
Na een welkomstwoord door de gastheren, de voorzitter van de Historische Vereniging Heemstede / Bennebroek en de voorzitter van de Raad van Bestuur van De Hartekamp Groep, allereerst gericht aan de ambassadeur van Zweden en de burgemeesters van Heemstede en Bennebroek, hield de botanicus dr J. Mennema, bekend van de Flora van Heukels,  een zeer interessante lezing over Linnaeus en diens betekenis voor de ontwikkeling van de botanische wetenschap. Ook waren er vertegenwoordigers van de Koninklijke Natuurhistorische Vereniging aanwezig. Leden van deze vereniging hadden een nieuwe wandelgids over De Hartekamp samengesteld, waarvan eerste exemplaren werden aangeboden aan de ambassadeur van Zweden, en beide voorzitters hierboven genoemd.

100 jaar geleden, 23 mei 1907, had de Natuurhistorische Vereniging een borstbeeld van Linnaeus aan de toenmalige eigenaar van de Hartekamp aangeboden en hier werd nu, door de ambassadeur een krans gelegd onder het spelen van het Zweedse volkslied. Een waardige handeling. Na een herdenkingswoord door de ambassadeur werd het officiële gedeelte van de middag afgesloten. Daarna volgde een hapje en een drankje en het uitdelen van cadeautjes. De gasten kregen de nieuwe wandelgids en een reproductie van de kaart van De Hartekamp uit 1708 mee naar huis.

Zoals al in de vorige Cascad-E-Nieuwsbrief werd aangekondigd, zal Cascade op het Mini-symposium in november as. ook aandacht besteden aan Linnaeusxe2x80x99 300ste geboortedag.
Het idee is om eerst met een groep geinteresseerden het Museum xe2x80x98De Casteelse Poortxe2x80x99 in Wageningen te bezoeken. Hier is vanaf  16 juni de tentoonstelling In de lusthof van Linnaeus: op zoek naar verwantschap en verscheidenheid, te bezichtigen. Daarna een gezamelijke maaltijd, gevolgd door een lezing van dr Renske Ek over de botanische verzameling van George Clifford, de bewerking hiervan door Linnaeus en zijn tijd op Clifford’s buitenplaats de Hartekamp in Heemstede. Op deze heuglijke dag werd een nieuwe website, vervaardigd door Renske Ek, geopend; zie www.george-clifford.nl  CO.

Lezing en rondleiding restauratie kasteel De Haar


Kasteel De Haar in de steigers  Foto Marcelle Mocking / kasteel De Haar

Woensdagavond 27 en donderdagavond 28 juni is er een presentatie over de restauratie van kasteel De Haar door Cor Bouwstra, de restauratiearchitect van De Haar. Een presentatie waarin veel wordt getoond. Het Cuypersarchief van de herbouw van De Haar is namelijk grotendeels bewaard gebleven. U kunt op de tekeningen en foto’s zien hoe de ruïne werd omgetoverd in het luxueuze buitenhuis van ongekende omvang. Er zijn tevens talloze ontwerptekeningen van het interieur, de decoratieve elementen en het meubilair voor handen. Vooral de decoratieve elementen in het kasteel zijn de moeite van het bekijken waard. Bijna alles is nog aanwezig en in goede staat.
In verband met de hedendaagse functies van het kasteel, nog altijd de bewoning, maar daarnaast ook de ontvangsten, evenementen en de museumfunctie komt de huidige restauratie in een ander daglicht te staan. Hoe ga je daar mee om?

Na de presentatie volgt een rondleiding door het kasteel waarbij vooral gekeken wordt door de bril van de restauratiearchitect. U komt in ruimten die gewoonlijk niet toegankelijk zijn voor publiek maar die juist vanwege de problematiek rondom de restauratie interessant zijn. Er zal speciaal gewezen worden op de gedetailleerde decoraties.

Zie website kasteel De Haar en dan Prive op visite > Dagbezoek (of NAI)

Woensdag  27 juni 2007: 19:30-21:00 uur (incl. pauze) ; nog 86 plaatsen
Donderdag 28 juni 2007: 19:30-21:00 uur (incl. pauze) ; nog 33 plaatsen
Verzamelpunt de kapel van kasteel De Haar (in de tuin), Haarzuilens
Kosten lezing en rondleiding: 15 euro
Reserveren online via het Rijksmuseum

Leifruit in Kasteeltuin Middachten (De Steeg)


Leifruit op Middachten, Adolf van der Laan en Hendrik de Leth (1724)
Bron website Middachten

Getuige de bovenstaande gravure uit 1724 kende Middachten toen ook al leifruit. Van het begin van de 20ste eeuw dateren nog enkele leiperen langs de eeuwenoude tuinmuur. In de afgelopen tientallen jaren is de huidige collectie ontstaan met pitvruchten (peren, appels) en steenvruchten (abrikoos, perzik, pruim en kers). Tegen de west- en noordmuur is een selectie aangeplant van soorten uit de 18de, 19de en 20ste eeuw, zoals deze voorkwamen op beplantings- en bestellijsten die in het archief van Middachten bewaard zijn gebleven.

Diverse snoeivormen worden op de fruitbomen van Middachten toegepast. De waaiervorm is het meest geschikt voor de steenvruchten. De snoeivorm van de pitvruchten varieert van de traditionele palmettenvorm tot de vele ingewikkelde 19de eeuwse fantasievormen zoals de U-vorm, de schuine snoervorm en de zogenaamde verrierpalmet. Zie allerlei vormen op bv READS Nursery.

Tweede Pinksterdag, 28 mei 2007, leifruitdag (voor details zie hier). Om 11.30 uur, 13.30 uur en 15.00 uur zullen dialezingen in de oranjerie plaatsvinden. Daarna volgen tuinrondleidingen en demonstraties van o.a. de snoei van deze bomen in de praktijk.

De geschiedenis en techniek van het snoeien van leifruit is door Wybe Kuitert en Jan Freriks in Hovenierskunst in Palmet en Pauwstaart beschreven.
Een tweede boekje is Hovenierskunst. De Teelt van leifruitbomen J.M. Freriks, te koop op Middachten.

Ik ben zelf naar de leifruitdag van 2006 geweest, een aanrader!!  JH


Leipeer, later in het jaar ; peertjes hangen al. Foto, Jan Holwerda

Wateroverlast in xe2x80x98t Hof en het Oranjepark te Vlaardingen

N.a.v. de weblog Water in xe2x80x98t Hof (Vlaardingen), d.d. 20 maart 2007

De tuin van xe2x80x98t Hof is aangelegd in 1627 door Wilhelm van Ruytenburgh (1600 xe2x80x93 1652); hij was onder andere Heer van Vlaardingen en was ook bekend als de man in het goudgele kostuum afgebeeld op De Nachtwacht van Rembrandt. Het was een Hof bij een buitenplaats waarvan de funderingen in 2004 zijn blootgelegd.

Het maaiveld van het Hof is thans nogal ongelijk ingeklonken, waardoor hier en daar laagten zijn ontstaan waarin gedurende de winterperiode water blijft staan. Enige taxusboompjes stierven af en sommige loofbomen lijden onder te vochtige bodemomstandigheden. Enige verbetering zou snel verkregen kunnen worden door in de laaggelegen beplantingsvakken greppels te graven (c.q. wadixe2x80x99s) met duikers onder de paden door. Deze greppels kunnen rechtsstreeks afwateren op de singels die in het park voldoende aanwezig zijn. Vooral in parken in venige Hollandse streken is het grondwaterbeheer van essentiëel belang. Hiertoe moeten bekend zijn – middels opmeting van maaiveldhoogten en van de situaties van de grondlagen xe2x80x93 de algehele bodemstructuur en ook de gemiddelde hoog – en laag waterpeil. Het moge bekend zijn dat het instituut van Professor Edelman te Wageningen veel ervaring heeft in zulke opmetingen en karteringen.

Tijdelijk hoog water is voor de meeste bomen niet schadelijk. Te lang hoog water heeft echter als gevolg dat er geen beluchting is van de bewortelde zone en dus dreigt verstikking van de meest bomen. Ooibosbeplantingen, moerascypressen en dergelijke kunnen lang onder water staan maar Fagaceae en andere zijn veel gevoeliger. De beluchting van de grond en de doorstroming ervan wordt sterk beïnvloed door de structuur van de aardlaagjes. Deze storende lagen of laagjes kunnen doorbroken worden, bij voorbeeld door begreppeling. Kennis van de bodem en van de grondwaterbewegingen is noodzakelijk om een park in de loop van vele jaren te kunnen beheren c.q. de waterbewegingen te beheersen. Natte toplagen veroorzaken niet alleen luchtgebrek maar ook is de kans op ontworteling bij storm zeer groot, zeker als er gaten in de kroonlaag ontstaan. Een brede wortelkluit maakt de boom zeer stabiel. Een ondiepe smalle beworteling maakt een sterke groepsbescherming noodzakelijk. Voorts moet nog opgemerkt worden dat een snelle ontwatering een grote inklink zal veroorzaken van slappe venige gronden, en dat is vrijwel altijd funest. Een zeer zorgvuldig waterbeheer blijft absoluut noodzakelijk bij een vakkundig parkbeheer. De keuze van de boomsoorten in relatie tot het grondtype, de ontwateringsmogelijkheden, de pH xe2x80x93 trajecten, de beheersbudgetten en dergelijke is uiteraard van eminent belang.

Tot slot pleit ik ervoor om in Cascade meer aandacht te besteden aan de technische facetten van de ontwerpen en de restauratieplannen naast de vormgevende aspecten. Er zijn vele publikaties waarnaar verwezen kan worden, zoals Landschap en beplanting in Nederland van Christiaan van Leeuwen en H. Doing-Kraft, Toepassingsmogelijkheden van Nederlandse houtige gewassen van Heybroek (1953) en Houtzagers (1954), Die Bewurzelungsverhältnisse der Pflanzen van prof. dr Hans Weler.

Ing. W.C. Hoogeweij
Oberonlaan 25
3318 EM  Dordrecht


Het korporaalschap van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, bekend als de ‘Nachtwacht’.

Schutters van de kloveniersdoelen uit een poort naar buiten tredend. Op een schild aangebracht naast de poort staan de namen van de afgebeelde personen: Frans Banninck Cocq, heer van Purmerlant en Ilpendam, Capiteijn; Willem van Ruijtenburch van Vlaerdingen, heer van Vlaerdingen, Lu[ij]tenant; Jan Visscher Cornelisen, Vaendrich; Rombout Kemp, Sergeant; Reijnier Engelen, Sergeant; Barent Harmansen; Jan Adriaensen Keyser; Elbert Willemsen; Jan Clasen Leydeckers; Jan Ockersen; Jan Pietersen Bronchorst; Harman Iacobsen Wormskerck; Jacob Dircksen de Roy; Jan vander Heede; Walich Schellingwou; Jan Brugman; Claes van Cruysbergen; Paulus Schoonhoven. De schutters zijn gewapend met lansen, musketten en hellebaarden. Rechts de tamboer met een grote trommel. Tussen de soldaten links staat een meisje met een dode kip om het middel, rechts een blaffende hond. Linksboven de vaandrig met de uitgestoken vaandel.

Bacchus en Ariadne op Huis te Manpad (Heemstede)

Ariadne-Huis te Manpad (Heemstede)Ariadne-Huis te Manpad (Heemstede)
Ariadne op Huis te Manpad (Heemstede)    Foto’s: Niek Ravensbergen

Wie de voorjaarsexcursie naar Keukenhof, Manpad en Ipenrode niet bijwoonde, en ook wie toen ogen te kort kwam: Jan van Logteren bracht steen tot leven in zijn Ariadne en Bacchus op Huis te Manpad (1734). De magnetische sensualiteit in het gelaat en de gestalte van Bacchus doen vergeten dat deze schoonheid is ontrukt aan een blok zandsteen. De superieure schoonheid van dit hoogtepunt uit de Nederlandse tuinsculptuur zou nog meer stralen als het godenpaar een strakker decor en meer ruimte kreeg dan het geval is in de huidige setting.

Niek Ravensbergen

Bacchus-Huis te Manpad (Heemstede)Bacchus-Huis te Manpad (Heemstede)
Bacchus op Huis te Manpad (Heemstede)    Foto’s: Niek Ravensbergen

Sotheby’s veilt Tuinsieraden uit de Collectie Piet Jonker


Niet van Nederlandse origine of locatie, maar wel om van te genieten of aan te verlustigen.

Gedurende het Pinksterweekend kunt u uitgebreid de tuinsculptuur en tuinornamenten bekijken die op woensdag 30 mei 2007 bij Sothebyxe2x80x99s Amsterdam geveild zullen worden. Beelden, vazen, urnen, schalen, bekkens, fonteinen, zonnewijzers, rotundaxe2x80x99s, banken en ander tuinmeubilair.

Meest opvallende, en prijzige, object is een zeldzame en grote "Lusthof" van rond 1840. Het geheel bestaat uit twee zuilengalerijen van twaalf zuilen ieder verbonden door bovenliggers en dwarsbalken. Verder zijn er twee liggende sfinxen met ieder op hun rug een putto en een beeld van de fluit spelende Pan met op zijn rug een tot zwijgen manende putto. Tenslotte een beeld van Venus gekust door de jonge Amor, één geheel vormend met een grote zitbank en jardinières. Deze stenen "Lusthof" werd vervaardigd door de Franse beeldhouwer Louis Thivin voor de tuinen van Château St. Vallier. Het beslaat een oppervlakte van ongeveer twintig bij twintig meter en kan verworven worden voor xe2x82xac 150.000-180.000.

Kijkdagen op locatie: van vrijdag 25 t/m maandag 28 mei (Pinksterweekend) dagelijks 10.00 tot 17.00 uur.
Adres: Piet Jonker, Rijksstraatweg 23, Baambrugge (bij Abcoude)

Veiling bij Sothebyxe2x80x99s Amsterdam, De Boelelaan 30: woensdag 30 mei 2007 om 14.00 en 19.00 uur

Maar ook vanuit huis kunt u kijken, lees door de catalogus bladeren.
Naar Sotheby, aldaar klik BROWSE CATALOGUE. Er volgt dan een mogelijkheid tot registratie en eenmaal die stap gepasseerd volgt een online catalogus van 312 objecten. En mocht het bevallen, kijk dan ook eens in de Garden Architectural and Fossil Decoration veiling in UK. Veel bladerplezier.  JH

Nog oude Cascade-Bulletins te koop

Het twintigjarig bestaan van Cascade heeft o.a. tot gevolg dat nu eens allerlei zaken betreffende die afgelopen twintig jaar op een rijtje worden gezet. Zo kunt u in de linker zij-kolom van deze Cascade weblog onder xe2x80x9cLinksxe2x80x9d, een Overzicht van Activiteiten 1987-2007 vinden; zo is op de Cascade website onder de knop xe2x80x9cNieuwsbrief/Bulletinxe2x80x9d vorig jaar al een overzicht samengesteld van alle titels van artikelen uit het Cascade Bulletin, en zo is nu een lijst gemaakt van Cascade Bulletins die nog te koop/te bestellen zijn. De overtollige nummers staan keurig in een kast op Kasteel Loenersloot op u te wachten, maar ook weer niet al te lang.

Als u per email een aanvraag doet bij onze administratie (administratie@cascade1987.nl), krijgt u gevraagde bulletins, na betaling van oude verkoopprijs en postzegel, thuisgestuurd. Verloren nummers kunt u zo weer aanvullen en u kunt uw collectie ook op deze manier uitbreiden met nummers uit de tijd dat u nog niet tot ons Tuinhistorisch Genootschap was toegetreden.
Te koop zijn voorlopig genoeg nummers van de volgende jaren: 1998,1&2; 1999,1&2; 2000,1&2; 2001,1&Register; 2002,2; 2004,1&2; 2005,1&1; 2006,1&2.

Cascade excursie naar o.a. Huis te Manpad

Zaterdag de Cascade voorjaarsexcursie 2007. Deze keer naar kasteel Keukenhof (Lisse) en de buitenplaatsen Huis te Manpad en Ipenrode (Heemstede). De deelnemers hebben reeds een mapje met wat documentatie ontvangen. Hierin zit ook een plattegrond van Huis te Manpad. In de linkerbovenhoek (zuid-westen) van die plattegrond is een boog/cirkelsegment-vormige laan met aan de binnenzijde, vanuit het midden een hier rechtopstaande laan te zien.

Deze enkel op kaarten herkenbare vormgeving is herkent als een passer. En dit vormt dan mooi een bruggetje van de passers van Beeckestijn als genoemd in voorgaande weblog van Heimerick Tromp naar de komende excursie en de passer van Huis te Manpad.

Beeckestijn - J.G. Michael (1772)Beeckestijn - J.G. Michael (1772)Beeckestijn - J.G. Michael (1772)
Drie passers op plattegrond Beeckestijn – J.G. Michael (1772)
Bron: Digitale Noord-Hollandse Atlas

Hierboven uitsnedes van de passers op de plattegrond van Beeckestijn (J.G. Michael, 1772) ; ik heb ze, na inzoomen en uitsnijden, gekanteld zodat de punten naar beneden staan.
En nu even 2 uitersten. Eén, ik zie 3 grondlichamen welke een bijna afgesloten ruimte met zicht naar en door een laan vormen. Of twee, ik zie 3 passers. En om nog even verder te gaan, met zelfs 1 tot 3 punten daarbinnen. Sprak Heimerick niet over punten, zuilen en loge? ’t Is de ‘schuld’ van Heimerick (geintje). Ga ik nu achter iedere punt iets zoeken? Misschien bij deze combinatie van zoveel vrijmetselarij-elementen in één tekening wel.

En nu met de komende excursie in het achterhoofd, de passer van Huis te Manpad.
De huidige plattegrond van de zuid-westhoek van het park bij Huis te Manpad laat een struktuur zien die past op die van een ontwerp voor het Achterste Bos van A. Speelman (1741). Lanen met opgaande bomen waarbinnen hakhoutvakken en enkele kabinetjes en een totaal struktuur die enkel op papier is te herkennen. Latere toevoegingen zijn een ‘hermietenhuisje’ (midden van de boog) en een vijver in het midden (op afbeelding half ‘opgeklapt’).

Andere termen die, in het verleden, door mijn hoofd schoten waren ‘gradenboog’ en ‘sextant’  (Kepler-sextant of Hevelius-sextant ; een astronomisch kabinet )

Wat Huis te Manpad literatuur:
Tweetal artikelen, zeker voor die tijd bijzonder, Huis te Manpad & Parkbossen in de 18de eeuw, uit tijdschrift Groen van de hand van Trudi Woerdeman en Willem Overmars. Deze zijn te downloaden via www.wildernis.com (heb wel geduld, duurt even)
Hèt te lezen boek is Het Huis te Manpad van Barbara Joustra (Canaletto
Huis te Manpad, en de kaart, is ook opgenomen in het door mij versleten rapport Landgoederen van Zuid-Kennemerland van Lucia Albers.  JH

Achterste Bos, Huis te Manpad (Heemstede) - A. Speelman (1741)
Bron: Landgoederen van Zuid-Kennemerland, Lucia Albers

Beeckestijn – Boreel – Vrijmetselarij? (3)

Als vervolg op de weblog van gisteren (7 Mei 2007):

Typische bouwsymboliek vindt men ook op verschillende plaatsen aan het einde van de dwarslanen in de vorm van een passer; deze passervormige elementen hadden de opzet van een kabinet. Deze ‘passers’ staan ingetekend aan het einde van de eerste dwarslaan, rechts en aan het einde van de tweede en derde dwarslanen, links (allen op onderstaande linkerafbeelding ; aanklikken leidt tot een nieuwe webpage en mogelijkheden tot inzoomen).

Beeckestijn (Velsen) - J.G.Michael (1772)Beeckestijn (Velsen) - J.G.Michael (1772)
Plattegrond Beeckestijn – J.G. Michael (1772)
Bron: Digitale Noord-Hollandse Atlas (2)

Ook in deze tuin voerde de wandeling langs verschillende gebouwtjes met een  architectuur uit verschillende perioden en stijlen, die een bepaalde lading droegen. Zo was er een ‘Gotische’ kapel, waarvan de entree door vier zuilen werd getorst, een middeleeuwse ruïne en als ‘apotheose’ de classicistische colonnade aan het einde van de zichtas vanuit het huis èn als besluit van de wandeling, die in het landschappelijke gedeelte werd begeleid door de beek.

We weten niet of Jacob Boreel sr. vrijmetselaar was; in de cartotheek van het Cultureel Maçonniek Centrum ‘Prins Frederik’ komt zijn naam niet voor. Het is echter mogelijk, dat hij in Engeland kennis maakte met de Vrijmetselarij en daar werd ingewijd. Boreel was immers verschillende malen in Engeland geweest. In 1759 behoorde hij met Jan van de Poll en Gerard Meerman tot een gezantschap met de titel ‘ministers van staat’ dat naar Engeland ging om te onderhandelen over de opgebrachte schepen en het vereffenen van de geschillen met betrekking tot de vaart op Amerika. Twee jaar later, van 23 januari 1761 tot 26 october 1762 was Boreel opnieuw in Engeland, ditmaal als extra-ordinaris ambassadeur. Ongetwijfeld zal Boreel verschillende buitenplaatsen rondom Londen bezocht hebben, die tuinen of parken in landschapsstijl hadden. Zijn zoon, Jacob Boreel, die eigenaar zou worden van Elswout, was zeker maçon.

T.a.v. Boreel en Vrijmetselarij, lees zeker ook even de weblog van 24 Apr. 2007.

Beeckestijn – Boreel – Vrijmetselarij? (2)

Het navolgende is aangeleverd door Heimerick Tromp (en door mij iets bewerkt) en ontleend aan een hoofdstuk over o.a. de Vrijmetselarij uit een nog uit te komen boek over de landschapsstijl. Hier een eerste deel, morgen het tweede. Deze weblog sluit aan bij de weblog van 24 Apr. 2007.

De plattegrond van buitenplaats Beeckestijn (Velsen) uit 1772 (J.G. Michael) bevat onderdelen met een decoratie, die verwant kan zijn aan de maçonnieke symboliek.

Uitsnede plattegrond Beeckestijn - J.G. Michael (1772)
Uitsnede plattegrond Beeckestijn – J.G. Michael (1772)
Bron: Digitale Noord-Hollandse Atlas

Het meest opvallend in de plattegrond van Beeckestijn is de licht- en bouwsymboliek. In het geometrische gedeelte ten z.w. van het huis liggen twee rechthoekige compartimenten (afb. hierboven) aan weerszijden van de hoofdas; het rechter (meest westelijke) bevat een driehoek met een slingerbos waar een korte rechte laan als een xe2x80x98handvatxe2x80x99 naar toe leidt; de opzet heeft de vorm van een truweel. Het linker (meest zuidelijke) compartiment bestaat uit een tweetal driehoeken ingevuld als slingerbos. De daar ingetekende beplantingselementen stellen een maan en een cirkel voor, waarin men de zon kan herkennen; de maan is als het ware door de sterren, kleine ronde elementen, omringd.

Doolhof Sorghvliet (Den Haag) - J. van den Aveelen (1691/98)
Doolhof Sorghvliet – J. van den Aveelen
(1691/98)  Bron: TUiN

Intrigerend is de vorm van de cirkelvormige bloemparterre, direct ten westen van het huis. Het kader hiervan is duidelijk geïnspireerd op het labyrint van Zorgvliet (Den Haag). Ook op Zorgvliet hebben de kabinetjes een verschillende vorm: een cirkel, een kruis, een rechthoek of vierkant en een halve cirkel.

Dergelijke symbolen hebben dikwijls een kosmologische, c.q. alchemistische of astrologische achtergrond. De kruisvorm staat voor Venus en evenals de maan voor het vrouwelijke, de cirkel voor de zon, het mannelijke. De halve cirkel (Jupiter) voor de ziel, het positieve, het vierkant voor de Aarde, het krachtige (het getal 4). Bij Zorgvliet kunnen we er ook de vier elementen in herkennen: vuur (de zon), aarde (het vierkant), lucht (halve cirkel) en water (maan).

Bloemwaaier Beeckestijn (Velsen) - J.G. Michael (1772)
Bloemwaaier Beeckestijn – J.G. Michael
(1772)  Bron: Digitale N-H Atlas

Bij Beeckestijn is de symboliek minder duidelijk. Hier kan het klavertje drie staan voor de perfecte eenheid en het sleutelgat voor het vrouwelijke.

De invulling van deze parterre in de vorm van een draaiend of roterend wiel verwijst naar een oeroud, wereldwijd verbreid symbool en is verwant aan het gammakruis of tetraskelion (vgl. swastika). Het kan staan voor de zon, het leven zelf, vruchtbaarheid en voorspoed en vormt als zodanig een geluksteken. In die zin kan het ook als teken van xe2x80x98welkomxe2x80x99 gelden.