Kasteel Keukenhof (Lisse) (Bron: kasteelkeukenhof.nl)

Wij nodigen u als donateur van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie naar landgoed en kasteel Keukenhof te Lisse op vrijdag 3 oktober 2025.

Na een lange voorgeschiedenis, die is geschetst in de uitnodiging, is het gehele landgoed Keukenhof inclusief de expo-organisatie thans in eigendom van Stichting Graaf Carel van Lynden. De Stichting is enig aandeelhouder van Keukenhof B.V., die verantwoordelijk is voor het beheer en de exploitatie van het landgoed en de bloemententoonstelling. Deze stichting heeft zich de taak gegeven om het kasteel en alle andere 18 rijksmonumenten op het landgoed terug te brengen in de goede staat, waarin zij ongeveer begin 1900 verkeerden. Anno 2025 is de stichting hiermee ver gevorderd. Zo zijn in de afgelopen jaren ook het rijksmonumentale park en de tuinen gerestaureerd. De deelnemers krijgen na presentaties een rondleiding door het kasteel Keukenhof en door de tuinen. Afsluitend volgt nog een borrel.

Voor meer, zie de uitnodiging die u gemaild is (op zondag 31 augustus of maandag 1 september, nog niet ontvangen? dan even een mail naar administratie@cascade1987.nl).

Klik hier voor het aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden zelf.

Wij hopen op een prachtige middag met veel Cascade-vrienden!
namens het Cascade-bestuur

Theo Kralt, penningmeester
Willem Zieleman, programmacommissaris
Marc van Ravels, voorzitter

Het boek Kastelen en adellijke huizen in Westland en Midden Delfland – Wonen en werken op stand, zal op 15 november 2025 verschijnen. Het boek wordt uitgegeven door het Genootschap Oud Westland en de Historische Vereniging Oud-Schipluiden en staat onder redactie van Jacques Moerman. Het boek, rijk geïllustreerd en wetenschappelijk onderbouwd, is vergelijkbaar met het bekroonde boek Buitenplaatsen in het Westland (2018).

Nog nooit is er in een publicatie zoveel aandacht besteed aan de kastelen en adellijke huizen in het Westland en Midden-Delfland, het betreft het grondgebied in de driehoek Den Haag, Vlaardingen en Hoek van Holland. Oud en nieuw onderzoek hebben geleid tot een groot aantal aansprekende beschrijvingen.

Vier inleidende hoofdstukken geven een blik op het ontstaan van het landschap en de relatie met de woonplaatsen van de adel. Er wordt een beeld gegeven van de ontwikkeling en de variëteit van hun huizen, het grondbezit – al of niet in leen – van deze elitegroep en van hun bestuurstaken. Vervolgens worden de Hoekse en Kabeljauwse twisten beschreven en het effect van deze burgeroorlog op de adellijke woningen in het omschreven gebied.

De keuze van de kastelen en adellijke huizen is bepaald door de beschikbaarheid van bronnen, zowel uit archieven als uit de bodem. Vooral de periode van circa 1100 tot 1600 staat centraal. Een beperkt aantal kastelen is opgegraven. Van andere zijn archeologische verkenningen bekend. In het boek passeren veel adellijke bewoners, mannen én vrouwen. Naarmate de eeuwen voortschrijden, is er meer bekend over de vertegenwoordigers van deze maatschappelijke groep. Hoe ze woonden, wat ze aten en wat ze soms ook dachten. Politieke keuzes hoorden ook bij die tijd.

De auteurs van het boek zijn stuk voor stuk specialisten op het gebied van de streek- historie in het algemeen en van de kastelenkunde en de huizen met status in het bijzonder. Zij leveren met deze rijk geïllustreerde publicatie een schitterend naslagwerk voor niet alleen liefhebbers uit de streek, maar ook uit het hele land. De nieuwe inzichten op ‘het wonen en werken op stand in het Westland en Midden-Delfland’ geven een boeiend beeld van vijfhonderd jaar adellijke geschiedenis.

De intekenprijs van het boek is € 25,-. Vanaf 15 november 2025 zal de prijs € 30,-bedragen. Hier bestellen.

Bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…’ (1759/1760), J.T. Walter. Het geillumineerde Het Loo, door een veelheid aan gaatjes met er achter verschillend gekleurd materiaal en licht aan de achterzijde van de gravure.

Illuminatie of te wel sierlijke verlichting. Of mogelijk ook vuurwerk? Of juist gewoon verlichting? Zeg het maar…

De afbeeldingen in dit bericht zijn van een bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…‘ uit 1759/1760. In de Amsterdamse courant van 17 juli 1760 biedt ‘F.W. Greebe konstverkoper op den Dam … twee gezigten van het vermakelyke lusthuis ’t Loo’ aan, ‘in koper gebragt door J.F. Walter‘ (moet zijn J.T. Walter). Het ene gezicht is op de voor-, de andere op de achtergevel gericht. Er bestaat ook nog een derde gravure, met een gezicht op de colonnade en een deel van de boventuin.

De afgebeelde gravure is opengewerkt en aan de achterzijde voorzien van kleuren zodat het licht van de 18de-eeuwse kijkkast een prachtig meerkleurig beeld van het paleis geeft. Dergelijke bewerkte gravures werden op jaarmarkten gebruikt.

In 1769 was er zeker ook reden voor feestverlichting. Wilhelmina van Pruisen (1751-1820), in 1767 als 16-jarige getrouwd met de 19-jarige Willem V (1748-1806), werd toen 18. Uit de Oprechte Haerlemsche courant van 10 augustus 1769 een bericht d.d. 8 augustus: ‘Zo men verstaat is gisteren op ’t Loo, ter occasie van den 18den verjaardag van haare Koninglyke Hoogheid, ’t Hof zeer luisterryk, des middags groot Diné, des avonds groot soupé en bal, dat lusthuis ten sierlykste geïllumiueert geweest en een kundig vuurwerk afgestoken.’ De gravure is dan wel van 1759/1760, maar een mooie illustratie van het geïllumineerde lusthuis Het Loo.

In de rekeningboeken van Het Loo in de jaren 1770 valt het woord illuminaties ook meermaals. Soms met 7 aug dan wel 24 aug, de verjaardag van resp. Wilhelmina en Willem, andere keren zonder nadere uitleg.

Twee betalingen springen er uit. In 1768 werd zekere Andries Hagens betaald ‘wegens het verwen van ’t geheele Huys dat door de illuminaties was swart geworden’. Verleidelijk om te zeggen dat het om het exterieur gaat, zwart geworden door het vuurwerk en de illuminaties van het feest in 1767. Of gaat het om het interieur? Door jaar in jaar uit met kaarsen te verlichten werd het binnenhuis natuurlijk zwart.
De tweede is er een uit 1777. Toen was sprake van een leverantie van ‘postpapier tot Chineese lantarens en verdere illuminaties’.
Jan Holwerda

De achterzijde van de bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…’ (1759/1760), J.T. Walter.

De helft van het Cascadegezelschap staande op de Duno-brug (folly), bij een excursie op Duno (2010) (Foto: N. Ravensbergen)

We waren er met een Cascade excursie in 2010, ik schreef eerder over het Cascadedal in ons eerste Cascade boek (PDF) en omdat het niet ver van m’n woonplaats ligt ben ik er de afgelopen jaren af en toe weer geweest. Hier wat foto’s van het Cascadedal door de jaren heen, met in het bijschrift wat achtergrond informatie.
Jan Holwerda

2009 Het Cascadedal met de watertoevoer in cementrustiek vanaf de bron (rechtsonder) en de opeenvolgende vijvers, met in de achtergrond de uiterwaarden in het Rijndal (Foto: J. Holwerda)

2010 Het Cascadedal met ontluikend voorjaarsgroen ten tijde van de Cascade-excursie.

2017 De vijvers waren volgelopen met (zand)grond van de hellingen, blad en takken, de cementrustieke onderdelen kenden meer en meer schade en het uitzicht op het Rijndal was dichtgegroeid. Voor Geldersch Landschap en Kasteelen reden voor fikse kap, schonen van de vijvers en herstel van de cementrustiek (Foto: J. Holwerda)

2017 De kale hellingen beginnen langzaam begroeid te raken, door erosie spoelt nog veel materiaal in de vijvers. De bomen aan de weg parallel aan de uiterwaarden blijven het doorzicht blokkeren (andere eigenaar?).

2025 Zware berkenopslag en dito braamontwikkeling hebben de hellingen vastgelegd maar het doorzicht ook vernauwd, de vijvers zijn door de lichttoetreding volledig dichtgegroeid en met bomen vol in het blad is het zicht naar het Rijndal onmogelijk (Foto: J. Holwerda)

2009 De bron / sprengkop van het Cascadedal, jaar op jaar ging de cementrustiek verder achteruit (Foto: J. Holwerda).

2017 De bron / sprengkop van het Cascadedal ten tijde van de restauratie / reconstructie (Foto: J. Holwerda).

2025 De bron / sprengkop van het Cascadedal opgenomen in het groen, door dit groen is de cementrustieke waterloop voor het oog stroomafwaarts niet meer te volgen (Foto: J. Holwerda).

Gezicht op een ijskelder (1727-1780), Pieter Barbiers (Bron: Rijksmuseum Amsterdam)

Ter voorbereiding van een bijdrage aan een symposium op Het Loo afgelopen juni, in het kader van de pensionering van tuinbaas Willem Zieleman, zat ik door de rekeningboeken van Het Loo uit de periode 1770-1780 te bladeren. Een artikel over een ander onderwerp volgt nog, maar hier citaten uit teksten betreffende betalingen gerelateerd aan de ijskelder. Gewoon leuk en passend bij bovenstaande tekening met het vullen van een ijskelder elders. Anders blijven de citaten maar liggen 🙂

incidentele betalingen voor
. ‘leverantie van dak tot het bedekken van ’t ijs’
. ‘reparatie der kap op den ijskelder’
. ‘het maaken en repareeren van de ijskelder’
. ‘wegens leverantie tot het dekken van den ijskelder’
. ‘het af-en wederom nieuw opdekken van den ijskelder’
. ‘het ophoogen van aarde rondom den ijskelder’
. voor ‘leverantie van sout, kaarssen en stroo bij ’t opdoen van ’t ijs en tot gebruijk van dien in den ijskelder’

en jaarlijkse betalingen voor
. ‘het aanvaaren van ijs in den ijskelder’
. ‘wegens bier, jenever en huijsvestinge bij het inbrengen van ijs in den ijskelder gebruikt’
(of iets in gelijkende bewoordingen)

Jan Holwerda

Uitsnede met het vullen van de ijskelder

Magazijn van tuin-sieraden, hoeveel is er al niet over de verschillende drukken geschreven? Toch nog een keer, nu over een tweetal bezitters. In 2023, zie ik nu pas, werd een exemplaar ter veiling aangeboden met krabbels en een stempel. Hoe leuk.

De stempel zegt: Dirk Wattez Boomkweker, aanlegger van Parken, Buitenplaatsen enz in Bussum.

De krabbel op de titelpagina zegt: Dirk Wattez overgedragen aan P.H. Wattez 1884 July.

En een bladzijde terug:
Eigendom van Dirk Wattez
1873 July Bussum
overgedragen aan zijn zoon
Petrus Hermannus Wattez
1884 Augustus

Jan Holwerda

(OVERGENOMEN)
Tot en met 30 augustus is in het Museum Ridderkerk Oudheidkamer de tentoonstelling over Buitenplaats Het Huys ten Donck te zien. De tentoonstelling bestaat voor een deel uit foto’s die het verhaal vertellen over de Buitenplaats. Een geschiedenis die bijna zes eeuwen beslaat. Het huidige Huys ten Donck uit 1746 heeft een uitzonderlijk rococo interieur. Toprestauratoren hebben de laatste jaren de belangrijkste onderdelen van de interieur ensembles gerestaureerd. Details worden toegelicht die van bijzonder vakmanschap getuigen. Ook komt de omslag van beroepspersoneel naar het werken met vrijwilligers aan bod.

De zolder van Het Huys ten Donck doet dienst als depot. De ‘Good Housekeeping’ Interieur vrijwilligers hebben de afgelopen jaren daar ook nog bijzondere vondsten gedaan, die nooit eerder te zien zijn geweest. Voor deze tentoonstelling hebben de vrijwilligers favoriete voorwerpen gekozen die in de Oudheidkamer worden getoond. Blikvanger is een levensgrote kopie van het prachtige schilderij van stadhouder Willem III van de Slag bij de Boyne (1690), dat mr. Otto Groeninx van Zoelen in 1748 ontving als dank voor de langjarige steun aan de Oranjes. Ook wordt uitgebreid aandacht besteed aan het Donckse Bos, dat een onlosmakelijk deel is van de Buitenplaats: één van de oudste Engelse landschapsparken van ons land. Onder de 13 Rijksmonumenten die de Buitenplaats telt, zijn verschillende tuinsieraden. Er wordt uitleg gegeven over hoe het is ontstaan, welke elementen uit het Park sindsdien zijn verdwenen en waar nieuw leven kan worden ingeblazen.

Op zaterdag 16 augustus om 14.00 uur geeft Aart van Dragt een presentatie over de historische ontwikkeling van het park van Het Huys ten Donck door de eeuwen heen. Daarbij wordt ook aandacht geschonken aan de verschillende tuinsieraden die daar deel van uitmaken. De presentatie wordt afgesloten met de plannen om het huis en het park toekomstbestendig te maken.

Een impressie krijgt u door foto’s op een page van de website van Museum Ridderkerk Oudheidkamer.

Museum Ridderkerk Oudheidkamer
Kerksingel 26
2981 EH Ridderkerk
Openingstijden: woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag van 13.30 tot 16.30 uur.

Hier meer over de restauratieplannen voor Tiendgebouw, Park en meer.

Combineer de tentoonstelling met een bezoek aan het park. Wandelkaarten à € 2,- per dagkaart/persoon (en eventueel een wandelbrochure met plattegrond/uitleg wandelroute en geschiedenis) zijn verkrijgbaar bij:
1. Bij de BP Bolnes – Lagendijk Brandstof, Benedenrijweg 184 te Ridderkerk (open: ma-vr 06.00-23.00 uur, za 08.00-23.00 uur, zo 09.00-23.00 uur) ; dit is aan dezelfde weg (westelijk) als de toegang tot het park.
2. Bij Groentespeciaalzaak en Traiteur Verschoor – Dillenburgplein 10 te Ridderkerk (open: ma-vr 07.00-19.00 uur en za 07.00-16.00 uur).

Weldam (ca 1900, Markelo), Johannes Evers (Bron: Gelders Archief).

Oude tekeningen en oude foto’s met een jonge tuin- of parkaanleg hebben iets fascinerends… Zo maar een drietal eerdere berichten met een oude verbeelding van een jonge aanleg zie je hier, hier en hier.

Nu een oude foto met de jonge aanleg achter het huis van Weldam (Markelo), naar ontwerp van Eduard André (1886). Twintig jaar later alweer vervangen door één naar of geïnspireerd op een ontwerp van Hugo Poortman (1907). Hier een vooroorlogse vogelvluchtfoto.
Jan Holwerda

Weldam (1886, Markelo), Eduard André (Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed).

Weldam (1907, Markelo), Hugo A.C. Poortman (Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed).

Uitsnede met Chinese huisje van Biljoen, uitsnede prent C. Henning ca. 1790.

Eerder (zie hier) haalde ik een bezoeker aan die Biljoen te Velp in 1776 bezocht. Hij zag ‘een Chinees huysie met beweegbaare glase klokkies so door de wind bewogen werdende geluyd geve‘.

Een medereiziger met eigen verslag schreef: ‘een Chinees huysie rood en geel geschilderd met beweegbaare schelleties van glase klokkies so van boven met een houten handvatsel vast is hangende in twee beugelties op plinte rustende en in de midde een houte klepel aan kettingeties’.

De salon met pagode en klokjes, uitsnede ontwerp P.W. Schonck uit 1771.

Nu zie ik in zijn rekeningboek dat eigenaar J.F.W. van Spaen van Biljoen in juni en juli 1775 Het Loo bezocht. Aldaar waren in 1772 beide volières veranderd in paviljoens met in het midden een koepelvormige salon met een torentje in de vorm van een pagode, met glazen klokjes.

Van gelijkenis kun je niet spreken en natuurlijk was de Grand Tour die Van Spaen in 1769-1770 maakte zijn belangrijk(st)e inspiratiebron, maar Het Loo was dat misschien ook wel een beetje.
Jan Holwerda