Grand Canal van De Schaffelaar (2010, Barneveld)  Foto: Henk van der Eijk.

Naar aanleiding van voorgaand Grand Canal bericht stuurde Henk vdE een mail. Hij noemde De Schaffelaar dat naar hij meende een lang vrijwel dichtgegroeid Grand Canal bezit. Inderdaad, nou je het schrijft, ook daar ligt een Grand Canal. Dit is overigens gedurende de parkrestauratie van 2004-2005 weer opgeschoond en watervoerend gemaakt. De mail maakte dat ik nog even wat langer nadacht, het monumentenregister checkte en met een aangevulde lijst en nieuwe ‘aanvoerder’ kom (de lengtes opnieuw met een zekere onnauwkeurigheid):

Geerestein (Woudenberg) 930 m. (met doorsnijding door bosweg)
Kasteel Renswoude (Renswoude) 710 m.
Dukenburg (Nijmegen) 630 m. (tegenwoordig doorbroken)
Kleef 600 m. (ten tijde van Johan Maurits van Nassau-Siegen aangelegd)
Kasteel Middachten (De Steeg) 570 m. (de Paardengracht)
Oranjewoud (Oranjewoud ) 570 m. (tot aan het museum)
De Schaffelaar (Barneveld) 565 m.
Huis te Linschoten (Linchoten) 530 m.
Het Laar (Ommen) 500 m. (recent hersteld)
Kasteel De Haar (Haarzuilens) 430 m.
Heremastate (Joure) 335 m.
De Wildenborgh (Vorden) 260 m.
’t Huys te Warmont (Warmond) 190 m.

En in de categorie klein(er), maar fijn:
Kasteel Wolfrath (Holtum) 115 m.
Kasteel Amerongen (Amerongen) 110 m.
Mon Plaisir (Noordgouwe) 105 m.
Oud-Poelgeest (Oegstgeest) 100 m.
Ter Wadding (Voorschoten) 90 m.
Borg Welgelegen (Sappemeer) 2x 35 m.
Oldengaerde (Dwingeloo) 70 m.
Overcingel (Assen) 60 m.
Wallsteijn (Achtmaal) 50 m.

Je zou ook nog de categorie vergraven kunnen opvoeren, vast de grootste categorie.
Jan Holwerda

Grand Canal Geerestein (2010, Woudenberg)  Foto’s: Jan Holwerda.
Vanaf de doorsnijdende bosweg, naar het oosten (links) tot het hoofdhuis, naar het westen (rechts) tot de Woudenbergse Grift.

Onze eigen Cascade nieuwsbrief valt binnenkort weer bij u in de mailbox (zo niet, dan even aanmelden). De weken voor zo’n moment kijk ik vaak ook even ‘rond’, op internet en in m’n eigen mailbox, naar nieuwsbrieven van anderen. Even zien wat ik zelf binnenkrijg, wat anderen brengen, hoe ze het doen e.d. De meeste nieuwsbrieven die ik ontvang zijn behoorlijk specifiek, van een bepaalde organisatie, stichting, buitenplaats, tuin en meer.
Een die veel breder is, wekelijks verschijnt, maar snel te doorlopen is, is de Erfgoedstem nieuwsbrief. Met ook groene onderwerpen, maar m.n. ook andere erfgoedberichten. Om even aan die andere werelden te ruiken, om je blik te verruimen, elders inspiratie op te doen enz.

Luchtwachttoren tussen Mariahoop en Posterholt.

In de nieuwsbrief van afgelopen week stond een link naar een bericht over de luchtwachttoren op de grens tussen Mariahoop en Posterholt (Limburg). Het fenomeen kende ik, maar zo’n bericht geeft even wat meer achtergrond. En maakt nieuwsgierig: 19? Eens zien waar nog meer, vond Luchtwachttorens in Nederland. Hmm, daar tel ik 21. En voor je het weet wordt je gepakt door een onderwerp en ben je een uur verder 🙂

Gewoon aanmelden voor de gratis Erfgoedstem nieuwsbrief (voorbeelden) en zelf krenten pikken.  JH

Ontwerp voor de Willemstempel (1786 Het Loo Apeldoorn), P.W. Schonck.
Bron: socrates.leidenuniv.nl

Een jaargang van de niet meer bestaande opleiding Tuinkunst en Parken te Utrecht (wat nu de Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed te Den Bosch is) houdt aanstaande zondag, 2 maart dus, opnieuw z´n schuurlezing. Deze keer een lezing van Wim Meulenkamp over folly’s in hun context. Denk aan onderwerpen als: hoe past de folly in het geheel van de tuin, waarom staat de folly eigenlijk op die plek en niet ergens anders, en wat wil dat zeggen. Aan de orde komen de eerste neogotische folly’s in Nederland en specifiek Nederlandse tuingebouwen. Natuurlijk met mooie plaatjes, maar het gaat vooral om het hoe en waarom.

Dus 2 maart, de schuur is nog niet vol, er is nog ruimte voor geinteresseerden.
• inloop vanaf 12.30 uur met koffie/thee
• start lezing 13.30 uur
• pauze en discussie
• einde 15.30 uur

We vragen van jullie een financiële bijdrage, om cadeautje voor Wim te betalen. De hoogte van de bijdrage mag je zelf bepalen.

Het adres is: De schuur van Buitenplaats Vreedenhorst, Bergseweg 18, 3633 AK Vreeland. De parkeerplaats is toegankelijk via de eerste oprit vanaf de Bergseweg vanuit Vreeland. Er is beperkte parkeergelegenheid op het terrein. Het verzoek is zoveel mogelijk te carpoolen. Wanneer de parkeerplaats vol is, kan geparkeerd worden op de parkeerplaats van Greiff in Vreeland (800 m). En mocht je nog iemand weten die ook geïnteresseerd is in het onderwerp, dan is deze uiteraard ook van harte welkom!

Grand Canal van Dukenburg (Nijmegen, 1799), De Man. Bron: www.wildernis.eu

Op twitter zag ik een bericht voorbij komen over grand canals. Waar de langste dan wel ligt. Ik dacht even enkele op een rijtje zetten en op kaarten nameten, dus reken me niet af op een meter minder of meer (of 10):

Renswoude 710 m.
Dukenburg 630 m. (tegenwoordig doorbroken)
Oranjewoud 570 m. (tot aan het museum)
Het Laar 500 m. (recent hersteld)
De Haar 430 m.
Kleef 600 m. (ten tijde van Johan Maurits van Nassau-Siegen aangelegd)

Bij Renswoude spreken veel publicaties over een Grand Canal van bijna een kilometer lang. De bovenstaande 710 m. zegt wat anders. Maar, als je vanuit het huis start, de oprijlaan volgt en vervolgt met het Grand Canal, dan ligt het eindpunt op ruwweg 950 m.
Het Grand Canal van Dukenburg is doorbroken door een weg en een flatgebouw en kent wat vergravingen, dus deze is verre van gaaf. Door het plaatsen van betonnen palen (in 2012) bij een van de vergravingen heeft men de oude oeverlijn op die plek weer in beeld gebracht.
Jan Holwerda

De kop en een deel van het Grand Canal van Dukenburg (1980), Bron: Regionaal Archief Nijmegen.

Het Johan de Witthuis is een rijksmonument en gelegen aan de Kneuterdijk nummer 6 in Den Haag. In de tuin staat een zandstenen beeld dat is gesigneerd door Jan van Logteren. Het beeld stelt mogelijk Venus en Cupido voor. Bron: P.M. Fischer, Ignatius en Jan van Logteren, Alphen aan den Rijn 2005, pp. 412-413.

Een adviseur van de Rijksgebouwendienst die betrokken is bij plannen voor herinrichting van de tuin vroeg zich af of er wellicht informatie beschikbaar is over de historische aanleg van deze tuin. Misschien hebben de lezers nadere gegevens en suggesties?
Dennis de Kool

Gunterstein (Breukelen), Veranderingen in Achterplaats en Gezicht (1865), Jan Copijn (1812-1885).  Bron: www.rhcvechtenvenen.nl

Aangeslotenen van Stichting het Vechtsnoer hebben speciaal voor de tentoonstelling ‘Topstukken rond de buitenplaats’ unieke en vaak niet eerder vertoonde archiefstukken beschikbaar gesteld. De tentoonstelling is vanaf 18 februari te bezichtigen in het RHC Vecht en Venen te Breukelen.

De 20 topstukken uit deze tentoonstelling worden tegelijkertijd in een webexpositie vertoond. Deze vormt de afronding van het digitaliseringsproject ‘Op en rond de buitenplaats’. Voor webexpositie, klik hier. En tot slot, het ontwerp van Copijn is ook groot te zien, klik hier.  JH

De xylotheek van kasteel Groeneveld (Baarn)

Een xylotheek is een houtverzameling van verschillende soorten bomen (xylon is Grieks voor hout en thèke (bewaar)plaats). Een xylotheek ziet eruit als een rij boeken. Het zijn doosjes (kistjes) in de vorm van een boek, met in elk kistje een beschrijving van de betreffende boom en wat gedroogde blaadjes, vruchten etc. Elk kistje is gemaakt van het hout van de betreffende boom en de rug van het kistje is beplakt met de schors van de boom. Je kunt spreken over boomboeken in een boombibliotheek.
Over Xylotheken in Nederland en het buitenland schreef Hans Krol een zeer rijk geillustreerd artikel, op zijn website/blog. Neem een kijkje of neem even tijd en lees het.  JH

De xylotheek van museum Martena (Franeker)

Uit: Georgica curiosa : das ist: Umständlicher Bericht … von dem adelichen Land- und Feldleben (1682), Wolf Helmhardt von Hohberg  Bron: digital.ub.uni-duesseldorf.de/ihd/content/titleinfo/1452101

In 2003 richtte ik de Historische Groentehof op. We hebben een collectie van circa 550 rassen bijzondere, zelzame en vergeten groenten. Momenteel doe ik onderzoek naar moestuinen in de 17e eeuw, om exact te zijn de periode 1570 – 1650. Dit voorjaar start ik met de daadwerkelijke aanleg van een 17e eeuwse moestuin.

Daarbij heb ik twee verzoeken:
A) Hoewel ik al veel historisch materiaal heb verzameld en een beeld heb van de 17e eeuwse moestuin heb ik realtief weinig beeldmateriaal. Prenten, schetsen, tekeningen die aangeven hoe zo’n tuin er fysiek uitzag. Mijn interesse gaat vooral uit naar ruimtelijke weergaven. Maar ook in plattegronden van moestuinen, plantenlijsten en tuingebruiken (oogst bewaren, oogst verwerken, etc) ben ik geintereseerd. Wellicht is er bij de historische buitenplaatsen nog materiaal bekend. Ik zou het erg leuk vinden als u me verder zou kunnen helpen. Als u niets weet, kent u dan iemand die mogelijk wel materiaal heeft?
B) Wie heeft er behoefte om mee te doen met een peer review. Als ik een concept ontwerp heb zou u dat dan willen bekritiseren?

Tot slot, doe ik u het aanbod om het 17e eeuwse moestuin ontwerp dat ik maak aan u te presenteren. Wellicht kunnen we met alle mensen die aan dit project meegeholpen hebben een leuke thema-middag of -avond houden. Het is me een genoegen dat voor geInterresseerden te organiseren.

Jac Nijskens
De Historische Groentehof, Beesel
info@vergetengroenten.nl

‘netkaart tuin’  Bron: www.meertens.knaw.nl

Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van Nederlandse taal en cultuur.

Met de Kaartenbank brengt het Meertens Instituut nu haar gepubliceerde en ongepubliceerde dialectkaarten en etnologische kaarten van de Lage Landen online. Boven en onder twee kaartjes betrekking hebbend op ’tuin’. Ruwweg is het ’tuin’ in het westen en noorden en ‘hof’ in het oosten en zuiden van ons land. Dan zijn er overal ‘afwijkende eilanden’ en regio’s met andere duidingen, met bv gaarde, moestuin (en varianten), koolhof of luchting (randje Zeeuws-Vlaanderen, vanuit regio Gent).

In de Kaartenbank moet u zelf maar eens grasduinen, of direct inzoomen op de ‘netkaart’ van tuin, of inzoomen op de ‘kladkaart’ van tuin  JH

‘kladkaart tuin’  Bron: www.meertens.knaw.nl