ZO MAAR (mooie plaatjes)
Huys en Thuyn van de Generael Weck tot (ca. 1700), Mattheus Berkenboom  Bron: Geheugen van Nederland

Bovenstaande afbeelding kende ik al wel, want Lent is een dorp niet ver van mijn woonplaats. Recent kwam de afbeelding in Geheugen van Nederland opnieuw onder mijn ogen, en met inzoomen krijg je meer details, zie onder en hier.

Uitsnede met een piramide en berceau of prieel in de tuin, in de achtergrond het Valkhof.

Het betreft huis en tuin van Coenraad Wecke, militair met als hoogste rang generaal-majoor, te Lent. In 1700 verkreeg hij van Nijmegen toestemming om bomen langs de weg voor zijn huis te planten.

Gezicht op Nijmegen uit het Noorden – Urbs Imperialis Noviomagum Gelrie Primaria (1683), Jan van Call

De ligging komt fraai in beeld op Gezicht op Nijmegen uit het Noorden – Urbs Imperialis Noviomagum Gelrie Primaria, door Jan van Call. De afbeelding dateert uit 1683, circa 20 jaar voordat Wecke het huis liet verbouwen of opnieuw optrekken. Het gaat om het huis in de linkerbenedenhoek. In de achtergrond Nijmegen, aan de Waal, met de schipbrug als verbinding tussen de Betuwe en de stad. Achter het betreffend huis een kolk/wiel en voor het huis een trekvaart. Dit is de Grift, de toenmalige waterverbinding tussen Nijmegen en Arnhem, over Elst. Het Pannerdensch Kanaal bestond nog niet (vanaf 1701 gegraven, vanaf 1707 bevaarbaar), om van Nijmegen naar Arnhem te varen moest men eerst een flink stuk stroomopwaarts gaan of vracht via de Grift laten vervoeren.
De tuinen werden vanaf 1931 bedolven door het talud van de hoofdweg van de vanaf dat jaar gebouwde Waalbrug. Het huis stond nog een tijd ingeklemd tussen de hoofdweg en de toerit vanuit Lent (en bestaat niet meer).
Jan Holwerda

Huis Wecke ingesloten tussen talud van de hoofdweg naar de Waalbrug en de toerit vanuit Lent (na 1936)

OVERGENOMEN
Op vrijdag 17 maart 2017 houdt de Werkgroep voor de Geschiedenis van de Kartografie een studiemiddag die gewijd is aan ‘Tuinkaarten’. Tegen de achtergrond van de expositie ‘De oudste tuin van Nederland’ in Kasteel Huis Bergh te ‘s-Heerenberg wordt door diverse sprekers op dit thema ingegaan.

Programma
* 13.00-13.30 uur Ontvangst door Diane Visser, Directeur Kasteel Huis Bergh
* 13.30-14.00 uur Carla Oldenburger, voormalig conservator Bibliotheek Wageningen Universiteit: De geschiedenis van de Nederlandse tuinarchitectuur, aan de hand van kaartmaterialen. Aan de hand van een reeks voorbeelden wordt de geschiedenis van de tuinarchitectuur in Nederland nader toegelicht.
* 14.00-14.30 uur Liesbeth Missel, conservator Bijzondere Collecties Wageningen Universiteit: ‘Tuinkaarten’, typologie, onderzoek & gebruik. Net als bij alle kaarten is het goed om verschillende soorten “tuinkaarten” te onderscheiden aan de hand van het doel waarvoor, en de manier waarop ze vervaardigd zijn.
* 14.30-15.00 uur Pauze, koffie / thee
* 15.00-15.30 uur Lida Ruitinga, conservator kaarten en atlassen Vrije Universiteit Amsterdam: Landgoederen kleurrijk in kaart gebracht. De Universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit beschikt over ruim 300 topografische kaarten waarop Nederlandse landgoederen met de hand staan ingekleurd. Hoe kwamen deze kaarten in het bezit van de bibliotheek? Wat is er gedaan is om ze toegankelijk te maken voor het publiek?
* 15.30-16.00 uur Peter Bresser, archivaris Kasteel Huis Bergh: Kaarten in het archief
van Huis Bergh. Hoe is het archief tot stand gekomen? Wat laat het zien?
* v.a. 16.00 uur Rondleiding door Diane Visser en bezoek aan expositie ‘De Oudste Tuin van Nederland’ en borrel na afloop.

Kasteel Huis Bergh
Hof van Bergh 8
7041 AC ‘s-Heerenberg

De kosten voor deze studiemiddag bedragen € 23,– U kunt zich opgeven door dit bedrag vóór 14 maart over te maken op IBAN NL89INGB0004878973 t.n.v. GIN-Historische Kartografie te Zoetermeer. Het maximum aantal deelnemers is 80, dus wacht niet te lang met aanmelden indien u van deelname verzekerd wilt zijn.

Zie ook Cascade bericht van 4 april 2016 en dat van 20 april 2016.

Dat de tentoonstelling er al jaren aan zat te komen wisten we dankzij Martin vd B al. Vanaf 19 februari is het dan zover: Een koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur.

Gisteren plaatste het Dordrechts Museum de koninklijke behangsels uit Paleis Huis ten Bosch in de tentoonstelling. In de tentoonstellingsruimte is de kamer nagebouwd waar de stukken oorspronkelijk voor bedoeld waren: het Vogelkabinet in het Nieuwe Stadhouderlijk Kwartier in Den Haag. Bezoekers kunnen er vanaf 19 februari binnenwandelen en de kamergrote behangschilderingen bekijken die straks in Paleis Huis ten Bosch komen te hangen.

Aert Schouman (1710-1792) behoort tot de belangrijkste Nederlandse kunstenaars van de achttiende eeuw. Hij was vooral befaamd om zijn aquarellen van ‘in- en uitlandsche’ vogels, zoogdieren en planten, en zijn vogelbehangsels. De kunstenaar had een grote belangstelling voor de natuur en beschilderde volledige kamers met doorlopende landschappen vol dieren. ‘Wij’ kennen hem vooral ook van zijn tekeningen van buitenplaatsen en tuinen.

Een koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur
Dordrechts Museum
19 februari t/m 17 september
Zie website Dordrechts Museum

Onder dezelfde titel verschijnt ook een boek:
Emile Havers e.a., Een koninklijk paradijs. Aert Schouman en de verbeelding van de natuur, Zwolle 2016, ISBN 9789462581852, € 29,95, 360 p.

Kaart van het landgoed Beverweerd, situatie 1631 en 1710 (1710/1714), Theodorus Backer
Bron: Het Utrechts Archief

Van Beverweerd kende ik al wel bovenstaande kaartjes, hier gekanteld om het noorden ongeveer boven te krijgen. Nu kwam ik online in Het Utrechts Archief nog een ontwerpje tegen. Een vijver op een perceel direct aan de (Kromme) Rijn, met rondom een fijnmazig padenpatroon, met haakse vormen en een enkele slinger. Het is ongesigneerd en ongedateerd, de beschrijving spreekt over circa 1780.

Ontwerp van een gedeelte van de tuinaanleg bij het huis Beverweerd [ca.1780]  Bron: Het Utrechts Archief

Met het kadastraal minuutplan van circa 1828 in de hand valt het perceel gemakkelijk te tranceren, direct ten zuiden van het huis, aan de Kromme Rijn. Er is overigens geen aanwijzing dat een en andere gerealiseerd is, meen ik.

Werkhoven, kadastraal minuutplan sectie B blad 02 (ca 1828), met als inzet het ontwerpje, naast waarschijnlijke perceel  Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Detail met tekst

De tekst op het ontwerp spreekt over ‘planne? voor het wijtie…’ Wie vult aan?
En er is genoteerd N= 8. Nummer 8? Een reeks van ontwerpjes? Voor alleen dat perceel? Of meer dan dat? Uit de inventarisbeschrijving komt helaas niet meer naar voren.

Tot slot de ‘vorm’ aan de ‘vijverkop’ nabij de Rijn. Deze doet denken aan een tekening uit 1745 door Jan de Beijer, van een ander tuindeel van Beverweerd, aan het prieel met de direct omgeving er van.
Jan Holwerda

Gezicht op de tuin (1745), Jan de Beijer  Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

GETIPT
Technical Art History Colloquium: Garden Construction
9 february 2017, 15:00-17:00
Artis Bibliotheek, leeszaal – Plantage Middenlaan 45, Amsterdam
Deelname is grats, wel opgeven: t/m maandag 6 februari, mail naar j.briggeman@uu.nl

dr. Georges Farhat (University of Toronto) en prof. dr. Erik de Jong (University of Amsterdam) spreken. De eerste onder de titel The Landscape Construction of Perspective in France (1550-1750), de tweede met ‘The eye, through space, by deceit, slowly leads to narrow end’. Dutch Landscapes of the 17th Century: Their Design, Making and Experience.

Zie ook OSK agenda en download Garden construction programma.

OVERGENOMEN
Het Nederlandse landschap was verouderd en voldeed niet meer aan eigentijdse eisen. Waar vernieuwing wel had plaatsgevonden was het onherkenbaar geworden. Dat was de opvatting van enkele landschapsarchitecten in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw. Hun ideaal was een gemoderniseerd landschap waarin schijnbaar strijdige belangen als technologie en ecologie, behoud en vernieuwing, stad en land werden gezien als onderdelen van een geheel. Een landschap dat functioneel was en betekenisvol. Ze wilden dit realiseren met een uitgebreid ontwerpproces dat zo idealistisch was dat het bij de Rijksplanologische Dienst een ‘paradijsmethode’ werd genoemd.

Imke van Hellemondt zet uiteen wat de achterliggende motieven waren voor het moderniseringsideaal van deze landschapsarchitecten, hoe zij dit wilden verwerkelijken en welke gevolgen dat had voor hun opvattingen over onderzoek en ontwerp.

Imke van Hellemondt, De Paradijsmethode. Opvattingen over de modernisering van het landschap in de nederlandse landschapsarchitectuur (1960-1980), ISBN 9789053831915, € 35,00. Te bestellen bij VU Uitgeverij, klik hier.

Recent verscheen in de serie NKS Publicaties: Nijenrode, Burcht Buitenplaats Business Universiteit, van de hand van Ben Olde Meierink. € 17,50 excl. verzendkosten. Te bestellen bij de Nederlandse Kastelenstichting, info@kastelen.nl

kastelen:nl (NKS): Het was niet lang na de bouw van hun kasteel dat de familie Van Nijenrode betrokken raakte in de langdurige oorlogen tussen Holland en Utrecht. Nijenrode kwam niet zonder kleer­scheuren uit de strijd en werd zelfs een keer deels afgebroken door woedende Utrechtse burgers.
Eind zeventiende eeuw gebruikte de Amsterdamse kooplie­denfamilie Ortt het kasteel als zomerverblijf en liet prachtige tuinen aanleggen. Zoals vele andere Vechtbuitens raakte het huis rond 1900 in verval en zou voor afbraak verkocht worden. Michel Onnes, een ondernemer in koffie, ontpopte zich als de redder in nood en liet het huis geheel in middeleeuwse stijl res­taureren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikt door de be­zetter en in 1946 besloot de eigenaresse het te verkopen aan een nieuw op te richten onderwijsinstituut, dat we nu allemaal kennen als Nyenrode Business Universiteit. Dit boek belicht die lange geschiedenis, met veel aandacht voor de bewoners, het gebouw en het park .

Ontwerp voor De Voordam (1849, Hellendoorn)  Bron: Nationaal Archief

Dit ontwerp, zonder locatieaanduiding, ongedateerd en ongesigneerd, is voor de tuin van Huize De Voordam te Hellendoorn, in 1849 gebouwd voor de weduwe Ninaber-Biben (1817-1889) en haar twee zeer jonge kinderen, op de grens van de havezate Den Dam te Hellendoorn. De tekening zal ook ‘rond 1849’ dateren, gezien de toenmalige bouw van het huis en omdat de stippellijn van de voormalige behekking overeenkomt met de eerste kadastrale inmeting van De Voordam in 1850.

De op het ontwerp staande details vormen een fraaie aanvulling op het het ontwerp zelf: De rijweg van af den hoofdingang tot voor het huis en rond het perk A heeft eene breedte van 4,00 El [=meter]. De wandelpaden bekomen eene breedte van 2,00 El. De graszoomen langs de perken voor de moestuin hebben eene breedte van 1,50 el en op eenige plaatsen verbreed, om daarin bloem en heesterperken aantebrengen. In deze graszoom zouden gevoegelijk vruchtbomen ) bij voorkeur piramide’ op afstanden van 5 a 6 El kunnen geplaatst worden. Langs het hakhout bekomen de graszoomen eene breedte van 5 palmen [=decimeter], en op enkelde punten breeder tot het aanbrengen van perken. Het badhuis is slechts met eene roode gestippelde lijn aangegeven, wanneer dit wordt gebouwd bekomt het wandelpad daar ter plaatse eene andere rigting.

Het ontwerp ligt in het Nationaal Archief en heeft de volgende beschrijving: Ontwerp voor inrichting van een tuin rondom een huis met warande. z.d. 1 stuk (zie hier). Zoom zelf maar eens in, klik hier, om de vormgeving in meer detail te bekijken.
Jan Holwerda

Oude foto met De Voordam, met warande en perken  Bron: gemeente-hellendoorn.mijnstadmijndorp.nl

Het Gezigt van de Tuyn [van Welgelegen] van zyn Hoog Edelheyd den Hoog Edelen Groot Actbaaren Petrus Albertus van der Parra Gouverneur Generaal van Nederlands India Staande op de wegt van Iaccatra, Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

In Kumpulan, het Reünie en Congrescentrum op Landgoed Bronbeek (Arnhem), staat op zondag 22 januari 2017 de omgeving de buitenhuizen van Batavia centraal. Een viertal sprekers, Teun van Heiningen, Leo den Dulk, Jorien Jas en Adrienne Zuiderweg, geeft een lezing over de tuinen van Indische huizen en buitenplaatsen.

Omdat het in de loop van de achttiende eeuw ongezond was in de Bataviase kota werden buiten de stadsmuren huizen gebouwd en thuynen aangelegd. Die deden niet onder voor de vaderlandse buitenplaatsen. De tuinen van deze huizen leken een weerspiegeling van de Europese en vaderlandse tuinen. De tuinen gaven de geordende natuur weer die contrasteerde met de natuur van de Bataviase Ommelanden.

Een dagprogramma kost € 27,50 per persoon. Dit is inclusief koffie of thee met spekkoek, Indisch buffet en een consumptie. Er is geen kaartverkoop ter plaatse. U kunt zich uitsluitend inschrijven via www.kumpulan.nl/themazondagen. Na betaling kunt u uw toegangskaart printen.
Vanaf 10.00 uur bent u welkom in het Reünie- en Congrescentrum Kumpulan op Landgoed Bronbeek. De zaal is vanaf 10.30 uur open, de lezingen beginnen om 11.00 uur. Om 15.00 uur sluiten we de middag af. U kunt vrij parkeren op het landgoed.

Het Gezigt van de Grooten Fonteÿn in de Beneden Tuÿn op Buÿten Zorg te zien van het Moderrene Speelhuÿs na Booven (1770-1772), Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

De Cascade donateurs hebben een mail/brief ontvangen met verheugend nieuws en enige data.

Het Cascade bestuur stelt de nieuwe voorzitter voor: Johan Carel Bierens de Haan. Binnen het bestuur is hij als oud-vicevoorzitter (tot voor enige jaren) een oudgediende; hij heeft de voorzittershamer per 1 januari j.l. ter hand genomen.
Els van der Laan zal de taak van vicevoorzitter op zich nemen. Els is een nieuw gezicht binnen het bestuur, maar velen zullen haar al kennen van de verschillende Cascade-bijeenkomsten.
Wim Meulenkamp heeft het bestuur helaas verlaten, onder veel dank voor zijn jaren vicevoorzitterschap.

Daarnaast wordt een ieder geattendaard op de komende RTC en MZN (ter vastlegging in de agenda’s):
– zaterdag 8 april 2017, Cascade rondetafelconferentie
– woensdag 21 juni 2017, Cascade midzomernacht.

Tijdens de RTC zal de voorzitter in gaan op de activiteiten die gepland staan; zo ook op  het symposium ‘Verdwenen tuinen’, gepland voor 2018.
Tijdens de Midzomernacht zal de tweede Carla Oldenburger-Ebbers penning, de Cascade stimuleringsprijs voor jong talent, worden uitgereikt.
Details als locatie, tijden en inhoud volgen nog.