Het Gezigt van de Tuyn [van Welgelegen] van zyn Hoog Edelheyd den Hoog Edelen Groot Actbaaren Petrus Albertus van der Parra Gouverneur Generaal van Nederlands India Staande op de wegt van Iaccatra, Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

In Kumpulan, het Reünie en Congrescentrum op Landgoed Bronbeek (Arnhem), staat op zondag 22 januari 2017 de omgeving de buitenhuizen van Batavia centraal. Een viertal sprekers, Teun van Heiningen, Leo den Dulk, Jorien Jas en Adrienne Zuiderweg, geeft een lezing over de tuinen van Indische huizen en buitenplaatsen.

Omdat het in de loop van de achttiende eeuw ongezond was in de Bataviase kota werden buiten de stadsmuren huizen gebouwd en thuynen aangelegd. Die deden niet onder voor de vaderlandse buitenplaatsen. De tuinen van deze huizen leken een weerspiegeling van de Europese en vaderlandse tuinen. De tuinen gaven de geordende natuur weer die contrasteerde met de natuur van de Bataviase Ommelanden.

Een dagprogramma kost € 27,50 per persoon. Dit is inclusief koffie of thee met spekkoek, Indisch buffet en een consumptie. Er is geen kaartverkoop ter plaatse. U kunt zich uitsluitend inschrijven via www.kumpulan.nl/themazondagen. Na betaling kunt u uw toegangskaart printen.
Vanaf 10.00 uur bent u welkom in het Reünie- en Congrescentrum Kumpulan op Landgoed Bronbeek. De zaal is vanaf 10.30 uur open, de lezingen beginnen om 11.00 uur. Om 15.00 uur sluiten we de middag af. U kunt vrij parkeren op het landgoed.

Het Gezigt van de Grooten Fonteÿn in de Beneden Tuÿn op Buÿten Zorg te zien van het Moderrene Speelhuÿs na Booven (1770-1772), Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

De Cascade donateurs hebben een mail/brief ontvangen met verheugend nieuws en enige data.

Het Cascade bestuur stelt de nieuwe voorzitter voor: Johan Carel Bierens de Haan. Binnen het bestuur is hij als oud-vicevoorzitter (tot voor enige jaren) een oudgediende; hij heeft de voorzittershamer per 1 januari j.l. ter hand genomen.
Els van der Laan zal de taak van vicevoorzitter op zich nemen. Els is een nieuw gezicht binnen het bestuur, maar velen zullen haar al kennen van de verschillende Cascade-bijeenkomsten.
Wim Meulenkamp heeft het bestuur helaas verlaten, onder veel dank voor zijn jaren vicevoorzitterschap.

Daarnaast wordt een ieder geattendaard op de komende RTC en MZN (ter vastlegging in de agenda’s):
– zaterdag 8 april 2017, Cascade rondetafelconferentie
– woensdag 21 juni 2017, Cascade midzomernacht.

Tijdens de RTC zal de voorzitter in gaan op de activiteiten die gepland staan; zo ook op  het symposium ‘Verdwenen tuinen’, gepland voor 2018.
Tijdens de Midzomernacht zal de tweede Carla Oldenburger-Ebbers penning, de Cascade stimuleringsprijs voor jong talent, worden uitgereikt.
Details als locatie, tijden en inhoud volgen nog.

Kaart van de boerenhofstede genaamt Vismeer, en van de Bankrasmeer; gelegen aan den Amsteldijk nabij het dorp Ouderkerk (1826), S. Obeloo  Bron: Noord-Hollands Archief

Bladerend door de beeldbank van Noord-Hollands Archief kwam ik een keer deze kaart van de boerenhofstede Vismeer nabij het dorp Ouderkerk (aan de Amstel) tegen (zie afbeelding boven). De hoek rechtsonder intrigeerde, dus inzoomen. Slingerpaden, een tuin, cijfers… (zie afbeelding onder). Dus inzoomen op de legenda, in de linkerbovenhoek, en: ‘2: Engelsche tuin’. Aah ‘Engelsche tuin’ als benaming, ik dacht gewoon aardig als tussendoorberichtje op een ‘dood weblog moment’ (nu).
Dit bericht vervolgens samenstellende toch maar even de naam Vismeer ingetikt in ‘den ouden krant’ zoekmachine Delpher. En jawel, komt meermaals voor, net voor en na 1800. Te huur, te koop enz.

Een en hetzelfde object komt voor als ‘Plaats Vismeer’ (1781), ‘Buitenplaats Vismeer & Boerenbruyker met zyn Huysmans Wooninge’ (1789), ‘Buytenplaats Vismeer’ (1792), ‘Buiten-Verblyf Vismeer’ (1798), ‘Buitenplaats en Boeren-Bruiker Vismeer’ (1801), ‘Buitenplaats Vismeer’ (1805), ‘Buiten-Verblyf Vismeer’ (met ‘zeer ruim Chinees Tuinhuis’, 1809), ‘Boeren-hofstede Vismeer’ (1855). De advertentie uit 1855 noemt Vismeer tezamen met de hofstede Meerland (als een geheel) en dan hebben we de zuiderburen van de tegenwoordige (en al oude) buitenplaats Oostermeer te Amstelveen te pakken. Inderdaad staat ook als naam op de kaart, als ‘De Heeren Hofsteede OosterMeer’.
Zo krijgt dit ’tussendoortje’ toch nog wat inhoud. Verschillende betitelingen, de overgang van boerderij naar combi met buitenplaats(je), tot weer boerderij. En dat woord ‘Boerenbruyker’ of ‘Boeren-Bruiker’. Ik kende het niet (zegt niets), dacht aan iets met pacht(er). Even verder googelen. Komt weinig, maar meer voor, ook in ‘Boeren bruik weer’. En als ik dan met het bovengenoemde Meerland i.c.m. Ouderkerk zoek duiken naast ‘Boerenbruiker’ ook advertenties met ‘Bruykweerland’ op. Gaat het misschien om inpoldering na vervening?
Jan Holwerda

Detail bovenstaande kaart, met ‘2: Engelsche Tuin’

Twee jaar na publicatie in het Cascade bulletin komt een artikel digitaal (als PDF) beschikbaar. Er was even wat achterstand, maar nu staan ook de artikelen uit 2013 en 2014 (13 stuks) op de Cascade website: www.cascade1987.nl/bulletin.

Watergraafs- of Diemermeer (1719), Pieter van den Berge  Bron: beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Twee kaarten van de Watergraafs- of Diemermeer. Kijk en vergelijk de bekendere Watergraafs- of Diemermeer van Pieter van den Berge uit 1719 en de veel mindere bekende Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer van Cornelius Groll uit 1810. Bijna een eeuw ligt tussen beide kaarten. Ze tonen niet alleen een stuk geschiedenis van die plek, maar vormen ook een mooie illustratie van twee fases in onze tuinhistorie.

Klik, zoom in, kantel en vergelijk:
Watergraafs- of Diemermeer van Pieter van den Berge uit 1719
Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer van Cornelius Groll uit 1810

Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer (1810), Cornelius Groll  Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

Na kantelen tot overeenkomstige wijze als eerste kaart

Afgelopen zaterdag, net voor de Kerst, in de bus en ook al op internet, het meest recente nummer van Kasteel & Buitenplaats, het blad van de Nederlandse Kastelenstichting. Hier vindt u de online versie in de vorm van een PDF. En kijk op betreffende page ook even terug in voorgaande nummers.

Het jaar is bijna ten einde, tijd om even te zien wat er zoal aan tuinhistorische publicaties is vastgelegd in wat voorheen TuinPad heette, van WUR Speciale Collecties. Dat doe je via de Groenekennis database; zie hier. Voor 2016 zijn er 43 vastgelegde publicaties, met nalopen zie je welke je hebt gemist…

Overigens, 2015 kende 109 (zie hier) en 2014 101 (zie hier) geregistreerde publicaties. Is er in 2016 minder geregistreerd of minder gepubliceerd? Ons boek Tuingeschiedenis in Nederland II kun je eventueel zien als een bundeling van 24 artikelen. Kijk, daarmee druk je het totale aantal voor 2016 met meer dan 50% omhoog 🙂

Waar een eerste serie is is toch ook nog een tweede, van na 2000.
Jan Holwerda

Groninger borgen (2002)  Bron: collectie Jan Holwerda

Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland (Voorburg, 2005)  Bron: collectie Jan Holwerda

De Heeren van De Werve, De Binckhorst en De Loo (Voorburg, 2005)  Bron: collectie Jan Holwerda

Noord-Hollands Arcadia (Velsen-Zuid, 2005)  Bron: collectie Jan Holwerda

Wijkse kunstenaars aan het Hollandse en Pruisische hof in de zeventiende eeuw (Wijk bij Duurstede, 2006)  Bron: collectie Jan Holwerda

Bloemen onder de loep (Haarlem, 2007)  Bron: collectie Jan Holwerda

Maria Sibylla Merian & dochters (Amsterdam, 2008)  Bron: collectie Jan Holwerda

Het jaar van de historische buitenplaats 2012  Bron: collectie Jan Holwerda

Zicht, kijkend in enigszins zuid- zuidwestelijke richting, met de colonnade en de kapel in één blik te zien. Bron: De Triomf van Beeckestijn, Andries Vonk

Over Beeckestijn valt steeds opnieuw iets te zeggen (zie recente bulletin). Deze week kwam ik de volgende PDF tegen: De Triomf van Beeckestijn. Nieuwe inzichten omtrent het gebied rondom de Colonnade, de Kapelwoning en het westelijk einde van de centrale zichtas anno 1771/72 op grond van bronnen- en literatuuronderzoek (download PDF). Van de hand van Andries Vonk, (cultuur)historicus, vrijwilliger in de tuin van Beeckestijn en lid van het bestuur van de Stichting Vrienden van Beeckestijn.

Zijn conclusie luidt:
Gedetailleerde bestudering van de beschikbare gegevens doet vermoeden dat het reposoir met colonnade, Alenbeek èn voorplein een bescheiden eerste toepassing van een Griekse vallei in Nederland is, met politieke en symbolische connotaties, letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt van de pittoreske rondwandeling in visuele en symbolische samenhang met het baldakijn van de kapel, de ferme ornée in de zuidwesthoek, het Eikencirkelbosket in de noordwesthoek en de hermitage en het astrolabium. Het is niet uitgesloten dat de colonnade destijds tevens fungeerde als belvédère, dus ook letterlijk als hoogste uitzichtpunt.

Zijn analyse van de kaarten gaat tot op details die vragen om zelf de kaarten op te vragen en in te zoomen. Gebruik daarvoor de volgende links:
Beeckestijn 1742, Jan Spruytenburgh
Beeckestijn blad 1 1772, Johann Georg Michaël / Caspar Jacobsz. Philips
Beeckestijn blad 2 1772, Johann Georg Michaël / Caspar Jacobsz. Philips

Boven: in doorsnede de axonometrie van het oplopen van het terrein, wat overdreven voorgesteld. Linksonder het huis en de droge kom. De centrale as is middenin in de lengte als het ware doorgezaagd. De streepjeslijn loopt parallel aan NAP.
Onder: axonometrische projectie van het schema van de perspectiefversnelling en de coulissenwerking in de centrale as. Voor de overzichtelijkheid zijn de bladerdekken in de axonometrie geabstraheerd tot blokken waar je doorheen kijkt. De heggen of hakhoutranden zijn getekend als hoge schermen. Beide schema’s niet op schaal, en niet in verhouding.
Bron: De Triomf van Beeckestijn, Andries Vonk

Wie wat bewaard heeft wat; wie opruimt komt wel eens wat tegen. In het verleden nam ik na het bezoeken van tentoonstellingen wel eens het tentoonstellingsaffiche mee. Niet consequent en helaas niet al die jaren. Helaas, helaas, want als ik ze nu op een rijtje zie… Leukkkk (al zeg ik het zelf)
Jan Holwerda

Haagse buitenplaatsen (Den Haag, 1992)  Bron: collectie Jan Holwerda

Rhenense tuinen en buitenplaatsen (Rhenen, 1992)  Bron: collectie Jan Holwerda

Arcadia in het Gooi (Hilversum, 1992)  Bron: collectie Jan Holwerda

Sierteelt door de eeuwen heen (Wageningen, 1993)  Bron: collectie Jan Holwerda

Hypnerotomachia Poliphili (Den Haag, 1994)  Bron: collectie Jan Holwerda

Klevische Gartenlust (Kleve, 1994)  Bron: collectie Jan Holwerda

Parkaanleg & stadsuitleg (Nijmegen, 1995)  Bron: collectie Jan Holwerda

wordt vervolgd…