INGEZONDEN
Seventies: een groene woonomgeving via participatie en bottom-up processen
Platform Groen Erfgoed, 2 maart 2016
RCE Smallepad 5 in Amersfoort

De jaren zeventig. Een tijd van groeikernen, toenemende automobiliteit en aandacht voor ecologie. Het levert woonerven, bloemkoolwijken, groenstroken en parken op. De bewoners participeren in de vormgeving en het onderhoud van plantsoenen en parken. Wat is typisch voor die periode? En wat zijn de parallellen of verschillen met hedendaagse bewegingen? Wat was en is de rol van de landschapsarchitect? Hoe verder in de toekomst? Wat is van waarde: het concept, het proces, of de materie?

Vanaf 13.15 uur: Zaal open, inloop
13.30 uur Welkom door dagvoorzitter Joost van der Linden
13.35 uur ‘Groen als stedenbouwkundig element in de jaren zeventig: een periode van kritiek en concepten’ door Marrit van  Zandbergen, zelfstandig onderzoeker, Van Zandbergen Erfgoed & Educatie
14.05 uur ‘De groenaanleg van Zoetermeer; bottom-up ontwerpen in de jaren zeventig én nu’ door Arnout Kruijshaar, landschapsarchitect, Gemeente Zoetermeer
Speakerscorner, aankondigingen en mededelingen
14.45 uur: Pauze met koffie en thee
15.15 uur: ‘Plantsoenrevolutie, groen projecten van Louis Le Roy’ door Anna van Gerve, architectuurhistoricus en beeldend kunstenaar, annavangerve.com
15.45 uur:  ‘Het Shanghai park in Utrecht Overvecht: van bomen planten tot fietsbrug, 44 jaar betrokkenheid van burgers en ontwerper ’ door Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar, hansvanlunteren.nl
16.15 uur: Discussie en reflectie
16.30 Afsluiting en drankje

Aanmelden is noodzakelijk, via groenplatform@cultureelerfgoed.nl onder vermelding van uw naam en functie.
Tijdens het platform is er gelegenheid een relevante korte mededeling of oproep te doen in de speakerscorner. Wilt u van deze mogelijkheid gebruik maken, meldt u dit dan vooraf via groenplatform@cultureelerfgoed.nl.

Wildenborch op de Hottinger kaart, met middenboven de ‘zonnebloem’ (noorden onder)

De Hottingerkaart met de Wildenborch (Vorden) kreeg ik weer eens onder ogen en ik dacht opnieuw (met een grijns) ‘kijk een zonnebloem’. Voor mezelf noemde ik dat eerder maar een floraal motief en vervolgens gooide ik het Luntersche Buurtbosch met zijn ‘bladereninvulling’ ook maar in die ‘categorie’. Er zijn vast veel meer voorbeelden, wie vult aan?
Jan Holwerda

Het Luntersche Buurtbosch (Lunteren) met een aanleg in bladmotief (1931)

Het Luntersche Buurtbosch is in het kader van werkverschaffing vanaf 1889 in opdracht en naar ontwerp van notaris J.H.Th.W. van den Ham (1822-1912) aangelegd. Na zijn overlijden schonk Van den Ham het bos aan de door hem opgerichte Stichting Het Luntersche Buurtbosch. Sinds 1974 beheert de gemeente Ede het Luntersche Buurtbosch. Een groot deel van de bosaanleg kent een invulling het een heel eigen patroon, een bladvormige aanleg. De stam en de takken vormden de hoofd- en zijpaden, de bladeren waren de te beplanten bospercelen. Van den Ham ’tekende zelf een plan, een wijd uitrankende tak met bladeren, als een Oosters ornament.’ ‘De ranken van de bladeren werden loofhoutsingels, ook de tussenruimten werden loofhout. Voor de vulling der bladeren koos hij uitsluitend groveden.’ Zie ook Stichting Het Luntersche Buurtbosch, H.L. Dinger, Enige grepen uit de geschiedenis van het Luntersche Buurtbos… (1958) PDF en Bladpatroon Rijksmonument Luntersche Buurtbosch (2013) PDF.

Deel van de aanleg van Het Luntersche Buurtbosch op een AHN2 bewerking.
Klik hier voor meer dan dit deel alleen.

Landgoed Schoonderlogt (Elst)
Een ook in het boek Johs. Mutters Jr., architect, ‘s Gravenhage opgenomen foto.

Bladerend door het boek Johs. Mutters Jr., architect, ‘s Gravenhage (zie voorgaand bericht) viel m’n oog op het onderschrift ‘Plaat 10. Villa met tuinmanswoning en stal voor den Heer Gaymans, Elst.’ Maar dat lijkt… dat is… het linkerdeel is het poortgebouw van landgoed Schoonderlogt (m’n vroegere ‘achterburen’). Vaag herinnerde ik me afbeeldingen met meer dan het poortgebouw alleen. Nu toch eens iets meer uitzoeken. Mooier dan die in het boek stond de foto online, en meerdere. Ook een waar iets van een kleine tuinaanleg zichtbaar is.

Landgoed Schoonderlogt (Elst)

In 1901 kwam de bouwhof Schoonderlogt op de grens van Elst en Valburg door koop in bezit van het echtpaar Baudina H.M. van Hulst en Jacob Anton Gaijmans. De gebouwen werden afgebroken en een landhuis, poortgebouw en modelboerderij (kippenfokkerij met voorloper van legbatterij) naar ontwerp van de architect Mutters verrezen. In 1905 overleed mevrouw en in 1906 hertrouwde Gaijmans met Esther Bervoets. Het huis beviel zijn tweede vrouw, de locatie echter niet. In 1907/1908 werd het landhuis afgebroken en vervolgens in Velp als villa De Ramstede herbouwd, in villapark Ma Retraite. In 1966 brandde het af. Het poortgebouw bleef staan, staat er nog en is recent prachtig gerestaureerd.
Jan Holwerda

Schoonderlogt met iets van de kleine tuinaanleg (links)
en het poortgebouw voor de restauratie (rechts)

Het poortgebouw van Schoonderlogt na de restauratie

Zo maar een aantal advertenties uit het boek Johs. Mutters Jr., architect, ’s Gravenhage. Uitgevoerde gebouwen, projecten, enz, Bussum 1916. Was zoekend naar een advertentie van D.F. Tersteeg en vond een in dit boek. Naast foto’s en tekst met betrekking tot de titel staan er ook veel advertenties in dit boek. Van allerlei bedrijven en personen die iets voor de bouw en afwerking van een huis kunnen betekenen. En nog 2, 3 andere ‘groene’ advertenties. Gewoon, als leuk tussendoortje.

Complete boek is in te zien op en te downloaden vanaf KB, klik hier.
Jan Holwerda

Detail Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen (1838), S.W. van der Noordaa

U kent de kaart vast wel: Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen, van de hand van de landmeter S.W. van der Noordaa, verschenen in 1838/1839. Een bespreking uit De Avondbode van 31 oktober 1839 geeft aan waarom de kaart nu nog steeds ‘pakt’:

‘Bewonderingwaardig zijn de naauwkeurigheid, netheid en duidelijkheid der teekening en bewerking van dezelve. (…) Al verder zijn naauwkeurig aangewezen alle buitenplaatsen, zoodat men niet alleen alle huizen, koepels en andere gebouwen op deze kaart vinden kan, maar zelfs alle vijvers, plantsoenen of gronden van vermaak; inzonderheid zijn met eene ongelooflijke juistheid afgeteekend de aanzienlijke landgoederen onder de gemeenten Wassenaar en Voorschoten, als, om slechts eenigen te noemen: de heerlijkheid Duivenvoorde, bet huis Ter Horst, het huis te Paauw, Raaphorst, Bakkershagen. Rijksdorp en Coxhorn, Groot-Hazebroek, Voorlinden en Blankenburg, Duinzigt, Marlot, en verdere alle overige grootere en kleinere buitenplaatsen, zoodat geene enkele gemist wordt. Niet minder naauwkeurig is de teekening van het ’s Gravenhaagsche Bosch, met al de wandelingen en vijvers en de omliggende huizen en tuinen.’

Nieuwe kaart van ‘s-Gravenhage met de omliggende dorpen en buitenplaatsen (1838), S.W. van der Noordaa.  Groot.

De Haagse beeldbank heeft 6 versies. Onder andere de ruwe ‘basisversie’, een kleurenversie (1838), een aantal ongekleurde versies (1839) en een versie uit 1852, zie Haagse beeldbank. Drie exemplaren heeft het Haags archief op wikimedia gezet, dus lekker groot en te downloaden, zie wikimedia. Direct groot? Klik hier.

Enne die versie uit 1852, daar staat de spoorlijn Amsterdam-Rotterdam op. Deze kwam in delen tot stand: Amsterdam-Haarlem (1839) Haarlem-Leiden (1842), Leiden-Den Haag (1843) en Den Haag-Rotterdam (1847). Of er meer verschillen tussen de versies 1839 en 1852 zijn moet u maar eens nalopen.
Jan Holwerda

INGEZONDEN
In eigen beheer en met medewerking van uitgever Geurt Gaarlandt gaf auteur dr. Hittjo Kruijswijk – bewoner van de laan – een boek uit onder de titel ‘De Vondellaan is eeuwig’. Vondellaan aerdenhout 1914-2014.
De groenrijke Vondellaan in Aerdenhout, gemeente Bloemendaal, is in 1914 aangelegd door landschapsarchitect Leonard Springer op een terrein dat vroeger behoorde tot het landgoed ‘Oosterduin’. Het boek bevat hoofdstukken over Oosterduin, Springer en geeft verder beschrijvingen van alle villa’s, ten aanzien van architect, (vroegere) bewoners e.d. en bevat veel illustraties. Totaal 128 pagina’s, prijs is 20 euro.
Voor nadere informatie kan men zich wenden tot de auteur email hhkruyswijk@hetnet.nl, telefoon 0235244932.
Hans Krol

Niet park kasteel Heeswijk, maar kasteel De Haar, voor 1901(?)
Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum

Weer zo’n gevalletje ‘bijvangst’. Weer iets wat je niet zoekt, maar wat leuk blijkt te zijn. Het betreft een foto uit de beeldbank van Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC), zie hier boven. Volgens de omschrijving park kasteel Heeswijk, uit de periode 1895-1977 (of te wel ‘we weten het niet’).

Na inzoomen een ‘speelpontje’ Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum

Na inzoomen ligt er een pontje, zo’n speelpontje. Oké in de vijver van kasteel Heeswijk, heel leuk, dat zal zo zijn. Een volgende foto in de serie daar staat eveneens park kasteel Heeswijk bij maar dat is dan toch echt het Grote Cour van kasteel De Haar. Toch terug naar die bovenstaande foto, zou dat dan toch… Met deze foto ‘er naast’ opnieuw zoeken met de luchtfoto´s in google. Dan moet dat vanuit de oostelijk toren, langs de ‘kasteelmuur’ van het Grote Cour richting het oosten op de grote vijver aldaar zijn. Maar daar ligt een brug, al heel lang.

In 1901 ligt er een bruggetje Bron: Het Utrechts Archief

Verder zoeken… in de beeldbank van Het Utrechts Archief (HUA). De locatie met het pontje klopt. Maar op de ansicht uit 1901 is sprake van een hoge smalle loopbrug, echt wat anders dan de latere brug met rustieke leuningen. En zou men toen al het pontje en het heen en weer gesleep meer dan zat zijn geweest? Of… gezien de begroeiing, is het pontje van na dat bruggetje?
Ook nog even kijken bij Het Nieuwe Instituut (vroegere NAi), in het archief kasteel De Haar van vader en zoon Cuypers. Leuk! Daar zit een schets in van een overhaalschuitje.
Jan Holwerda

‘ lierwerk voor overhaalschuitje’ Bron: Het Nieuwe Instituut

Uit: Steven van Esveldt, De burger-boer, of land-edelman, zynde een beknopt zak-woordenboek van het buiten-leeven, Amsterdam 1766, p. 621.

GETIPT
Bij een ijskelder en de werking ervan hebben we allemaal wel een beeld. Maar een ijsberg of ijshoop als bewaarplaats van ijs? Zo’n ijsberg kende kasteel Cannenburch (Vaassen), in de Cascade excursie van 2008 was de ijsberg meen ik ook genoemd. Voor Ciska van der Genugten, Specialist Natuur en Cultuurhistorie van GLK, reden om er in te duiken. Haar bevindingen zijn te lezen op de blog van GLK.

Het eerdere bericht vermeldde opname van kadastraal materiaal in de RCE beeldbank en gaf een ‘zoekpad’ weer. Een tweede blik maakt duidelijk dat het veel gemakkelijker kan.

Open de RCE beeldbank
klik op Alle afbeeldingen
klik op Hoofdcollectie en kies vervolgens Kadastrale kaarten 1811-1832

klik op de druppel aan de rechterkant
krijg een kaart met een cirkel met het aantal van toepassing zijnde objecten
klik op Provincie en kies de van toepassing zijnde provincie
klik op Gemeente en kies de van toepassing zijnde gemeente
zoom in en krijg een kaart met een druppel per object
zoek de van toepassing zijnde locatie
klik op betreffende druppel en krijg de achterliggende info
klik op deze link en krijg het minuutplan
met aan de linker zijde een link naar het verzamelplan en naar de oorspronkelijk aanwijzende tafels

Ik had de vorige keer gewoon iets langer moeten kijken 🙂
Jan Holwerda