Kasteel Keukenhof (Lisse) (Bron: kasteelkeukenhof.nl)

Wij nodigen u als donateur van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie naar landgoed en kasteel Keukenhof te Lisse op vrijdag 3 oktober 2025.

Na een lange voorgeschiedenis, die is geschetst in de uitnodiging, is het gehele landgoed Keukenhof inclusief de expo-organisatie thans in eigendom van Stichting Graaf Carel van Lynden. De Stichting is enig aandeelhouder van Keukenhof B.V., die verantwoordelijk is voor het beheer en de exploitatie van het landgoed en de bloemententoonstelling. Deze stichting heeft zich de taak gegeven om het kasteel en alle andere 18 rijksmonumenten op het landgoed terug te brengen in de goede staat, waarin zij ongeveer begin 1900 verkeerden. Anno 2025 is de stichting hiermee ver gevorderd. Zo zijn in de afgelopen jaren ook het rijksmonumentale park en de tuinen gerestaureerd. De deelnemers krijgen na presentaties een rondleiding door het kasteel Keukenhof en door de tuinen. Afsluitend volgt nog een borrel.

Voor meer, zie de uitnodiging die u gemaild is (op maandag 1 september, nog niet ontvangen? dan even een mail naar administratie@cascade1987.nl).

Klik hier voor het aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden zelf.

Wij hopen op een prachtige middag met veel Cascade-vrienden!
namens het Cascade-bestuur

Theo Kralt, penningmeester
Willem Zieleman, programmacommissaris
Marc van Ravels, voorzitter

Het boek Kastelen en adellijke huizen in Westland en Midden Delfland – Wonen en werken op stand, zal op 15 november 2025 verschijnen. Het boek wordt uitgegeven door het Genootschap Oud Westland en de Historische Vereniging Oud-Schipluiden en staat onder redactie van Jacques Moerman. Het boek, rijk geïllustreerd en wetenschappelijk onderbouwd, is vergelijkbaar met het bekroonde boek Buitenplaatsen in het Westland (2018).

Nog nooit is er in een publicatie zoveel aandacht besteed aan de kastelen en adellijke huizen in het Westland en Midden-Delfland, het betreft het grondgebied in de driehoek Den Haag, Vlaardingen en Hoek van Holland. Oud en nieuw onderzoek hebben geleid tot een groot aantal aansprekende beschrijvingen.

Vier inleidende hoofdstukken geven een blik op het ontstaan van het landschap en de relatie met de woonplaatsen van de adel. Er wordt een beeld gegeven van de ontwikkeling en de variëteit van hun huizen, het grondbezit – al of niet in leen – van deze elitegroep en van hun bestuurstaken. Vervolgens worden de Hoekse en Kabeljauwse twisten beschreven en het effect van deze burgeroorlog op de adellijke woningen in het omschreven gebied.

De keuze van de kastelen en adellijke huizen is bepaald door de beschikbaarheid van bronnen, zowel uit archieven als uit de bodem. Vooral de periode van circa 1100 tot 1600 staat centraal. Een beperkt aantal kastelen is opgegraven. Van andere zijn archeologische verkenningen bekend. In het boek passeren veel adellijke bewoners, mannen én vrouwen. Naarmate de eeuwen voortschrijden, is er meer bekend over de vertegenwoordigers van deze maatschappelijke groep. Hoe ze woonden, wat ze aten en wat ze soms ook dachten. Politieke keuzes hoorden ook bij die tijd.

De auteurs van het boek zijn stuk voor stuk specialisten op het gebied van de streek- historie in het algemeen en van de kastelenkunde en de huizen met status in het bijzonder. Zij leveren met deze rijk geïllustreerde publicatie een schitterend naslagwerk voor niet alleen liefhebbers uit de streek, maar ook uit het hele land. De nieuwe inzichten op ‘het wonen en werken op stand in het Westland en Midden-Delfland’ geven een boeiend beeld van vijfhonderd jaar adellijke geschiedenis.

De intekenprijs van het boek is € 25,-. Vanaf 15 november 2025 zal de prijs € 30,-bedragen. Hier bestellen.

Bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…’ (1759/1760), J.T. Walter. Het geillumineerde Het Loo, door een veelheid aan gaatjes met er achter verschillend gekleurd materiaal en licht aan de achterzijde van de gravure.

Illuminatie of te wel sierlijke verlichting. Of mogelijk ook vuurwerk? Of juist gewoon verlichting? Zeg het maar…

De afbeeldingen in dit bericht zijn van een bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…‘ uit 1759/1760. In de Amsterdamse courant van 17 juli 1760 biedt ‘F.W. Greebe konstverkoper op den Dam … twee gezigten van het vermakelyke lusthuis ’t Loo’ aan, ‘in koper gebragt door J.F. Walter‘ (moet zijn J.T. Walter). Het ene gezicht is op de voor-, de andere op de achtergevel gericht. Er bestaat ook nog een derde gravure, met een gezicht op de colonnade en een deel van de boventuin.

De afgebeelde gravure is opengewerkt en aan de achterzijde voorzien van kleuren zodat het licht van de 18de-eeuwse kijkkast een prachtig meerkleurig beeld van het paleis geeft. Dergelijke bewerkte gravures werden op jaarmarkten gebruikt.

In 1769 was er zeker ook reden voor feestverlichting. Wilhelmina van Pruisen (1751-1820), in 1767 als 16-jarige getrouwd met de 19-jarige Willem V (1748-1806), werd toen 18. Uit de Oprechte Haerlemsche courant van 10 augustus 1769 een bericht d.d. 8 augustus: ‘Zo men verstaat is gisteren op ’t Loo, ter occasie van den 18den verjaardag van haare Koninglyke Hoogheid, ’t Hof zeer luisterryk, des middags groot Diné, des avonds groot soupé en bal, dat lusthuis ten sierlykste geïllumiueert geweest en een kundig vuurwerk afgestoken.’ De gravure is dan wel van 1759/1760, maar een mooie illustratie van het geïllumineerde lusthuis Het Loo.

In de rekeningboeken van Het Loo in de jaren 1770 valt het woord illuminaties ook meermaals. Soms met 7 aug dan wel 24 aug, de verjaardag van resp. Wilhelmina en Willem, andere keren zonder nadere uitleg.

Twee betalingen springen er uit. In 1768 werd zekere Andries Hagens betaald ‘wegens het verwen van ’t geheele Huys dat door de illuminaties was swart geworden’. Verleidelijk om te zeggen dat het om het exterieur gaat, zwart geworden door het vuurwerk en de illuminaties van het feest in 1767. Of gaat het om het interieur? Door jaar in jaar uit met kaarsen te verlichten werd het binnenhuis natuurlijk zwart.
De tweede is er een uit 1777. Toen was sprake van een leverantie van ‘postpapier tot Chineese lantarens en verdere illuminaties’.
Jan Holwerda

De achterzijde van de bewerkte gravure van ‘T Gezigt van t`Vermaakelyke Lust-Huis het Loo…’ (1759/1760), J.T. Walter.

De helft van het Cascadegezelschap staande op de Duno-brug (folly), bij een excursie op Duno (2010) (Foto: N. Ravensbergen)

We waren er met een Cascade excursie in 2010, ik schreef eerder over het Cascadedal in ons eerste Cascade boek (PDF) en omdat het niet ver van m’n woonplaats ligt ben ik er de afgelopen jaren af en toe weer geweest. Hier wat foto’s van het Cascadedal door de jaren heen, met in het bijschrift wat achtergrond informatie.
Jan Holwerda

2009 Het Cascadedal met de watertoevoer in cementrustiek vanaf de bron (rechtsonder) en de opeenvolgende vijvers, met in de achtergrond de uiterwaarden in het Rijndal (Foto: J. Holwerda)

2010 Het Cascadedal met ontluikend voorjaarsgroen ten tijde van de Cascade-excursie.

2017 De vijvers waren volgelopen met (zand)grond van de hellingen, blad en takken, de cementrustieke onderdelen kenden meer en meer schade en het uitzicht op het Rijndal was dichtgegroeid. Voor Geldersch Landschap en Kasteelen reden voor fikse kap, schonen van de vijvers en herstel van de cementrustiek (Foto: J. Holwerda)

2017 De kale hellingen beginnen langzaam begroeid te raken, door erosie spoelt nog veel materiaal in de vijvers. De bomen aan de weg parallel aan de uiterwaarden blijven het doorzicht blokkeren (andere eigenaar?).

2025 Zware berkenopslag en dito braamontwikkeling hebben de hellingen vastgelegd maar het doorzicht ook vernauwd, de vijvers zijn door de lichttoetreding volledig dichtgegroeid en met bomen vol in het blad is het zicht naar het Rijndal onmogelijk (Foto: J. Holwerda)

2009 De bron / sprengkop van het Cascadedal, jaar op jaar ging de cementrustiek verder achteruit (Foto: J. Holwerda).

2017 De bron / sprengkop van het Cascadedal ten tijde van de restauratie / reconstructie (Foto: J. Holwerda).

2025 De bron / sprengkop van het Cascadedal opgenomen in het groen, door dit groen is de cementrustieke waterloop voor het oog stroomafwaarts niet meer te volgen (Foto: J. Holwerda).

Gezicht op een ijskelder (1727-1780), Pieter Barbiers (Bron: Rijksmuseum Amsterdam)

Ter voorbereiding van een bijdrage aan een symposium op Het Loo afgelopen juni, in het kader van de pensionering van tuinbaas Willem Zieleman, zat ik door de rekeningboeken van Het Loo uit de periode 1770-1780 te bladeren. Een artikel over een ander onderwerp volgt nog, maar hier citaten uit teksten betreffende betalingen gerelateerd aan de ijskelder. Gewoon leuk en passend bij bovenstaande tekening met het vullen van een ijskelder elders. Anders blijven de citaten maar liggen 🙂

incidentele betalingen voor
. ‘leverantie van dak tot het bedekken van ’t ijs’
. ‘reparatie der kap op den ijskelder’
. ‘het maaken en repareeren van de ijskelder’
. ‘wegens leverantie tot het dekken van den ijskelder’
. ‘het af-en wederom nieuw opdekken van den ijskelder’
. ‘het ophoogen van aarde rondom den ijskelder’
. voor ‘leverantie van sout, kaarssen en stroo bij ’t opdoen van ’t ijs en tot gebruijk van dien in den ijskelder’

en jaarlijkse betalingen voor
. ‘het aanvaaren van ijs in den ijskelder’
. ‘wegens bier, jenever en huijsvestinge bij het inbrengen van ijs in den ijskelder gebruikt’
(of iets in gelijkende bewoordingen)

Jan Holwerda

Uitsnede met het vullen van de ijskelder