(INGEZONDEN)
Na ruim twintig jaar onderzoek ligt er nu het boek Vijfhonderd jaar Vollenhoven. Frieda Heijkoop en haar nichtje Sophie Heijkoop doken in de uitvoerige geschiedenis van het landgoed in De Bilt en deden daarbij verscheidene historische vondsten. Het lijvige en rijk geïllustreerde boek verweeft regionale geschiedenis met bijzondere verhalen en unieke documenten. Aanleiding voor het verschijnen is dat Vollenhoven in 2022 honderd jaar eigendom is van de familie Van Marwijk Kooy. Tegelijkertijd markeert de publicatie een afscheid, want op 1 mei verlaat de familie het landgoed. Met het Engelse landschapspark rondom het witte huis staat Vollenhoven bekend als een van de mooiste landgoederen in de provincie Utrecht. Het is ontstaan uit een middeleeuwse kloosterboerderij. Auteur Frieda ontdekte dat het zuidelijke deel van Vollenhoven ooit bij het terrein van de abdij van Oostbroek hoorde. Ook kwam ze erachter dat de boerderij in 1637 werd verkocht bij een veiling van kloosterlanderijen door de Staten van Utrecht. “De nieuwe eigenaren werd toegezegd dat de Biltsche Grift langs hun domein zou worden aangelegd. Dat was al een verrassing, maar toen vond ik in het Utrechts Archief ook nog de gedetailleerde veilingcatalogus. Ik wist echt niet wat ik zag.”

Zichtas
Een andere historische ontdekking is dat Vollenhoven eerder dan werd aangenomen een buitenplaats was. “Rond 1700 stond er al een buitenhuis bij de boerderij”, vertelt medeauteur Sophie. “Een akte uit 1703 laat zien dat er tegenover Vollenhoven een zichtas werd aangelegd. Hieruit ontstond in 1808 de straatweg naar Amersfoort. In 1818 waren de eigenaren betrokken bij de aanleg van de straatweg naar Zeist. De A28 werd in de jaren zestig van de vorige eeuw zelfs aangelegd over landgoed Vollenhoven, dat inmiddels eigendom was van de familie Van Marwijk Kooy. De weg kreeg na overleg een bocht, waardoor een deel van het landgoed behouden kon worden.”

Kennissen
In de archieven van Rijkswaterstaat stuitte Frieda op documenten die niet eerder als bron waren gebruikt. Verder wist ze twee boedelinventarissen van het buitenhuis uit 1723 en 1787 en verschillende pachtcontracten boven water te krijgen. “Je leert de bewoners en pachters kennen. Het worden bijna kennissen. Ik was zelfs wat van slag toen ik las dat een pachter in de zeventiende eeuw door een misdadiger werd doodgeslagen.”
Het boek is geschreven op verzoek van de familie Van Marwijk Kooy, die veel materiaal uit de huis- en familiearchieven ter beschikking stelde. Het is in eigen beheer uitgeven, waarbij Marina Laureau – van Marwijk Kooy het ontwerp, de vormgeving en de opmaak van het boek verzorgde.

uit De Haarlemmerhout van 1583-1896 (1896), L.A. Springer
zie ook originele tekening van Springer (dus niet Zocher) in Spec Coll Wageningen UR

Zat te bladeren door mn exemplaar van De Haarlemmerhout van 1583-1896, van L.A. Springer uit 1896 (hier online exemplaar). Springer schetst hierin de ontwikkelingsgeschiedenis en heeft verschillende kaarten overgetekend in het boekje opgenomen. Het eerste ontwerp van J.D. Zocher jr. uit 1827 was eerder niet bij mij blijven hangen. Het betreft de zuidoosthoek van de Haarlemmerhout, zeg vanaf halfweg de Hertenkamp en dan verder in zuidelijke richting. Zocher had een grote waterpartij gedacht. Vanwege de hoge reorganisatiekosten en de onmogelijkheid van een waterpartij zonder ‘machinale hulp‘ (lees stoommachine-pomp) werd het plan door de gemeenteraad afgeschoten. Maar bedenk ik me nu, Springer heeft dat ontwerp in de jaren 1890 nog gezien. Verder nooit tegengekomen. Is het origineel verloren gegaan?
Jan Holwerda

Het heeft de Koning behaagd om Cascade-voorzitter Johan Carel Bierens de Haan op 26 april 2022 te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Burgemeester Ahmed Marcouch roemde in het Stadhuis van Arnhem de betrokken inzet van Johan Carel voor zijn langdurige inzet op het gebied van cultuur-historisch erfgoed, tuinhistorisch erfgoed en voor zijn inzet op sociaal-maatschappelijk gebied zoals zijn functies als bestuurslid en/of toezichthouder op het gebied van het erfgoed en in dienst van de samenleving. Johan Carel doet of deed dit onder andere als bestuurslid, commissielid, project- of toezichthouder voor het Tuinhistorisch Genootschap Cascade, de Stichting Kasteel Amerongen, Stichting Cultureel Erfgoed Geslacht Feith, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Vereeniging Hendrick de Keyser, Europa Nostra en de Sint Nicolai Broederschap in Arnhem.
Daarnaast heeft hij een indrukkende lijst van publicaties bestaande uit boeken, bijdragen en artikelen opgebouwd op dit gebied.
In de loop van de middag vond een drukbezochte receptie op het terras van de orangerie van Warnsborn plaats.
Wij feliciteren Prof. dr. Johan Carel Bierens de Haan en zijn familie van harte met dit belangrijk, mooie en verdiende blijk van erkenning en waardering.

Plan of the town of Flushing (1588), Robert Adams (Bron: British Library), inzoomen

Eerder zou mijn oog mogelijk niet bij deze vogelvlucht met Vlissingen in de British Library zijn blijven hangen. Na de RTC waar ik Plan van den triangel achter het paleis te Vlissingen ook even voorbij liet komen triggert het woord Vlissingen wel iets. Hoe leuk om de toenmalige aanleg van 1588 bij The Princes house te zien.

Uitsnede Plan of the town of Flushing

Plan van den triangel achter het paleis te Vlissingen (1620), Simon Stevin (Bron: Nationaal Archief), inzoomen

De Plan van den triangel maakt deel uit van een serie, toegeschreven aan Simon Stevin; in zwart-wit is deze te vinden in de RCE beeldbank, zie hier. Realisatie en ligging blijkt uit latere kaarten. Ik weet niet of er een kaart is waar de cirkels op naar voren komen…
Jan Holwerda

Uitsnede Vlissingen (1649) (Bron:Het Geheugen), groot

Uitsnede Plan van Vlissingen opgenomen Ao 1750, A. Hattinga & D.W.C. Hattinga (Bron: Zeeuws Archief), groot

Naar aanleiding van de oproep van Kimber Miedema op de Cascade RTC en een vraag aan de webmaster wie te mailen… (dacht dat ik het bericht al eerder overgenomen had).

(OVERGENOMEN)
Stichting In Arcadië is in samenwerking met auteur Erik Geytenbeek begonnen met de herziening van het in 1991 verschenen Oranjerieën in Nederland. Vandaag de dag is het boek nog steeds het standaardwerk over oranjerieën in Nederland, maar de onderzoekgegevens zijn inmiddels door de tijd ingehaald. Daarnaast dreigen met het veranderde gebruik en onwetendheid bij herbestemmingen en restauraties authentieke materialen en onderdelen te verdwijnen. Met het veranderde gebruik dreigt ook de immateriële oranjeriecultuur en de kennis over het verzorgen van planten te verdwijnen, waarvoor juist de aandacht weer is toegenomen. Het is dus van groot belang de kennis met betrekking tot oranjerieën en haar cultuur vast te leggen. Bent u eigenaar van een oranjerie, dan komt In Arcadië graag met u in contact. Wij komen graag op afspraak langs voor een bezoek om de oranjerie te fotograferen en het exterieur en interieur te beschrijven aan de hand van uiterlijke kenmerken. Wellicht bent of wordt u aangeschreven, maar u mag zich ook zelf kenbaar maken door een mail te sturen naar: oranjerie@stichtinginarcadie.nl.

Sonsbeek (ca. 1930, Arnhem), met een rode stip heb ik alle toenmalige banken aangegeven (Bron: Gelders Archief)

Op de afgelopen Cascade RTC toonde ik deze prachtige kleurenkaart van Sonskaart uit circa 1930. Ik dacht doe ik hier ook nog even. Allerlei bekende nu nog bestaande terreindelen en invullingen springen direct naar voren, maar ook verdwenen onderdelen als bijvoorbeeld de bloemisterij in de huidige Steile Tuin. De namen van lanen, vijvers en terreindelen staan op kaart genoteerd, net als bezienswaardigheden zoals de grot en grote waterval, de belvedère en de Apostelenberg. Een bijzonder detail vormt de vastlegging van alle banken in het park. Door deze rood aan te stippen zijn ze meer zichtbaar en gemakkelijker te tellen. Meer dan 100 banken stonden er in die jaren. Sonsbeek was niet alleen een wandelpark, maar ook een park om te verpozen. Ook toen al.
Jan Holwerda

Tegenwoordige bezoekers hebben geen banken nodig (Foto: Bas Boerman)

Zojuist zijn de inhoudsopgave en registers van onze drie delen Tuingeschiedenis in Nederland online gezet. Voor u om digitaal te kijken of over hetgeen u zoekt iets in de Cascade boeken staat. Voor de rest van de googelaars om op onze boeken te stoten.

Inhoudsopgave en registers deel I
Inhoudsopgave en registers deel II
Inhoudsopgave en registers deel III

Vanaf aanstaande vrijdag 15 april kunt u Het Loo weer binnentreden. De opening gaat gepaard met het verschijnen van een nieuw dik boek: Paleis Het Loo. Een koninklijk huis.

(OVERGENOMEN)
Paleis Het Loo: een koninklijk huis gaat over de geschiedenis van Het Loo in Apeldoorn vanaf de aankoop van Kasteel Het Oude Loo door prins Willem III in 1684 en de bouw van het nieuwe paleis in 1685 tot en met de laatste bewoning in 1975 en de openstelling van het paleis als museum in 1984. In de drie tussenliggende eeuwen werd het huis bewoond door tien opeenvolgende generaties Oranjes. Het Loo werd hun meest geliefde zomerpaleis, maar ook een reisdoel voor kijklustigen en al wie zich wilde vergapen aan de pracht en praal van dit grootste paleis van Nederland.

Aan bod komen onder meer de keuze voor de locatie, de bouw en het gebruik van het paleis, de aanleg van de tuinen, het park en het lanenstelsel, de bijgebouwen, de veranderingen in de interieurs en de ontwikkeling van de collecties. Ook de minder fortuinlijke tijden van het paleis worden belicht. De geschiedenis wordt tot leven gebracht aan de hand van dagboekfragmenten, reisjournalen en brieven.

Het boek is geïllustreerd met een groot aantal prenten, plattegronden, kaarten, schilderijen en foto’s. Paleis Het Loo: een koninklijk huis is een koninklijk boek dat staat als een huis.

Zie ook hier; hier valt het boek ook in te zien.

Anne-Dirk Renting (red.), Paleis Het Loo. Een koninklijk huis, 2022 Zwolle, ISBN 9789462623484, € 75,00, pp. 688.

Plattegrond tuin Van Kooten, 1962. Pieter Buys. Bureau-archief MTD Landschapsarchitecten, Den Bosch (Bron: Het Nieuwe Instituut)

(OVERGENOMEN)
Geheugen van het ontworpen landschap
22 april 2022
15.00 – 16.30
Het Nieuwe Instituut Rotterdam

Met het programma Geheugen van het ontworpen landschap wordt een vervolg gegeven aan het onderzoek naar het vraagstuk van de archivering van tuin- en landschapsontwerp dat is uitgevoerd van september 2020 tot mei 2021. Aanleiding was het ontbreken van een duidelijk adres waar de archieven kunnen worden bewaard, waardoor waardevol erfgoedmateriaal veelal ontoegankelijk is, versnipperd raakt en in sommige gevallen zelfs verdwijnt.

Leunend op de adviezen uit deze initiële inventarisatie zal in een verkennend traject gedurende de periode 2022-2024 de aanzet moeten worden gegeven voor een gezamenlijk gedragen en toekomstbestendig perspectief op de unieke geschiedenis van het ontworpen landschap.

Tijdens de bijeenkomst op vrijdag 22 april zal een toelichting worden gegeven op de vervolgstappen en de verschillende programmaonderdelen. Aansluitend zullen door diverse sprekers, waaronder Dirk Sijmons en Annemieke Fontein, uiteenlopende voorbeelden van archieven gepresenteerd worden, die tezamen een afspiegeling vormen van de reikwijdte en rijkdom van archieven voor tuin- en landschapsontwerp.

Voor meer informatie over het vervolgtraject kunt u contact opnemen met Marten Kuijpers, onderzoeker bij Het Nieuwe Instituut en programmamanager van Geheugen van het ontworpen landschap: m.kuijpers@hetnieuweinstituut.nl

Aanmelden kan hier.

Ik zag foto’s voorbijkomen met de uitreiking van deze uitgave. Uitgever of bestelmogelijkheiden vond ik nog niet. Nu net wel de e-boek versie op de website van Kasteel Amerongen.

Amerongen & Middachten
Twee kastelen één geschiedenis
Renger de Bruin en Luc Nagtegaal

(OVERGENOMEN)
Kasteel Amerongen en Kasteel Middachten zijn al eeuwen met elkaar verbonden. Hoe en waarom leest u in deze digitale versie van het boekje. De publicatie van de beide kastelen kwam tot stand als dank aan de Provincie Utrecht, Provincie Gelderland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor samenwerking binnen iconen regeling van het ministerie. Download e-boek.