Cascade wenst al haar vrienden een rijk 2008:

Cascade-Jaar van Actie en Reactie?

Wat zal 2008 ons brengen, wat verwachten wij van het komende jaar? Je bent cool als je de browser Firefox gebruikt en je bent hip zonder mobiele telefoon, zeggen de trendwatchers, maar ja, daar zullen Cascade-vrienden zich toch niet al teveel aan storen. Sommigen hebben zelfs nog niet eens een mobiele telefoon, om over Firefox maar te zwijgen.

Als Cascade-vriend ben je hip en cool tegelijk als je je betrokken toont bij de Cascade-activiteiten. Reageer eens op vragen die worden gesteld in onze Cascad-E-Nieuwsbrief, in ons Cascade-Bulletin en op onze Cascade-weblog. Cascade wacht op artikelen, notities en reacties van alle vrienden, en niet alleen van een kleine selecte groep. 2008 is voor Europa het Europees Jaar van het Erfgoed; voor Nederland ook het Jaar van het Religieus Erfgoed en voor de hele wereld het Jaar van de Olympische Spelen. Wij wensen voor Cascade dat 2008 het ‘Jaar van Actie en Reactie’ zal zijn.

Foto van De Groene Kathedraal van Marinus Boezem. Bron: http://www.skor.nl/artefact-1356-nl.html. Foto: Vincent Wigbels

 
Bron: Museum Catharijneconvent (klik afbeelding voor grotere weergave)

Na het schilderij van de abdij en het kasteel van Egmond, te zien op de tentoonstelling In Godsnaam! 1000 jaar kloosters, in het Museum Catharijneconvent, dat we enige dagen geleden op de weblog plaatsten (zie weblog van dd 20-feb-2007) volgt hier nu een tweede schilderij met een kloostertuin.

Het betreft hier het verdwenen klooster van de abdij Leeuwenhorst te Noordwijkerhout, gesticht in 1261 door Aarnout en Waalwijn van Alkamade. Het schilderij dateert uit het eerste kwart van de 18de eeuw. De abdij werd in de Middeleeuwen bewoond door Cisterciënzer nonnen die na de landing van de watergeuzen bij Katwijk in 1571 naar Leiden zijn gevlucht. In 1573 werd de abdij gesloopt.

Ook hier hebben we dus te maken met een geromantiseerde situatie, die niet naar de werkelijkheid is geschilderd, maar mogelijk wel naar overgeleverde prenten of tekeningen. Het schilderij geeft de situatie weer van de abdij vóór de sloop, ongeveer zoals het er in de Middeleeuwen moet hebben uitgezien: een uitgestrekt, deels ommuurd, deels omhaagd terrein, met een grote boomgaard tussen de kloosterkerk en de toegangspoort en eveneens een boomgaard opzij van de kerk. De nonnen zien we wandelen in beide boomgaarden, die zij dus ook gebruiken als wandelpark. In dit geval is het meest logisch dat ook hier de ingang tot het kloostercomplex en de ingang tot de kerk weer aan de westzijde van de kerk liggen. Het koor van de kerk is dan weggevallen achter de geschilderde schip van de kerk. In de grote boomgaard staat ongeveer middenin ten westen van de kerk een waterput. Als we door de ingangspoort het complex betreden en direct links af slaan, lopen we langs een haag van rozen of zonnebloemen (de laatste werden ongeveer in 1560 in Nederland geïntroduceerd) die langs stokken zijn geleid. In de kleine boomgaard ten zuiden van de grote boomgaard is een berceau te zien.

De opzet van het hele complex is ook hier in grote lijnen hetzelfde als dat van het Benedictijner plan van St. Gallen. We weten dat ook de Cisterciënzers hun kloostercomplexen indeelden volgens het plan van de Benedictijnen. Op de plaats van de abdij is later de buitenplaats Leeuwenhorst gesticht.  CO

Tuinhistorisch Genootschap Cascade

Het Tuinhistorisch Genootschap Cascade is opgericht in 1987 en in 1997 omgezet in een stichting. 
Het interdisciplinaire vakgebied geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur wordt in Nederland beoefend door historici, praktisch geschoolden en persoonlijk geïnteresseerden.  Onder hen bevinden zich historici, kunsthistorici, historisch geografen, neerlandici, biohistorici, tuin- en landschapsarchitecten, biologen, dendrologen, kwekers, hoveniers en geïnteresseerde eigenaren/beheerders van historische tuinen, parken en buitenplaatsen.  Zij allen ontmoeten elkaar in het Tuinhistorisch Genootschap Cascade.

Bron: Dordrechts Museum

In het Rembrandtjaar heeft het Dordrechts Museum een schitterend schilderij aangeboden gekregen door de vrijwilligers van het museum. Het betreft portret van echtpaar in tuin, van Samuel van Hoogstraten (1627-1678), die het schilderij vervaardigde op 20 jarige leeftijd. Het schilderij is gedateerd 1647, waarschijnlijk het jaar dat Van Hoogstraten vanuit Amsterdam naar Dordrecht terugkeerde.

Op dit schilderij zijn de echtlieden Johan Cornelisz. Vijgenboom en Anneken Joosten Bogaert afgebeeld. Johannes was kruidenier en diaken in de Doopsgezinde Broederschap. Zij staan -gekleed in het zwart- hand in hand op een tuinpad dat leidt naar een Hollands classicistisch huis in Dubbeldam (Huis Dubbeldam?). Links de man met tulp in de hand die hij -als bewijs van trouw- aanbiedt aan zijn vrouw rechts. Het pad, dat verspreid beplant is met veelal gestreepte tulpen, geeft toegang via een begroeide latwerk-poort met drie torentjes, tot het buiten. Aan beide zijden van het toegangspad zien we tuinen met hekken gesierd met houten knoppen, zoals gebruikelijk in die tijd. De invloed van de Italiaanse tuinkunst, zoals we die ook kennen van de prenten van Hans Vredeman de Vries en later van Jan van der Groen, is hier duidelijk waarneembaar.

Het bijzondere van dit schilderij is dat het heel duidelijk een werk is dat gemaakt is naar de werkelijkheid en dat is voor een tuinschilderij uit de eerste helft van de 17de eeuw echt bijzonder. Zoveel voorbeelden zijn daar niet van. Zie verder het persbericht  van het Dordrechts Museum.  CO

Er is een overweldigende belangstelling voor het Rob Leopold Symposium, op do.16 november as. Helaas heeft het Cascade-bestuur gisteren moeten besluiten de intekening voor dit symposium te moeten sluiten. U kunt zich nog wel opgeven, maar u wordt geplaatst op een reservelijst. Op het ogenblik staat de klok op 112 deelnemers en 100 is het maximum voor de zaal. We zullen nog proberen wat te schikken. Als u zich nog opgeven wilt, houden we u op de hoogte van de eventuele kansen.

Daarnaast maken we de lezers van deze weblog attent op de Rob Leopold Memorial website, "This is a tribute to the memory of Rob Leopold, a man who inspired many people to achieve things they thought could only exist in the realm of their dreams". De site is vorige week gestart en gemaakt door Leo den Dulk. Het is de bedoeling dat ieder die dat wenst een herinnering aan Rob Leopold achterlaat in welke vorm dan ook. CO

Tijdens onze voorjaarsexcursie te Tilburg maakte Karen Veenland-Heineman een opmerking tegen mij over digitalisering van uitgaven (tijdschriften) van plaatselijke en regionale Utrechtse historische verenigingen, denk aan die van Zeist of Utrecht. Ik vond dit materiaal niet direct en vervolgens zonk de opmerking naar m’n achterhoofd. Maar nu stootte ik er alsnog op, en dit gaat avonden en weekenden kosten, maar gelukkig komt de winter eraan.

Het materiaal is te vinden op een website waarop gedigitaliseerde werken uit de bijzondere collecties van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek worden aangeboden. Onder Collecties (links)staat o.a. Geschiedenis van Utrecht.

Aldaar is een 10-tal series te vinden. Bv. Bulletin van de Van de Poll-Stichting voor Zeister geschiedenis en Jaarboekje van het Oudheidkundig Genootschap "Niftarlake" en Oud-Utrecht en Seijst en nog een aantal andere. Er is geen overall register, maar bovenaan de page is te zoeken via ‘Zoeken binnen collectie’. Zoek bv eens met Zocher of Schoonoord of Slot Zeist of landschapsstijl of een schrijversnaam.

Kijk bv eens naar artikel over Schoonoord van de hand van J.H. Heimel in Seijst (ga met bladeren verder).Of De buitenplaatsen langs de Vecht: tuin- en parkgeschiedenis door HJM Tromp (begint onderaan de pagina). Of begin gewoon vanuit Geschiedenis van Utrecht, kies willekeurig en ga lekker bladeren en lezen.JH

Zie voor interessante en leuke excursie-foto’s binnenkort de Page Extra op de Cascade website.

Zaterdag 23 september was de Cascade-excursie naar Kasteel Twickel in Delden. Een mooiere dag was niet denkbaar en de opkomst is nog nooit zo groot geweest.

Jet Schadd heeft ons met vele vrijwilligers van Twickel een onvergetelijke dag bezorgd. We bezochten eerst de rijke interieurs en na een super verzorgde lunch bezochten we de moestuinen, de rozentuin en het uitgestrekte park van Jan David Zocher jr. en Eduard Petzold. Henk Saaltink en Elias Vermeer leidden ons rond en kregen vele kritische vragen voor hun kiezen. Ze vertelden ons wat de bedoeling was van het herstelplan van ir Michael van Gessel (zie o.a. zichtlijnen-herstel op bijgevoegd plan) en wezen ons de zwakke plekken aan in het park: dichtgeslibde vergezichten, bruggen die naar de plannen van de landschapsarchitect  vervangen gaan worden; eutrofiering van het water, intensief of extensief maaibeheer etc. Terug in de oranjerie en de Poortman-tuin, onder het genot van een glaasje, bestudeerden we tenslotte de geschiedenis van het park en de tuinen incl. de herstelplannen (in een prachtig verzorgd boekje gebundeld).

Toch miste ik iets, en dat is het ontwerp (in drie delen) van Petzold uit de kaartencollectie in Wageningen. Geven deze drie kaarten (samen) hetzelfde beeld als de ontwerptekening van Petzold uit het Huisarchief Twickel? Heeft iemand deze ooit vergeleken? Misschien kunnen de betreffende archiefbeheerders of de sprekers of toehoorders van het symposium (een week eerder) daar antwoord op geven?

Ook nog een vraag betreffende het Marot-ontwerp van de parterre op Twickel. Zie tentoonstelling en in de catalogus die we hebben meegekregen op p. 16. Op de tentoonstelling en in het boekje worden we getracteerd op een computer-falsificatie. Dat is tegenwoordig een leuke truc, maar ook vroeger deden ze zoiets. Vergelijk eens de gravure uit het boekje met de hieronder afgebeelde gravure uit Wageningen en zoek de verschillen. Niet alleen dat de halve parterre nu door de computer is aangevuld, maar ook de tekst is anders. 1) de ene prent is gespiegeld t.o.v. de andere, terwijl de tekst dit niet is; 2) Sr. Marot is op de Wageningse prent veranderd in Daniel Marot; 3) Op de hier afgebeelde Wageningse prent is sprake van no. 8. Dit is niet het achste parterre-voorbeeld voor Twickel zoals wordt gesuggereerd, maar het achtste voorbeeld uit de serie gravures Livre de Parterres van Marot.

Reageren? Altijd heel graag. CO.

In het meest recent verschenen Cascade Bulletin (jrg 2006, nr 1) staat het artikel Kleurig Uitzicht van Wim Meulenkamp. Over het gebruik van gekleurd glas in de landschapstuin. Niet alleen de ervaring van het effect van dit gekleurde glas zal verrassend zijn geweest, maar ook het artikel is verrassend, kleurrijk en licht.

Aan de rij van voorbeelden wil ik in deze weblog wat beelden toevoegen. Ik heb er een 3-tal uitgepikt:

Westerbouwing (Oosterbeek) omdat het voor mij nabijgelegen is.

Vergroot deel uit een ansicht, in het midden de ‘ruitjes’ ; bron: Gelderland in Beeld

De glazen koepel van Elswout (Overveen) als recent voorbeeld.

Foto: Jan Holwerda

Tot slot, het Claude Glass (of Claude Mirror of Black Mirror) omdat je daar gewoon een afbeelding bij wil zien.

Op een Engelse site (later youtube) kun je het effect van een Claude Mirror (op Tintern Abbey in Monmouthshire) live via een webcam aanschouwen. Als je op deze webpage nog eens doorklikt, via Click Here of de afbeelding van de Abbey, dan krijg je de webcamweergave op beeldschermgrootte.
Jan Holwerda

Naar aanleiding van de web-log van 19 juli over de vondst van 18 boeiende foto-albums van de buitenplaats Wielbergen, wil ik graag twee zaken melden die tuinarchitectonisch toch wel interessant zijn wat betreft Huis Wielbergen te Angerlo. Het huis werd tussen 1869 en 1872 gebouwd naar ontwerp van L.H.Eberson, in dezelfde tijd als het Jachthuis op De Gulden Bodem (Arnhem), in opdracht van Willem Baron Brantsen. Niet alleen dat de huizen sprekend op elkaar lijken, zoals blijkt uit het artikel waarnaar de webmaster had verwezen, maar ook is op beide plaatsen Eduard Petzold aangezocht voor het maken van een landschapsplan. Een ontwerp / situatietekening van Petzold van Gulden Bodem bevindt zich in de afdeling Speciale Collecties LUW (zie http://library.wur.nl/tuin); het ontwerp van Wielbergen (zie hierboven) is opgeslagen in het Archiv van de Senatsverwaltung Bau- und Gartendenkmalpflege Berlin, zoals ook acht andere ontwerpen van Petzold van zijn projecten in Nederland. Afgebeeld ontwerp is overgenomen uit het boek: Von Muskau bis Konstantinopel: Eduard Petzold ein europaeischer Gartenkuenstler 1815-1891, de dissertatie van Michael Rohde. Amsterdam / Dresden, 1998. Michael Rohde is tegenwoordig directeur van Park Muskau. CO