Bloembedden in gazon van Oranjestein (2007)  Foto: Jan Holwerda

Oranjestein (Oranjewoud) kennen we van o.a. de fantastische tuinsieraden, maar ook vanwege de bloemperken verspreid in het door verdiept liggende smalle zandpaden doorsneden gazon ten zuiden van het hoofdhuis. Boven een van de perken staat een laat ik het maar glazen kap noemen, op smalle ijzeren staanders en bekroond met een heksenbol. Wie een benaming weet mag het zeggen…
Dit bouwsel kwam een keer ter sprake en ik stuurde betreffende persoon de onderstaande zomerse foto (hij kende alleen het lege ‘winterbeeld’). Zijn reactie was: ‘Blijf het een bijzonder bouwwerkje vinden. Zo te zien om te voorkomen dat de geraniums verregenen. Mijn oma deed dat door oude paraplu’s te plaatsen boven de bloembakken als er onweersbuien werden voorspeld. Het bouwwerkje zal de luxe variant zijn.’
Jan Holwerda

Bouwsel/glazen kap boven de geraniums (Oranjstein 2007)  Foto: Jan Holwerda

Op vrijdag 7 april organiseert Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (SKBL) in samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds de studiedag Groninger borgen en borgtuinen.
Tijdens de studiedag staat het behoud van de Groninger borgen en hun borgtuinen centraal. Er is aandacht voor de samenhang tussen deze borgen en hoe die kan bijdragen aan de bekendheid over de borgen bij een breed publiek. De studiedag is vooral bedoeld voor mensen die professioneel betrokken zijn bij de borgen.
De studiedag vindt plaats op boerderijborg de Piloersemaborg in Den Ham en er is plaats voor maximaal 75 personen.

Programma:
09.30 – 10.00 koffie/lekkers ontvangst in Den Ham. Hier is ruime parkeermogelijkheid
10.00 – 10.20 welkomstwoorden door organiserende partijen
10.20 – 10.50 Wendy Tromp, Landschapsbeheer Groningen, over Borgen, kastelen van het hoge noorden, verbindingen en wisselwerkingen
10.50 – 11.20 Els van der Laan, Noordpeil, over de Noordelijke Lustwarande
11.20 – 11.50 Geert Pruiksma, directeur Borg Nienoord/Nationaal Rijtuigenmuseum, over Borg Nienoord
11.50 – 12.00 Ruimte voor discussie en vragen
12.00 – 13.15 Groninger broodlunch
13.15 – 13.45 Lezing geschiedenis Piloersemaborg
13.45 – 14.15 Bezichtiging borg en tuin
14.15 – 14.45 Pauze
14.45 – 15.15 Jurgen van Beek, Bureau RAAP/regio Noord, over geofysisch onderzoek, resultaten en toepassingen.
15.15 – 15.45 Martin van Bleek, adviseur cultuurhistorie bij het Gelders Genootschap, over inzichten in-, waardering voor- en het behoud van historische interieurs
15.45 – 16.15 Alma Huisken, culinair journalist
16.15 – 16.30 Ruimte voor discussie
16.30 – 18.00 Afsluitende borrel

Studiedag Groninger borgen en hun tuinen
7 april 9:30–18:00
Piloersemaborg, Sietse Veldstraweg 25-27  9833 TA DEN HAM

Voor alle details, kosten en aanmelding zie Uitnodiging

Sonsbeek (1834-1845 Arnhem)  Bron: Gelders Archief

Op zaterdagmiddag 8 april 2017 organiseert Cascade wederom de jaarlijkse Ronde Tafel Conferentie, in Stadsvilla Sonsbeek te Arnhem.

Tijdens deze bijeenkomst staan interessante tuinhistorische onderwerpen op de agenda, standpunten over actuele kwesties komen aan bod en nieuws over lopend of recent afgesloten onderzoek wordt gepresenteerd. Deze RTC is tevens de opmaat voor het symposium rond het thema Verdwenen Tuinen, dat wij volgend jaar willen houden. Graag willen we van gedachten wisselen over de invulling van dit thema.

Ook niet-donateurs van Cascade worden hierbij van harte uitgenodigd de Ronde Tafel Conferentie bij te wonen.

Het programma van de middag ziet er als volgt uit:
12.30 – 13.30 Lunch (facultatief)
13.30 – 14.00 Ontvangst door bestuur met koffie of thee
14.00 – 14.10 Welkom en toelichting op het thema Verdwenen Tuinen door voorzitter Johan Carel Bierens de Haan
14.10 – 14.35 De Triomf van Beeckestijn, Andries Vonk
14.35 – 15.00 De tuinkunst van de Nationaalsocialisten, 1933-1940, Wim Meulenkamp
15.00 – 15.15 Een Japanse waaier in de polder, Joost S.H. Gieskes
15.15 – 15.45 Pauze met koffie/thee
15.45 – 16.00 Speakerscorner
16.00 – 16.30 Landschappelijke lijnen van de landschapsparken Eelde Paterswolde, een cartografische verkenning, Els van der Laan-Meijer
16.30 – 17.00 Een in 1799 gemaakte zesweekse reis langs Nederlandse buitenplaatsen, Jan Holwerda
17.00 – 18.00 Borrel (op eigen rekening)

Deelname inclusief koffie/thee, zonder lunch: € 10,- per persoon / niet-donateurs € 15,- / studenten € 5,-. Kosten inclusief koffie/thee én lunch: € 26,50 per persoon / niet-donateurs € 31,50 / studenten € 21,50.

Voor aanmelden en alles op een rij: Aanmeldformulier Cascade RTC 2017.

ZO MAAR (mooie plaatjes)
Huys en Thuyn van de Generael Weck tot (ca. 1700), Mattheus Berkenboom  Bron: Geheugen van Nederland

Bovenstaande afbeelding kende ik al wel, want Lent is een dorp niet ver van mijn woonplaats. Recent kwam de afbeelding in Geheugen van Nederland opnieuw onder mijn ogen, en met inzoomen krijg je meer details, zie onder en hier.

Uitsnede met een piramide en berceau of prieel in de tuin, in de achtergrond het Valkhof.

Het betreft huis en tuin van Coenraad Wecke, militair met als hoogste rang generaal-majoor, te Lent. In 1700 verkreeg hij van Nijmegen toestemming om bomen langs de weg voor zijn huis te planten.

Gezicht op Nijmegen uit het Noorden – Urbs Imperialis Noviomagum Gelrie Primaria (1683), Jan van Call

De ligging komt fraai in beeld op Gezicht op Nijmegen uit het Noorden – Urbs Imperialis Noviomagum Gelrie Primaria, door Jan van Call. De afbeelding dateert uit 1683, circa 20 jaar voordat Wecke het huis liet verbouwen of opnieuw optrekken. Het gaat om het huis in de linkerbenedenhoek. In de achtergrond Nijmegen, aan de Waal, met de schipbrug als verbinding tussen de Betuwe en de stad. Achter het betreffend huis een kolk/wiel en voor het huis een trekvaart. Dit is de Grift, de toenmalige waterverbinding tussen Nijmegen en Arnhem, over Elst. Het Pannerdensch Kanaal bestond nog niet (vanaf 1701 gegraven, vanaf 1707 bevaarbaar), om van Nijmegen naar Arnhem te varen moest men eerst een flink stuk stroomopwaarts gaan of vracht via de Grift laten vervoeren.
De tuinen werden vanaf 1931 bedolven door het talud van de hoofdweg van de vanaf dat jaar gebouwde Waalbrug. Het huis stond nog een tijd ingeklemd tussen de hoofdweg en de toerit vanuit Lent (en bestaat niet meer).
Jan Holwerda

Huis Wecke ingesloten tussen talud van de hoofdweg naar de Waalbrug en de toerit vanuit Lent (na 1936)

OVERGENOMEN
Op vrijdag 17 maart 2017 houdt de Werkgroep voor de Geschiedenis van de Kartografie een studiemiddag die gewijd is aan ‘Tuinkaarten’. Tegen de achtergrond van de expositie ‘De oudste tuin van Nederland’ in Kasteel Huis Bergh te ‘s-Heerenberg wordt door diverse sprekers op dit thema ingegaan.

Programma
* 13.00-13.30 uur Ontvangst door Diane Visser, Directeur Kasteel Huis Bergh
* 13.30-14.00 uur Carla Oldenburger, voormalig conservator Bibliotheek Wageningen Universiteit: De geschiedenis van de Nederlandse tuinarchitectuur, aan de hand van kaartmaterialen. Aan de hand van een reeks voorbeelden wordt de geschiedenis van de tuinarchitectuur in Nederland nader toegelicht.
* 14.00-14.30 uur Liesbeth Missel, conservator Bijzondere Collecties Wageningen Universiteit: ‘Tuinkaarten’, typologie, onderzoek & gebruik. Net als bij alle kaarten is het goed om verschillende soorten “tuinkaarten” te onderscheiden aan de hand van het doel waarvoor, en de manier waarop ze vervaardigd zijn.
* 14.30-15.00 uur Pauze, koffie / thee
* 15.00-15.30 uur Lida Ruitinga, conservator kaarten en atlassen Vrije Universiteit Amsterdam: Landgoederen kleurrijk in kaart gebracht. De Universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit beschikt over ruim 300 topografische kaarten waarop Nederlandse landgoederen met de hand staan ingekleurd. Hoe kwamen deze kaarten in het bezit van de bibliotheek? Wat is er gedaan is om ze toegankelijk te maken voor het publiek?
* 15.30-16.00 uur Peter Bresser, archivaris Kasteel Huis Bergh: Kaarten in het archief
van Huis Bergh. Hoe is het archief tot stand gekomen? Wat laat het zien?
* v.a. 16.00 uur Rondleiding door Diane Visser en bezoek aan expositie ‘De Oudste Tuin van Nederland’ en borrel na afloop.

Kasteel Huis Bergh
Hof van Bergh 8
7041 AC ‘s-Heerenberg

De kosten voor deze studiemiddag bedragen € 23,– U kunt zich opgeven door dit bedrag vóór 14 maart over te maken op IBAN NL89INGB0004878973 t.n.v. GIN-Historische Kartografie te Zoetermeer. Het maximum aantal deelnemers is 80, dus wacht niet te lang met aanmelden indien u van deelname verzekerd wilt zijn.

Zie ook Cascade bericht van 4 april 2016 en dat van 20 april 2016.

Dat de tentoonstelling er al jaren aan zat te komen wisten we dankzij Martin vd B al. Vanaf 19 februari is het dan zover: Een koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur.

Gisteren plaatste het Dordrechts Museum de koninklijke behangsels uit Paleis Huis ten Bosch in de tentoonstelling. In de tentoonstellingsruimte is de kamer nagebouwd waar de stukken oorspronkelijk voor bedoeld waren: het Vogelkabinet in het Nieuwe Stadhouderlijk Kwartier in Den Haag. Bezoekers kunnen er vanaf 19 februari binnenwandelen en de kamergrote behangschilderingen bekijken die straks in Paleis Huis ten Bosch komen te hangen.

Aert Schouman (1710-1792) behoort tot de belangrijkste Nederlandse kunstenaars van de achttiende eeuw. Hij was vooral befaamd om zijn aquarellen van ‘in- en uitlandsche’ vogels, zoogdieren en planten, en zijn vogelbehangsels. De kunstenaar had een grote belangstelling voor de natuur en beschilderde volledige kamers met doorlopende landschappen vol dieren. ‘Wij’ kennen hem vooral ook van zijn tekeningen van buitenplaatsen en tuinen.

Een koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur
Dordrechts Museum
19 februari t/m 17 september
Zie website Dordrechts Museum

Onder dezelfde titel verschijnt ook een boek:
Emile Havers e.a., Een koninklijk paradijs. Aert Schouman en de verbeelding van de natuur, Zwolle 2016, ISBN 9789462581852, € 29,95, 360 p.

Kaart van het landgoed Beverweerd, situatie 1631 en 1710 (1710/1714), Theodorus Backer
Bron: Het Utrechts Archief

Van Beverweerd kende ik al wel bovenstaande kaartjes, hier gekanteld om het noorden ongeveer boven te krijgen. Nu kwam ik online in Het Utrechts Archief nog een ontwerpje tegen. Een vijver op een perceel direct aan de (Kromme) Rijn, met rondom een fijnmazig padenpatroon, met haakse vormen en een enkele slinger. Het is ongesigneerd en ongedateerd, de beschrijving spreekt over circa 1780.

Ontwerp van een gedeelte van de tuinaanleg bij het huis Beverweerd [ca.1780]  Bron: Het Utrechts Archief

Met het kadastraal minuutplan van circa 1828 in de hand valt het perceel gemakkelijk te tranceren, direct ten zuiden van het huis, aan de Kromme Rijn. Er is overigens geen aanwijzing dat een en andere gerealiseerd is, meen ik.

Werkhoven, kadastraal minuutplan sectie B blad 02 (ca 1828), met als inzet het ontwerpje, naast waarschijnlijke perceel  Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Detail met tekst

De tekst op het ontwerp spreekt over ‘planne? voor het wijtie…’ Wie vult aan?
En er is genoteerd N= 8. Nummer 8? Een reeks van ontwerpjes? Voor alleen dat perceel? Of meer dan dat? Uit de inventarisbeschrijving komt helaas niet meer naar voren.

Tot slot de ‘vorm’ aan de ‘vijverkop’ nabij de Rijn. Deze doet denken aan een tekening uit 1745 door Jan de Beijer, van een ander tuindeel van Beverweerd, aan het prieel met de direct omgeving er van.
Jan Holwerda

Gezicht op de tuin (1745), Jan de Beijer  Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

GETIPT
Technical Art History Colloquium: Garden Construction
9 february 2017, 15:00-17:00
Artis Bibliotheek, leeszaal – Plantage Middenlaan 45, Amsterdam
Deelname is grats, wel opgeven: t/m maandag 6 februari, mail naar j.briggeman@uu.nl

dr. Georges Farhat (University of Toronto) en prof. dr. Erik de Jong (University of Amsterdam) spreken. De eerste onder de titel The Landscape Construction of Perspective in France (1550-1750), de tweede met ‘The eye, through space, by deceit, slowly leads to narrow end’. Dutch Landscapes of the 17th Century: Their Design, Making and Experience.

Zie ook OSK agenda en download Garden construction programma.

OVERGENOMEN
Het Nederlandse landschap was verouderd en voldeed niet meer aan eigentijdse eisen. Waar vernieuwing wel had plaatsgevonden was het onherkenbaar geworden. Dat was de opvatting van enkele landschapsarchitecten in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw. Hun ideaal was een gemoderniseerd landschap waarin schijnbaar strijdige belangen als technologie en ecologie, behoud en vernieuwing, stad en land werden gezien als onderdelen van een geheel. Een landschap dat functioneel was en betekenisvol. Ze wilden dit realiseren met een uitgebreid ontwerpproces dat zo idealistisch was dat het bij de Rijksplanologische Dienst een ‘paradijsmethode’ werd genoemd.

Imke van Hellemondt zet uiteen wat de achterliggende motieven waren voor het moderniseringsideaal van deze landschapsarchitecten, hoe zij dit wilden verwerkelijken en welke gevolgen dat had voor hun opvattingen over onderzoek en ontwerp.

Imke van Hellemondt, De Paradijsmethode. Opvattingen over de modernisering van het landschap in de nederlandse landschapsarchitectuur (1960-1980), ISBN 9789053831915, € 35,00. Te bestellen bij VU Uitgeverij, klik hier.

Recent verscheen in de serie NKS Publicaties: Nijenrode, Burcht Buitenplaats Business Universiteit, van de hand van Ben Olde Meierink. € 17,50 excl. verzendkosten. Te bestellen bij de Nederlandse Kastelenstichting, info@kastelen.nl

kastelen:nl (NKS): Het was niet lang na de bouw van hun kasteel dat de familie Van Nijenrode betrokken raakte in de langdurige oorlogen tussen Holland en Utrecht. Nijenrode kwam niet zonder kleer­scheuren uit de strijd en werd zelfs een keer deels afgebroken door woedende Utrechtse burgers.
Eind zeventiende eeuw gebruikte de Amsterdamse kooplie­denfamilie Ortt het kasteel als zomerverblijf en liet prachtige tuinen aanleggen. Zoals vele andere Vechtbuitens raakte het huis rond 1900 in verval en zou voor afbraak verkocht worden. Michel Onnes, een ondernemer in koffie, ontpopte zich als de redder in nood en liet het huis geheel in middeleeuwse stijl res­taureren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikt door de be­zetter en in 1946 besloot de eigenaresse het te verkopen aan een nieuw op te richten onderwijsinstituut, dat we nu allemaal kennen als Nyenrode Business Universiteit. Dit boek belicht die lange geschiedenis, met veel aandacht voor de bewoners, het gebouw en het park .