Hex en een plantenlijst uit 1791

De weblog van 11 jan 2008 vermeldde het boek Hex een prinselijk landgoed ontsluierd van Chris De Maegd. In 2009 verscheen het artikel 'Een interessante plantenlijst uit 1791 van de Engelse tuinen van kasteel Hex (Heers, Heks, prov. Limburg): een historisch-botanische en cultuurhistorische analyse' van Paul van den Bremt. Een lange titel voor een puik stukje puzzelwerk (145 pag) en ook digitaal 'verkrijgbaar'.

In het huisarchief van het kasteel van Hex werd een plantenlijst met de bomen, struiken, heesters, vaste planten, oranjerieplanten en kruiden van de verdwenen Engelse tuinen aangetroffen. Het bleek een vrij recente transcriptie (met nogal wat fouten) te zijn van een document uit 1791.

De planten staan erin vermeld met hun toenmalige wetenschappelijke naam en hun Franse soortnaam. De totale plantenlijst omvat 285 nummers verdeeld over 240 taxa en vier verschillende plekken in de tuin. In het groenblijvende bosje (Bosquet toujours verd) werden 57 nummers genoteerd, op de heuvel met bontbladige planten (Motte panachée) 106 nummers; het zomerbosquet (Bosquet dxe2x80x99été) bestond uit twee delen, waarvan de nummering deels doorloopt, namelijk 66 nummers op een heuvel (Arbustes de la motte) en 56 nummers in een smal, langwerpig, opgehoogd tuinbed bij het Florabeeld (Platte bande près de la figure de Flore).

Paul van den Bremt slaagde erin de meeste plantensoorten te identificeren. Van elke soort geeft hij de huidige wetenschappelijke naam en bespreekt hij het natuurlijke verspreidingsgebied. De auteur toetste ook de samenstelling van de lijst aan verscheidene contemporaine bronnen. Daarnaast ging hij op zoek naar de oudste vermelding van de soorten in de botanische literatuur, om te achterhalen wanneer zij in de horticultuur geïntroduceerd zijn.

Zie ook Open Archief van VIOE-publicaties, of download direct.  JH

Allerlei boeken over polders

Architectura & Natura meldde in haar nieuwsbrief  Boeken over polders, inpolderen, ontpolderen, polderlandschap, polderontwerp, polderlands, poldergasten en meer de volgende boeken:

De polderatlas van Nederland – Pantheon der Lage Landen
Clemens Steenbergen, Steffen Nijhuis e.a.
Het laagland van Nederland en alle polders zijn op systematisch wijze onderzocht, in typologische reeksen geordend en getoetst aan een model van het xe2x80x98ideale polderlandschapxe2x80x99. De publicatie is verschenen in een Nederlandse en Engelstalige editie en bevat ruim 300 luchtfotoxe2x80x99s, kaarten en tekeningen.
ISBN 978 906868 5091, 640 p gebonden in cassette, xe2x82xac 99,50

Atlas Nieuwe Hollandse Waterlinie
Rita Brons, Bernard Colenbrander, Koos Bosma e.a.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in kaart gebracht door middel van een viertal thema’s: de ligging van het landschap, het inundatiesysteem, het strategische stelsel en recente ontwikkelingen. De linie bestaat uit een wijdvertakt militair verdedigingssysteem van forten, groepsschuilplaatsen en bij oorlogsdreiging te inunderen polders.
ISBN 978 90 6450 608 6, 208 p met cd-rom (digitale atlas), xe2x82xac 45,00

Levende Forten / Versteende Ridders – De Nieuwe Hollandse Waterlinie
Jeroen Junte, Ronald Rietveld
Ooit was de Nieuwe Hollandse Waterlinie bedoeld als de voornaamste verdediging van ons land, ingenieus gebruikmakend van het water. Een doordacht systeem van kanalen, dijken, sluizen, forten, kazematten en betonnen schuilplaatsen, dat zich uitstrekte van de Zuiderzee tot de Biesbosch. Twee boeken geven verder inhoud aan het oude en het nieuwe gebruik.
ISBN: 978-90-75271-36-2, 600 p 2 paperbacks in cassette, xe2x82xac 49,90

Hollandse polders
Willem van der Ham
Dat de Nederlanders hun eigen land hebben geschapen, is alom bekend. Maar hoe en wanneer hebben ze dat gedaan? Dit is het verhaal van de scheppers van Nederland en van het lot van de vele duizenden pioniers die modderig onland tot een welvarend landschap maakten.
ISBN: 9789085068129, 312 p, xe2x82xac 29,95

Maakbaar Landschap – De praktijk van de Nederlandse landschapsarchitecuur (1945-1972)
Wijnand Galema, Dorine van Hoogstraten, Anne Luijten, Mariëtte Kamphuis, Rob van Leeuwen, Marinke Steenhuis en Fransje Hooimeijer
Deze publicatie gaat over een groep tuin- en landschapsarchitecten die betrokken was bij het naoorlogse grootschalige landschapsontwerp in Nederland; Hans Warnau, Pieter Buys, Wim Boer, Bram Galjaard, Mien Ruys, Ellen Brandes, Harry de Vroome en Nico de Jonge.
ISBN 978-90-5662-700-3, 448 p, xe2x82xac 59,50 (intekenprijs tot 31 december 2009, daarna xe2x82xac 69,50)

Dutch Lowlands – Morphogenesis of a Cultural Landscape
Saskia de Wit
In xe2x80x98Dutch Lowlandsxe2x80x99 wordt met afbeeldingen en kaarten de organisatie en transformatie van het Hollandse landschap beschreven. Uit het Nederlandse laagland en de polders heeft zich een verstedelijkte delta ontwikkeld. Het stadslandschap wordt nog steeds sterk bepaald door de vorm van de (onderliggende) polders. Om toekomstig landschap vorm te geven is een gedegen kennis van de grondvormen noodzakelijk.
ISBN 9789085067351, 233 p paperback Engels, xe2x82xac 24,50

Atlas landschap van de Koude Oorlog xe2x80x93 Veluwe en IJssel
Deze atlas brengt twee gebieden in kaart die tijdens de Koude Oorlog een rol van betekenis speelden. Allereerst de Veluwe, dé legerplaats van het land. Nergens vinden we zoxe2x80x99n concentratie van militaire complexen als hier. In de jaren vijftig werd langs IJssel en de bovenloop van de Rijn de laatste waterlinie van Nederland aangelegd. In het eerste deel van deze atlas wordt het in het landschap gewortelde erfgoed van de Koude Oorlog in kaart gebracht op kaartbladen met een schaal van 1:50.000, met detailuitsneden op 1:25.000 en uitgebreide historische achtergronden.
ISBN 978-90-75437-40-9, 160 p, xe2x82xac 35,00

Polderlands xe2x80x93 Glossarium van waterstaatstermen
Helga Danner, Ben van Rijswijk
In de ruim 900 jaar dat dijkwerkers, baggeraars, molenbouwers en andere xe2x80x98poldergastenxe2x80x99 wisten te overleven met het water is een aparte taal ontstaan. Het
xe2x80x98Polderlandsxe2x80x99. Met veel zorg zijn ruim vijfenvijftighonderd deels historische poldertermen verklaard.
ISBN 978-90-78381-38-9, 182 p, xe2x82xac 19,90

En we voegen nog ‘een polder toe’.
16 hoven, 2 polders, 1 park en 1.800 woningen
Anne Mieke Backer, Mariëtte Kamphuis en m.m.v. Anne Wolff
Beschrijving van de transformatie van de polders Zestienhoven en Oudendijk door de eeuwen heen. Momenteel ondergaan deze polders weer een metamorfose. Tussen Rotterdam Airport en de Overschiese Kleiweg verrijst sinds kort een royale nieuwbouwwijk. Onder en rond het opgespoten zand valt het plangebied te lezen als een lappendeken.
ISBN 978.90.6906.042.2, ca. 96 p, xe2x82xac 22,90

Boekpresentatie Maakbaar Landschap

Meestal gaan we verder terug in de tijd en meestal op een ander schaal; tuin of park. Maar nu kwam deze verwijzing binnen. De boekpresentatie van Maakbaar landschap. De praktijk van de Nederlandse landschapsarchitectuur (1945-1972).

Over de na-oorlogse periode waarin industrie en infrastructuur werden hersteld, grootschalige woonwijken de woningnood moesten oplossen, half Nederland in ruilverkavelingen op de schop ging, een systeem van snelwegen, maar ook aangelegde natuur- en recreatiegebieden tot stand kwamen. En, het landschap rondom al deze ingrepen werd bewust ontworpen.

Maakbaar landschap vertelt hoe een kleine groep legendarische tuin- en landschapsarchitecten deze ruimtelijke opgaven gestalte gaf en daarmee de Nederlandse positie van het grootschalige landschapsontwerp vestigde. Mensen als Hans Warnau, Pieter Buys, Wim Boer, Bram Galjaard, Mien Ruys, Ellen Brandes, Harry de Vroome en Nico de Jonge.
Het boek is een gids door het naoorlogse Nederlandse landschap, aan de hand van de grote naoorlogse themaxe2x80x99s landbouw, stadsgroen, recreatie, verkeer, natuur en de (bedrijfs)tuin. Eén generatie ontwerpers vormde het aanzicht van Nederland tot op de dag van vandaag xe2x80x93 het landschap dat nu in veel gevallen opnieuw op de tekentafel ligt voor nieuwe opgaven als waterberging, herstructurering en nieuwe natuur.

Maar lees vooral zelf de wervende teksten. Op de Boekpresentatie, en voel u uitgenodigd om te gaan (19 nov).  JH

Kloosterpark Groot Bijsterveld (Oirschot)


Groot Bijsterveld (Oirschot), begin 20ste eeuw.  Foto: via Luc Joosten

Op en af is er aandacht voor verleden, heden en toekomst van kloosters en kloostertuinen. Zo ook op onze Weblog en in ons Bulletin. Hier een nieuwe log met een concreet voorbeeld, kloosterpark Groot Bijsterveld te Oirschot.

Na 100 jaar in gebruik te zijn geweest als klooster, zijn het huis Bijsterveld en het bijbehorende park (zo goed als) verkocht aan het gemeentelijke Woningbedrijf Oirschot. Door de jaren heen hebben de kloosterlingen het park steeds aangepast en uitgebreid. Voor hen had het park allerlei functies: van bidden en brevieren tot sporten en het verbouwen van groenten. Onder meer door het slinken van de groep bewoners was het onderhoud echter niet meer op te brengen.
Hierdoor zijn veel doorkijkjes en bijzondere elementen in de loop der tijd verdwenen. Na aankoop wil het Woningbedrijf Oirschot het complex ombouwen tot een zorgcentrum met een openbaar toegankelijk park. De Stichting Behoud Erfgoed Oirschot staat positief tegenover de functieverandering, maar is het niet eens met de huidige plannen van de gemeente als het gaat om de wijze waarop extra paviljoens in het park worden gebouwd.

Daarom heeft de Stichting Behoud Erfgoed Oirschot (SBEO) aan de Wetenschapswinkel van Wageningen UR gevraagd om te zoeken naar een maatschappelijk, cultuurhistorisch en ecologisch duurzame functieverandering voor het park van het Montfortanenklooster in Oirschot. Student-onderzoeker Luc Joosten van Wageningen UR voerde een ‘Cultuurhistorische analyse en waardering Groot-Bijsterveld’ uit en kwam tot ‘Herontwerp Groot-Bijsterveld te Oirschot’. Beide rapporten zijn te downloaden via de site van Wetenschapswinkel WUR.  JH


Groot Bijsterveld (Oirschot), 1909  Foto: via Luc Joosten

Cultuurmonumenten van Natuurmonumenten

Onze Cascade-vriendin Sandra van Lochem heeft de volgende tip:

Nu te koop met korting (van 42,95 voor 14,95), het prachtige boek van Natuurmonumenten: Cultuurmonumenten van Natuurmonumenten, met vele prachtige fotoxe2x80x99s van o.a. landgoederen en buitenplaatsen van Natuurmonumenten. Te koop bij de bezoekerscentra van Natuurmonumenten en via de website van Natuurmonumenten

Een mooi fotoboek, waarin dit keer niet de natuur centraal staat, maar de cultuurhistorie van 25 gebieden van Natuurmonumenten. De besproken gebieden liggen verspreid over heel Nederland. Het boek bestaat vrijwel geheel uit kleurenfoto’s, met een begeleidende korte tekst. Onderwerpen zijn huizen, landgoederen, molentjes, forten, maar ook sporen van menselijk ingrijpen in het landschap zoals veenafgravingen, beukenlanen en karrensporen. Voorin het boek staat een essay van twaalf pagina’s van Frans Bosscher over de geschiedenis van het Nederlandse landschap.

Digitale literatuur nu met ‘Magazijn van Tuin-sieraden’

De Cascade Nieuwsbrief vermeldde al de webpage met Rapporten met tuinhistorische inhoud en/of delen. Maar ook de andere digitale pages blijven gestaag groeien. Deze week stootte ik op een digitale versie (op internet) van Magazijn van Tuin-sieraden van Gijsbert van Laar.

De titel met een enkele ‘a’ in Tuin-sieraden, het woord Koningrijk in de ondertitel, Johannes Noman en Zoon als uitgever en een indeling met eerst de afbeeldingen en dan de tekst. Het zal dus een versie uit 1819 (of later) zijn en niet 1802.

De gevonden versie heeft een veel mooiere kleuring dan de versie die op die eerder uitgekomen CD staat (weblog 10 aug. 2007). Ik weet niet of dat boek zelf een wat grauwe kleuring heeft, maar op CD i.i.g. wel.

Kijk en geniet op Klassik Stiftung Weimar, Herzogin Anna Amalia Bibliothek. Overigens, als je op die webpage op  Vorschau  (links) klikt volgen alle pagina’s klein in het linker menu. Dan heb je snel overzicht en kun je relevante pagina’s aanklikken. Anders bladeren met de pijltjes.

Verder wordt aan Beeldbanken af en toe een nieuwe beeldbank toegevoegd. Maar ga vooral eens opnieuw zoeken in beeldbanken die u al kent; bij deze en gene wordt meer materiaal toegevoegd. Digitale literatuur kent ook een aantal toevoegingen. Bv. ‘Geheugen van Nederland’ met een aantal werken betreffende Het Loo, het al genoemde Magazijn van Tuin-sieraden, en vooral buitenlandse werken. Denk aan Jardins anglo-chinois van Georges-Louis Le Rouge met 20 van de 21(?) cahiers (hier heb ik heel lang naar gezocht; nu Grohmann compleet nog) en werk van Charles Over, William Wrighte, Christian Ludwig Stieglitz enz.  JH

Hofhoveniers en plantagemeesters in de 17de eeuw

In 2006 was er in Wijk bij Duurstede de tentoonstelling Wijkse tuinkunstenaars aan het Hollandse en Pruisische hof in de zeventiende eeuw (zie weblog 1 mei 2006). Het was een kleine tentoonstelling over tuinkunst in de zeventiende eeuw en de plaats die de familie Van Langelaer innam; Simon, Reyer en Anthony van Langelaer. Zoals Carla toen in een reactie opmerkte, het werk Verzameling, van afbeeldingen van bloem en grasperken, doolhoven, tuinhuizen, lustprieelen, latwerken, boomen, bloemen en planten van A. van Langelaar en M.C. van Langelaar valt in Wageningen bij Speciale Collecties in te zien.

Recent emailde mw. J.J.C. Langeraar mij over de start van haar blog; Hofhoveniers en plantagemeesters in de 17de eeuw. Nu de blog al een aantal berichten omvat is het hoog tijd deze melding door te geven. Bij deze…

Toch nogmaals Google Zoeken naar Boeken

Cascade Midsummernight van 2007 vond plaats te Nieuwersluis. We hadden een lezing in het souterrain en een rondleiding over het terrein van VreedenHoff. Nu kunt u ook door het boek over VreedenHoff ‘wandelen’. De Uitgeverij Verloren heeft al haar boeken op Google Zoeken naar Boeken te staan ; vind alles.

De boeken zijn in hun geheel opgenomen. Na inkijken kunt u bv besluiten tot aankoop of u beperkt zich tot het zoeken en lezen van de interessante delen in Google Books zelf. Tussen de vele, vele titels staan o.a.

De Buitenplaats Vreedenhoff Aan de Vecht, Lisman, A J A M Lisman (1999)
Het Boombergpark te Hilversum: verleden, heden en toekomst van een monumentaal wandelgebied, Piet Bakker (2005)
Oorden van schoonheid: buitenplaatsen en landgoederen in Hilversum, Karin Abrahamse, Karin Abrahamse Ton Coops, Ton Coops (2000)
Beelden van de buitenplaats: elitevorming en notabelencultuur in Nederland in de negentiende eeuw, Rob van der Laarse, Y. Kuiper (2005)
Wandeling en verhandeling: de ontwikkeling van het Nederlandse hofdicht in de zeventiende eeuw (1613-1710), Willemien B De Vries (1998)

Weer andere boeken, van andere uitgevers, zijn gedeeltelijk weergeven, o.a.

Het boerenerf in Groningen, 1800-2000, Tineke Scholtens (2004)
The Dutch Garden in the Seventeenth Century, red. John Dixon Hunt (1988)
Nature and Art: Dutch Garden and Landscape Architecture 1650-1740, Erik Jong (2000)

En zoekt u breder, qua interesse of taal, dan is er er nog veel, veel meer te vinden. Zoek via Geavanceerd zoeken naar boeken (met bv auteur of titelwoord(en) of tekstwoord(en)). JH

Oorlof


Buitenplaatsen bezuiden Antwerpen
Uitsnede uit Civitates Orbis Terrarum. Kaart I-17, Braun & Hogenberg (1572)
Bron: Historic Cities

Via een weblog vroeg Felix van Veldhoven, student Sociale Geografie en Liberal Arts & Sciences aan de Universiteit Utrecht, om hulp bij zijn bachelorthesis betreffende buitenplaatsen rond Amsterdam en Antwerpen. In juli meldde Felix mij dat hij zijn bachelorscriptie klaar en ingeleverd had.

En Oorlof (titel scriptie en weblog)? Wat is nou Oorlof? Ik lees: ‘Het woord oorlof verwijst naar het tijdverdrijf van de welgestelde kringen in de 17de eeuw. Oorlof bestond voor hen uit bootje varen, zwemmen, vissen, wandelen, zingen en musiceren, boogschieten, met de bal spelen, eten en drinken aan feestelijke banketten, jagen of eenvoudigweg niets doen‘.

Voor een ieder die geinteresseerd is heeft hij zijn scriptie beschikbaar gesteld ; klik hier om te downloaden (heb geduld, een groot bestand door de kleurenafbeeldingen).

Felix is erg geïnteresseerd in op- of aanmerkingen. Of te wel een reactie op deze weblog of een email naar felix.vanveldhoven@gmail.com…  JH

Lustrumexpositie Bronbeek (Arnhem)


Plantenkalender op bronbeek  Foto: Arinda van der Does, juli 2008

Naar aanleiding van de lustrumexpositie op Bronbeek, Arnhem (t/m 19 oktober) heeft onze Cascade-vriend, Niek Ravensbergen, een boekje geschreven: Groeten van Bronbeek, uitgeverij Matrijs.
Aan de hand van 46 prentkaarten uit lang en minder lang vervlogen tijden geeft Niek ons een kijkje in het dagelijks leven op Bronbeek en zijn bewoners. Niek vertelt ons allerlei anekdotes en wetenswaardigheden uit de geschiedenis van het huis en het park onderverdeeld in de themaxe2x80x99s: Wonen, Werken, Bezinnen, Ontspannen, Museum en Park.


Bronbeek, xe2x80x98Prenten in het parkxe2x80x99  Foto: Arinda van der Does, juli 2008

Het boekje is verkrijgbaar in museum Bronbeek voor xe2x82xac 8,-
Een fijne aanvulling op en/of herinnering aan de expositie op Bronbeek. Zowel boekje als expositie: een aanrader!  AvdD