Links restauratietekening uit 1914 met de kelder in het grondlichaam van de toegang tot Hofwijck.

OVERGENOMEN

Vanaf 1 mei 2015 tot eind juli presenteert Huygensmuseum Hofwijck de tentoonstelling IJskoud! Constantijn’s ijskelder. Klapstuk van de tentoonstelling is de recent gerestaureerde ijskelder op de buitenplaats van Constantijn Huygens in Voorburg. Daarnaast toont Hofwijck voor het eerst een bijzondere ruim twee meter lange tekening van een zeventiende-eeuwse ijszaag. De tekening komt uit de nalatenschap van dichter, musicus en diplomaat Constantijn Huygens.

Constantijn Huygens bezat een ijskelder op Hofwijck. Zijn ijskelder is uniek. Vooral vanwege de plaatsing vlakbij het huis in het talud onder de brug. Dat betekende geen gesleep met ijsblokken, deze konden rechtstreeks vanuit de vijver in de ijskelder worden geplaatst. Geen enkele andere Nederlandse buitenplaats bezit een ijskelder op die locatie. Bij andere buitenplaatsen bevond of bevindt de ijskelder zich meestal in een begroeid en daardoor schaduwrijk deel van het park.

De tentoonstelling IJskoud! Constantijn’s ijskelder is tot en met eind juli 2015 te zien op Hofwijck. Naast de tentoonstelling worden er diverse activiteiten georganiseerd zoals een lezing over ijskelders, een familiemiddag, themarondleidingen, thé complets en zijn er arrangementen op maat. Zie voor meer informatie de Activiteitenkalender.

IJskoud! Constantijn’s ijskelder
1 mei 2015 tot eind juli
12.00-17.00 uur, maandag gesloten

INGEZONDEN
Bloemenpaleis Het Loo, de tuin aangelegd & omgespit
21 april t/m 30 augustus 2015

‘Bloemenpaleis Het Loo’ staat dit jaar in het teken van de veranderingen die de tuin heeft ondergaan. Tijdens drie eeuwen bewoning van het paleis én door de openstelling als museum is de tuin een aantal keer ingrijpend veranderd. Dit voorjaar is de huidige tuinrenovatie afgerond. Bezoek in de mei- of zomervakantie met onze gids het paleisdak en geniet van een spectaculair uitzicht over de vernieuwde tuin!

In mei 2015 wordt de laatste fase van de tuinrenovatie van Paleis Het Loo afgerond, nadat de tuin vanaf 2007 in etappes helemaal is omgespit en opnieuw aangelegd. De eerste bewoners van het paleis, koning-stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary Stuart, lieten aan het eind van de 17e eeuw bij het middeleeuwse kasteel ‘Het Oude Loo’ een nieuw jachtslot bouwen, ‘Het Loo’, met een prachtige Hollandse Baroktuin. Het was voor die tijd heel bijzonder om in de ruige heide- en zandvlakte een dergelijke lusthof aan te leggen.

In de 19e eeuw liet Lodewijk Napoleon de Baroktuin echter bedekken door een dikke laag zand en legde een romantisch landschapspark aan. Toen Paleis Het Loo in 1975 een museum werd verving men een klein deel van dit landschapspark door een reconstructie van de 17e-eeuwse tuinen. Veertig jaar later was een grote renovatie noodzakelijk en is tussen 2007 en 2015 de tuin op basis van nieuwe inzichten en historische bronnen opnieuw op de schop gegaan en op innovatieve wijze heringericht.

De expositie toont de belangrijkste bronnen uit de 17e en 18e eeuw waarop de reconstructies gebaseerd zijn. Er zijn bodemvondsten te zien die bij het tuinarcheologisch onderzoek tevoorschijn kwamen, zoals een terracotta tuinvaas uit de 17e eeuw en een koperen monogram van Willem & Mary. Daarnaast worden de buizen getoond van de 17e-eeuwse waterleidingen die zo belangrijk waren om de vele fonteinen van vers water te voorzien.

De expositie ‘Bloemenpaleis Het Loo, de tuin aangelegd & omgespit’ is van 21 april t/m 30 augustus aanstaande te zien in de Oostvleugel van Paleis Het Loo, geopend dinsdag t/m zondag 13-17 uur. De tuinen zijn toegankelijk van 10-17 uur.

Betonnen paddestoelen op Bingerden (Angerlo), rechts duo, links enkele.
Foto: Jan Holwerda

Vorige week zondag tussen de stinzenplanten op Bingeren gezien: een betonnen paddestoel en twee betonnen paddestoelen. Jan Boer wees ons er op: ‘dienden oorspronkelijk als opstap voor het bestijgen van paarden’.
Ik zie nu in het monumentenregister dat beiden rijksmonument zijn: Twee betonnen paddestoelen / Betonnen paddestoel op een rechthoekige sokkel met afgeschuinde hoeken uit het eind van de 19e eeuw. De paddestoelen zijn in circa 1900 vanuit Engeland naar Bingerden getransporteerd en dienden oorspronkelijk als opstap voor het bestijgen van paarden. Een ludieke beschildering van de paddestoelen uit de tijd van de eeuwwisseling in rood met witte stippen is geheel afgesleten.

En ik keek en bericht omdat ik ze nu net (ook) in een Belgische catalogus uit 1889 zie staan, in Ciments & bétons van de firma S.A. Ancienne firme Blaton-Aubert uit Bruxelles [1889] : Champignons tabourets jumeux en Champignon tabouret simple.
Jan Holwerda

Champignons tabourets jumeux en Champignon tabouret simple, uit Ciments & bétons, S.A. Ancienne firme Blaton-Aubert uit Bruxelles [1889]

De Koninklijke Bibliotheek levert veel (big) data, m.n. op de krantenbank via Delpher. Ze bieden daarvoor de KB-Research lab-omgeving aan, waarin software kan worden uitgeprobeerd op KB-datasets. Dit lab is toegankelijk via KBresearch.

Daar staat nu bijvoorbeeld de ngram-viewer (zoiets zit ook op Google Books) op historische kranten die gebouwd is in het Project Political Mashup.
Je kan er 1 tot 5 woorden intypen en krijgt dan een grafiek die weergeeft hoe vaak de term(en) voorkom(t)(en) in de jaren tussen 1840 en 1990.
Wel goed de beperkingen lezen die in de toelichting staan! Ook de keuze van termen moet goed overdacht worden; ‘begraafplaats’ geeft bijvoorbeeld vooral resultaten uit overlijdensadvertenties; en ‘groen’ is natuurlijk multi-interpretabel.
Vervolgens kan er door op een bolletje in de grafiek te klikken in dat jaar op de term gezocht worden in de krantencollectie op Delpher.

Voorbeeld
ngramviewer.kbresearch.nl/#q/tuinkunst
ngramviewer.kbresearch.nl/#q/parken%7Ctuinen%7Clandschap%7Cbuitenplaats%7Copenbaar%20groen

Liesbeth Missel

Stubengarten, Blumentisch, Jardin Portatif in Weimarer Schlossmuseum  Bron: blog.klassik-stiftung.de

Joan P. wees op een bericht over de vulling van de Stubengarten of Blumentisch in Weimarer Schlossmuseum. Bij Cascadeberichtgeving zoek je altijd naar een ‘Nederlands lijntje’. Uit het Duitse bericht komt naar voren dat dit fenomeen als Jardin portatif vanuit Engeland naar Duitsland kwam, Journal des Luxus und der Moden uit 1792 bericht hierover. Dat geeft direct een Nederlands lijntje, wij hadden Kabinet van mode en smaak. In het nummer uit 1793 staat hetzelfde artikel onder de kop ‘Een Jardin Portatif of Bloemtafel’ (p. 95, p. 96, p. 97).

Een ‘draagbare tuin’ gevormd door een houten tafel waarin een loden bak geplaatst kan worden met plek voor zeven planten/bloempotten. Opzij zit een kraantje om het teveel aan water weg te laten lopen. Wie weet een exemplaar te staan?
Jan Holwerda

Een Jardin Portatif of Bloemtafel, uit Kabinet van mode en smaak 1793

In 1765 overleed Maria Louise van Hessen-Kassel in het Princessehof in Leeuwarden; de jonge weduwe die uitgroeide tot de lieveling van het Friese volk en de stammoeder van ons koningshuis. Friesland eert het werk en leven van deze vrouw met een themajaar. Op de website marialouise2015.nl vind je meer informatie over het leven en werk van Maria Louise en de activiteiten van het themajaar.

Een activiteit pikken we er uit: de tentoonstelling J.H. Knoop. Tuinman van Marie Louise en verlicht allesweter.
Het Historisch Centrum Leeuwarden presenteert een tentoonstelling over Johann Hermann Knoop, 10 april tot en met 3 januari 2016.

Prinses Maria Louise liet Knoop in 1732 vanuit het Duitse Kassel naar Leeuwarden komen. Knoop had in Kassel de kneepjes van het vak geleerd van zijn vader die als hovenier werkzaam was aan het hof van Maria Louise’s vader Karel, de landgraaf van Hessen-Kassel. In Leeuwarden was Knoop verantwoordelijk voor de inrichting en het onderhoud van de tuinen van Mariënburg, het buitenverblijf van Maria Louise vlak buiten Leeuwarden. Ook werkte Knoop aan de Prinsentuin. Volgens de overlevering werd Knoop in 1749 door Maria Louise ontslagen wegens drankzucht. Hij verdiende daarna de kost als onderwijzer in wiskundige vakken en als schrijver van een groot aantal boeken op het gebied van hovenierskunst, landmeetkunde, wiskunde en astronomie (maar zie vooral ook ons Cascade boek met de bijdrage Een Duitse hovenier aan het Friese hof van Rita Mulder-Radetzky).

Knoops publicaties over tal van onderwerpen zijn in de tentoonstelling te bewonderen en gevens ons een inkijk in het leven in Leeuwarden en Friesland in de achttiende eeuw. Zie historischcentrumleeuwarden.nl.

INGEZONDEN

Tegen het decor van Europese oorlogen, geleid door haar man Napoleon, startte Joséphine de Beauharnais haar eigen botanische keizerrijk. Zij verzamelde ongekende en zeldzame planten van uit de hele wereld. Haar groene collectie in de tuinen van Malmaison verwierf grote faam. Joséphine laat delen van haar bloemen- en plantencollecties vereeuwigen in rijk geïllustreerde, exclusieve boekwerken (florilegia). De hofschilder Pierre Joseph Redouté wordt hiervoor aangesteld. Hij publiceert Jardin de la Malmaison (1802), Les Liliacées (1802-1816) en Les Roses (1817).

Van 28 maart tot en met 18 oktober toont de Hortus Botanicus Amsterdam ziet u een aantal van de prachtige soorten; van de kleurrijke dahlia’s tot de uitgebreide collectie Zuid-Afrikaanse lelieachtigen, maar ook de hortensia en uiteraard enkele prachtige rozen. De Hortus is iedere dag geopend van 10 tot 17 uur.
Lees hier meer over lezingen, workshop, achtergronden en bezoek.

Joséphine ook in de Hermitage
Tegelijkertijd verhaalt in de Hermitage Amsterdam de tentoonstelling Alexander, Napoleon & Joséphine. Een verhaal van vriendschap, oorlog en kunst uit de Hermitage, hoe de Europese geschiedenis Napoleon en tsaar Alexander I verbond. Zie hier.

Josephine de Beauharnais  Bron: www.hermitage.nl

Kasteelkatern, het blad van de Nederlandse Kastelenstichting, is eind vorig jaar in een nieuw jasje gestoken en heeft de nieuwe naam Kasteel & Buitenplaats gekregen. Het tweede nummer is net verschenen, en direct al te downloaden. Dit is nr 48 uit de reeks; vanaf nr 17 zijn ze op hun hun website te downloaden.

Hiernaast even wijzen op de aanstaande Dag van het Kasteel, op 25 mei 2015. Met de deelnemende kastelen, in een lijst en in kaart.

Links de nieuwe invulling, rechts de nu ook verdwenen oude invulling.
Foto door Sander Lagendijk, klik hier om groot te zien.

INGEZONDEN

Het symposium De barokke tuinen van Paleis Het Loo gerenoveerd wordt georganiseerd in verband met het gereed komen van de renovatie van de barokke tuinen van Paleis Het Loo, in de periode 2007-2015. Naast verantwoording afleggen voor de keuzes die gemaakt zijn tijdens deze renovatie, wil Paleis Het Loo de huidige renovatie in een breder kader plaatsen en deze toetsen aan de hedendaagse praktijk van het behoud en beheer van groen cultureel erfgoed.
In 1984 verscheen een speciaal nummer van het magazine Groen, geheel gewijd aan Het Loo. Ook nu zal zo’n nummer verschijnen, het zal aan alle deelnemers van het symposium worden uitgereikt.
Het programma met sprekers en titel van hun bijdrage is hier te downloaden.

Aanmelden via secretariaat@paleishetloo.nl. Gevraagde bijdrage € 35,- pp. Inschrijven geschiedt op volgorde van binnenkomst, er is ruimte voor maximaal 100 deelnemers.

Hortulanus voor de aanleg der Eng. tuin &c., uit almanak met aantekeningen van Beucker Andreae. Foto: Aly van der Mark

Arent Vlaskamp (1751-1825) ontwierp in 1804 de Engelse tuin van Schatzenburg (Dronrijp)

Op 21 juni 1804 ontving Arent Vlaskamp voor de aanleg der Eng. tuin &c. op het buiten Schatzenburg onder Dronrijp 6 gulden. Hij was sinds 1782 hortulanus van de Franeker academie. Opdrachtgever was mr. D.H. Beucker Andreae, die begin 1804 op Schatzenburg was komen wonen. Op zondag 29 januari had de hortulanus samen met een niet geïdentificeerde v. A. bij Andreae gedineerd. Dat was het eerste contact. Het ligt op grond van deze gemeenschappelijke komst te veronderstellen dat v. A. de hortulanus kende en deze ook voor hem had gewerkt. Het zou een Van Aylva kunnen zijn (de keuzemogelijkheden zijn niet groot) en dan valt te denken aan Sicco Douwe van Aylva (1734-1807) van Haniastate te Holwerd. Op 25 augustus 1806 ontving Vlaskamp nog een fooij van 16 g. 8 st.

Voordat Vlaskamp hortulanus werd, was hij niet ver van Franeker hovenier bij J.M. van Beijma op Kingmastate te Zweins geweest en daarvoor op Tjessens in Holwerd. In 1777 was hij vanuit Holland naar Friesland gekomen, zoals vijf jaar eerder zijn broer Lambertus, de voorvader van Gerrit Vlaskamp (1834-1906), die in de tweede helft van de negentiende eeuw meer dan 350 tuinen heeft aangelegd.

Tot nu toe werd aangenomen dat de tuin van Schatzenburg is aangelegd tussen 1832 en 1887.

Kingma State (1826/27, Zweins)  Bron: watwaswaar.nl

Met deze vondst in de almanakken met aantekeningen van Beucker Andreae (Museum Willem van Haren, Heerenveen) kan het onderzoek naar werk van Arent Vlaskamp beginnen en daarmee dat naar de introductie van de landschapsstijl in Friesland. De kans is groot dat hij daarin een belangrijke rol heeft gespeeld. Zo zou de tuin op Kingmastate best van hem kunnen zijn. Met zijn vijver en slingerende omgrachtingen was die tuin, die zich nog aftekent op de kadastrale minuut van 1832, duidelijk een Engelse tuin.

Groot Lankum (1827, Franeker)  Bron: watwaswaar.nl

En er waren meer Engelse tuinen rond Franeker. Het buiten Groot Lankum westelijk van de stad had in 1827 en heeft ondanks bestemmingswisseling nog steeds restanten van slingerende waterpartijen. Het zal aangelegd zijn in opdracht van mr. Ludolph Reinier Wentholt (1751-1816). Jacob van Lennep legde er op zijn bekende reis in 1823 met Van Hogendorp een visite af. Hij was aangenaam verrast: De plaats, welke ruim zes morgen groot is (iets dat in die omstreken veel beteekent), bestaat uit eenige rechte lindelanen, door kleine Engelsche tuintjens verwisseld, met percès (doorzichten) welke fraaie landgezichten opleveren, eene schoone bloemkweekerij, broeierij en moestuin.

Philippus Breuker en Aly van der Mark