INGEZONDEN
De jury van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium 2016 (beide groot € 5.000,-) nodigt u graag uit voor de uitreiking op woensdag 12 oktober 2016 (vanaf 15.00 uur) op

Kasteel De Vanenburg
Vanenburgerallee 2 te Putten

De genomineerden voor de Ithakaprijs zijn
– Kees van der Leer & Henk Boers, Huygens’ Hofwijck. De buitenplaats van Constantijn & Christiaan, Voorburg 2015
– C. Boschma-Aarnoudse, Buitenplaatsen in de Purmer. Investeren en buiten leven in een Noord-Hollandse polder, Wormer 2016
– Ignus Maes (red.), Kasteel Keukenhof: huis en haard, Hilversum 2015
– Bea Groen, Amelisweerd & Rhijnauwen. Wandelen en verkennen van heden en verleden, Utrecht 2015
– Martin van de Broeke, Het pryeel van Zeeland. Buitenplaatsen op Walcheren 1600 – 1820, Hilversum 2016
– Rudolf J. Wielinga, Tuinhuizen in Fryslân. Theekoepels en priëlen, Leeuwarden 2016
– Taco Hermans, Middeleeuwse woontorens in Nederland. De bouwhistorische benadering van een kasteelvorm. Deel I (teksten), Deel II Catalogi en bijlagen, Hilversum 2016

Het programma is als volgt samengesteld:
15.00 – 15.30 Koffie-/thee-ontvangst
15.30 – 15.40 Welkom door René W.Chr. Dessing, directeur sKBL
15.40 – 15.50 Voordracht door Els van der Laan, directeur van het bureau N0.0RDPEIL naar aanleiding van het aan dit bureau uitgereikte Ithakastipendium 2015
15.50 – 16.00 Uitreiking van de Ithakaprijs 2016, gevolgd door de laudatio door juryvoorzitter Paul Schnabel
16.00 – 16.05 Dankwoord winnaar Ithakaprijs 2016
16.05 – 16.15 Uitreiking Ithakastipendium 2016 en toelichting hierop door jurysecretaris René W.Chr. Dessing
16.15 – 16.20 Dankwoord winnaar Ithakastipendium 2016
16.20 – 16.25 Introductie door jurylid Yme Kuiper op de voordracht van dichter, romanschrijver en vertaler Willem van Toorn
16.25 – 16.45 Causerie door Willem van Toorn
16.45 – 18.00 Receptie
18.15 Einde ontvangst
 
Wij stellen uw aanwezigheid zeer op prijs. Indien u de uitnodiging aanneemt, ontvangen wij
graag uw bevestiging via info@skbl.nl. Wilt u daarbij vermelden of u met een of twee personen komt?

De Tuin Land en Yzigt buiten de Haarlemmer Poort (1825), Cornelis de Kruyff
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

In het in of vanaf 1825 door Fr. Buffa & Fils uitgegeven Vues choisies d’Amsterdam et ses Environs, Dessinées d’apres nature par C. de Kruyf et autres artistes is de hierboven staande prent opgenomen. Ook bestaan er drie gelijkende tekeningen, voortekeningen en/of kopieën.

De tuin Land- en IJ-zicht
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

De tuin Land- en IJ-zicht
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Kopie of voortekening van De Tuin Land en Yzigt buiten de Haarlemmer Poort (1826), Cornelis de Kruyff  Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

Over Land- en Yzigt wist ik niets, maar de ‘oude krant’ (delpher.nl) brengt ‘nieuws’.
De oudste door mij gevonden vermelding staat in de Amsterdamse courant van 8 juni 1793: ‘Fredrik Kuhn, Castelein in de herberg ‘T YZIGT, by de Haarlemmerpoort, binnen deeze stad, heeft thans in gereedheid zyn overheerlyke overdekte en extra fraaije open kolfbaan, en een fraai billiard. Zyn huis is zeer geschikt tot het houden van burger-wachts en andere partyen, collegien, concerten, enz.’
De weekelyksche nieuws-post: vrijheid, gelijkheid, broederschap van 5 januari 1797 noemt de herberg in een heel ander verband: ‘Aan de Haarlemmer Poort, is een molenaars zoon, van 17 Jaar welke zich op de ommegang te digt onder ’t beriek van de wieke van de moolen begeven had, door de wieke opgenomen, en in de herberg ’t Yzigt, in de open kolfbaan neer gegooit, en was subied overleeden’.
Een verkoopadvertentie in de Opregte Haarlemsche Courant van 20 februari 1827 brengt de groei van het lokaal Land- en IJzicht naar voren: ‘geheel nieuw gebouwde hechte, sterke en weldoortimmerde Huizinge, pragtige muzijk-tempel, chinesche tent, tuinhuis, paarden-stalling, schuur, volliere, stalling voor koebeesten, entreehuisje, tuin en verdere betimmering, berastering, bepoting en beplanting…’
Op 1 april 1830 brandde de herberg af (Middelburgsche courant 6 april 1830). De naam IJzicht werd vervolgens overgenomen door de naastgelegen/nabij gelegen herberg Hannover. Tot slot duikt dezelfde naam in 1848 op voor een herberg/lokaal aan de Diemerdijk buiten de Muiderpoort: er is sprake van de opening van ‘Tuin Land- en IJzigt’, ‘waarin een fraaije koepel met een zeer ruim uitzigt en brillante wandelwegen’ (Algemeen Handelsblad 13 mei 1848). De naam is dezelfde, de locatie een andere.
Jan Holwerda

Uitsnede met de ‘muzijk-tempel’ en denkbaar de eerdere ‘billiard'(zaal)?
Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

Elswout, weiland met koeien en onderkomen voor een pony
Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

Ik kende deze van Elswout nog niet (voor wat dat waard is), een onderkomen voor een pony. De foto is gemaakt door de fotograaf Ignatius Bispinck (1860-1924) en moet gezien zijn sterfjaar van voor 1925 dateren.
Jan Holwerda

Elswout, onderkomen voor een pony
Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

In 2009 heeft de Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade de Carla Oldenburger-Ebbers Penning ingesteld. Cascade riep daarmee een prijs in het leven, genoemd naar haar oud-voorzitter en bedoeld om jong wetenschappelijk talent te stimuleren (jong is leeftijdsloos). De prijs zal vergezeld gaan van een bescheiden geldbedrag.
Voor de Carla Oldenburger-Ebbers Penning komen onderzoekers in aanmerking die aan het begin van hun (nieuwe) loopbaan staan en die een opmerkelijke wetenschappelijke scriptie, artikel of andere publicatie hebben uitgebracht die betrekking heeft op de geschiedenis van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur en die aansluit op de doelstellingen van Cascade. De kwaliteit wordt getoetst aan de voor de universiteiten en hogescholen gebruikelijke normen.

Tweede uitreiking in 2017
In 2017 zal de tweede Carla Oldenburger-Ebbers penning worden uitgereikt. Het bestuur van Cascade nodigt beginnende onderzoekers uit mee te dingen naar de prijs. Kandidaten kunnen zowel door henzelf als door anderen worden voorgedragen. De inzending moet tussen december 2012 en december 2016 tot stand zijn gekomen. Inzendingen voor de prijs dienen tussen 1 september en 31 december 2016 te worden gedaan.

Meedoen?
Lees het reglement op de website van Cascade: www.cascade1987.nl (zie Activiteiten/Oldenburger Penning). Het deelnameformulier kunt u downloaden vanaf de website van Cascade: www.cascade1987.nl (zie Activiteiten/Oldenburger Penning). Van de aangemelde scriptie of publicatie dient u een digitale en een papieren versie in bij de jury. Het digitale document mailt u naar: secretariaat@cascade1987.nl t.a.v. Sandra den Dulk. Het papieren document stuurt u naar:
Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade
t.a.v. drs. S.J. den Dulk
Het Secretarishuisje
Muurhuizen 109
3811 EE Amersfoort

Inlichtingen bij Sandra den Dulk, secretaris Cascade: secretariaat@cascade1987.nl.

Tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ | Kasteel de Haar Utrecht

Afgelopen woensdag 7 september is de de tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ geopend. Voor het eerst na ruim 100 jaar toont De Haar de originele ontwerptekeningen van meesterarchitect Pierre Cuypers, afkomstig uit de collectie van Het Nieuwe Instituut. De tekeningen zijn nooit eerder op locatie, dus naast de uitgevoerde situatie aan het publiek getoond.

Welke keuzes maakten de baron en de barones een eeuw geleden bij de inrichting en de afwerking van het interieur van het kasteel? Welke invloed had het buitenverblijf van de Franse koning Napoleon III op Kasteel de Haar? Zochten de baron en barones zelf tegels uit of lieten ze die ontwerpen? Kochten ze antiek en oude schilderijen of hadden ze een kunstcollectie uit familiebezit? Met welke weddenschap verloor barones Hélène een spectaculair oosters vloerkleed van 100m2? Wat doet een platgeslagen krokodil in het kasteel? Welke ontwerpers en leveranciers speelden een rol? Hoe zouden de baron en barones het kasteel inrichten als ze nu hadden geleefd? Ontdek alles tijdens de tijdelijke tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’.

Interieur & Lifestyle op De Haar
7 september t/m 30 november 2016, 7 dagen per week 11.00-17.00
Kasteel de Haar, Haarzuilens
Kijk voor online tickets, de actuele agenda en meer informatie op www.kasteeldehaar.nl

Tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ | Het Nieuwe Instituut

OVERGENOMEN (deels)

Van opdrachtgever tot hovenier: kennisoverdracht bij onderhoud en beheer

Restauratie van groen erfgoed mag op een brede belangstelling rekenen terwijl het dagelijks onderhoud onderbelicht blijft. Onterecht, want de beheerder bepaalt het beeld van de groenaanleg. Het onderhoud en beheer van historische tuinen en parken beslaat een breed werkveld, een werkveld in beweging. Van goed ingevoerde liefhebbers tot professionele uitvoerders: het onderhoud van historische tuinen en parken wordt uitgevoerd door eigenaar, tuinman, tuinbaas, hovenier, beheerder, vrijwilliger of een combinatie. Relatief nieuw is het uitbesteden van het werk via onderhoudsbestekken en het gebruik van digitale beheersystemen. Op 5 oktober staan kennis- en informatieoverdracht en de kwaliteit van het onderhoud centraal op het Platform Groen Erfgoed.

Van opdrachtgever tot hovenier: kennisoverdracht bij onderhoud en beheer
5 oktober 2016, vanaf 13.30
RCE Amersfoort

Hieronder het programma in het kort, met additionele links. Voor meer over programma en aanmelden, zie hier.

Programma
13.15 Zaal open, inloop
13.30 Welkom door dagvoorzitter Peter Smink
13.35 Hovenierswerk in de breedte en de diepte, door Natascha Lensvelt
14.05 Uitvoeringsrichtlijn hovenierswerk in tuinen en parken, door Ruurd van Donkelaar (zie eerder Cascade bericht met downloads)
14.35 Speakerscorner
14.45 Pauze met koffie en thee
15.15 Wat is de meerwaarde van het Beheersysteem cmsi, door Hennie Blikman (CMSi = Conservation Management System international, zie hier en hier voor Engelse demo CMSi)
15.45 Welke opleidingen en andere vormen van kennisoverdracht zijn er? Case provincie Gelderland, door Monique de Rooij (zie o.a. cursus Historische tuinen en parken in theorie en praktijk)
16.15 Discussie en reflectie
16.30 Afsluiting en drankje

Het verzinken van de bunder achter Beeckestijn  Bron: frankhavermans.files.wordpress.com

We kennen allemaal die verhalen en voorbeelden van WO II impact op buitenplaatsen. Huizen die zwaar beschadigd raakten of zelfs verwoest werden, granaatscherven en kogels die nu nog in de bomen zitten, munitie gedumpt in waterpartijen enz enz. Nu even drie voorbeelden van WO II ‘relicten met een glimlach’ (i.i.g. bij mij).

Hierboven het verzinken van de bunker direct achter Beeckestijn (Velsen-Zuid) door met een kleine zandzuiger het zand ‘onder de voeten’ van de bunker weg te zuigen (laten springen in de nabijheid van het hoofdhuis was geen optie). Hieronder een naaldboom met ‘krammetjes’, van die stalen ‘nietjes’ als in bergwanden, om tot boven in de boom te klimmen: een toenmalige Duitse ‘uitkijkpost’, nog aanwezig op Rhederoord (De Steeg). En als laatste een citrusboompje op Mattemburgh (Hoogerheide) waarbij weggeschoten delen met cement zijn opgevuld en het boompje 70 jaar later met cement en stutten nog steeds staat.
Jan Holwerda

Uitkijkpost, met ‘krammetjes’ tot boven in een naaldboom  Foto: Laura Fokkema

Met cement gevulde weggeschoten delen van een citrusboompje  Foto: Jan Holwerda

Zie eerdere weblog van 30 juli. Aanvullend de volgende details:
Willem Zieleman houdt iedere dinsdagochtend in september, vanaf 11.00 uur, een lezing over ‘Historie van de tuin en de grootscheepse renovatie’.
Renske Ek spreekt iedere dinsdagmiddag, vanaf 13.30 uur, over ‘Power, planten & passie in de 17e eeuw, het plantennetwerk rond Willem III & Mary Stuart II’.

Hoedanig men in het vierkant plant? Uit Beschouwende en werkdadige hovenier-konst (1753), Johann Hermann Knoop

Ik weet niet goed wat ik wil zeggen, hoe het te zeggen, waarom ik het wil zeggen en wat ik er mee wil zeggen. Onduidelijk? Zeker te weten. Volgt een vluchtige zinloze gedachte? Mogelijk.

De titel geeft het veld al aan: plantafstanden. Zie ook eerdere berichten en reacties op onze weblog: 11 nov 2015, 18 juli 2015, 6 jan 2014.

Historische plantafstanden (zeg voor 1820) waren in voeten of roeden, en dan neem ik voor het gemak even de Rijnlandse Roede en laat ik al die anderen en de onderlinge verschillen even achterwege. Laten voor het gemak een plantafstand van 1 roede = 12 voeten = 3,767 meter nemen, en dan noemen we dit ‘standaard’ plantafstand. In meters roept dat aantal cijfers achter de komma roept iets op van dat kan niet, dat doe je niet. Stel je constateert dat een laan een plantafstand van 12 voeten had. Kan iemand zo’n laan herstellen en de bomen op 3,767 m zetten? Lijkt me niet. Ergens botst dat ‘oude’ afgeronde met gemak te gebruiken getal in voeten/roeden met de haast onmogelijke nauwkeurigheid in de ‘nieuwe’ eenheid meters. Terwijl beide tegelijkertijd voor hetzelfde staan. Stel er was nooit sprake geweest van roeden en voeten, maar direct van meters, zou er dan ooit een ‘standaard’ plantafstand van 3,767 m zijn geweest? Denk het niet. Als je bovenstaande doortrekt naar het ontwerp, naar de ontwerptekening, dan doet de maateenheid er waarschijnlijk minder toe. Het gaat dan meer om verhoudingen; 1-2, 3-4 enz.

Wat wil ik hier nu mee zeggen? Dat weet ik eigenlijk niet, heb alleen iets van het ‘schuurt’.

Tot nu gaat het eigenlijk alleen maar over het ideale plaatje, over de ‘standaard’, maar er is ook nog zoiets als het ‘gegevene’, het terrein, met zijn mogelijkheden, beperkingen en onmogelijkheden. En dan kom je tot afwijkingen ten opzichte van de ‘standaard’, of positiever gezegd tot iets als ‘verdeling met benadering van de standaard’. Johann Hermann Knoop geeft een voorbeeld in zijn Beschouwende en werkdadige hovenier-konst (1753). Bij een laan dient eerst de plaats van de eerste (A) en de laatste boom (B) bepaald te worden. De distantie tussen beiden dient vervolgens gemeten te worden: ‘Ik stel B.V. dat de lengte AB 132 voeten was, en dat de bomen circa 16 voeten van malkander sullen staan, dan segt per divisie 16 in de 132 hoeveel maal? Komt 8. Distantie tussen A en B, dat is dat ‘er 9 bomen in die rey komen; maar daar schieten van de 132 voeten 4 voeten over, welk aantoont, dat de bomen iets meer als op 16 voeten afstand moeten gesteld worden, als ’t juist in B sal uitkomen; derhalven om de juiste afstand te vinden, so divideer ik de 132 voeten door de voorheen gevondene 8, so komt 16½ voeten voor de juiste distantie tusschen de bomen.’

En bij herhaling: Wat wil ik hier nu mee zeggen? Dat weet ik eigenlijk niet. Ik wilde in ieder geval dat voor mij ‘schurende’ van 1 roede enerzijds en 3,767 meter anderzijds even benoemen.
Jan Holwerda

Uitsnede van kaart van een langwerpig perceel, met de lengte van beide lange zijden en het aantal bomen (1664).

[Blik op paviljoen Welgelegen vanaf de Hertenkamp, vanuit Z.] (ca. 1840), Johannes Reekers
Bron:geheugen.nl

Historische hertenkampen, een nieuwe brochure van de RCE, gaat over de  achtergronden van hertenkampen. Sinds wanneer bestaan ze? Hoe ziet de historische omheining eruit? En hoe zit het met de hertenhuisjes? Hertenkampen vormen waardevolle stukken historisch groen, waar veel bezoekers een aangename tijd doorbrengen. Ze worden echter steeds vaker door bezuinigingen in hun voortbestaan bedreigd.

De inhoud van de brochure is van de hand van Ben Kooij die al meer over hertenkampen publiceerde en veel meer materiaal zal hebben. De brochure kietelt vooral ook de nieuwsgierigheid naar meer oud materiaal, in woord en beeld. Alternatief is het aflopen van een aantal beeldbanken en zoeken met het woord hertenkamp, ansichtkaarten en foto’s te over.

RCE, Historische hertenkampen, zie hier (2016) en online geactualiseerd, zie hier (t/m 2022).
Ben Kooij, Monumentale hertenkampen in Nederland : pedagogisch verantwoord, Monumenten 28 (2007) nr 9, p. 16-19
Ben Kooij, Een onderdeel van het aardse paradijs : een eerste verkenning van de ontwikkeling en verspreiding van hertenkampen in Nederland, Historisch Geografisch Tijdschrift 32 (2014) nr 2, p. 89-103

Hertenkamp Driebergen  Bron: donderberg.nl