Ter Meer (Maarssen), detail van gezicht over de vogelvijver in de richting van de Turkse Tent, H.de Leth (1735-1745)   Bron: Het Utrechts Archief

Naar aanleiding van de voorgaande weblog (zie hier) alles willen weten over Turkse Tenten? Dan moet je het artikel ‘In de Tursche smaak…: de Turkse tent, de moorse kiosk en het oosters paviljoen in Nederland 1700-1900’ van Wim Meulenkamp lezen (in tentoonstellingsuitgave Topkapi & Turkomanie uit 1989).
Toch vond ik nog iets aanvullends, iets leuks, een winkel (een vroege Intratuin) met o.a. Turksche tenten.

In De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen: met een uytbreyding over de schilder-konst der ouden, deel 4 (1769) wordt door Jacob Campo Weyerman een levensbeschrijving van Theodoor van Pee (1668-1746) gegeven. In die tekst is het volgende te lezen:

De Schilderkonst begon schielyk te ebben na het sluiten van de Ryswyksche Vrede [1697], weshalve onze Konstschilder besloot een Maatschappy op te rechten tusschen Sint Lukas en Merkuur, tot bekrachtiging van de Zinspreuk, Eendracht maakt Macht.

Hy rechte dan een Winkel op van graauwe Tuinbeelden, Turksche Tenten, Rustbanken, en diergelyke Lusthoven, cieraaden. Die Vlieger klom hand over hand in den beginne; maar daalde eens klaps zo schielyk als hy was opgestoven, alzo veele Schilders diergelyke Winkels begonnen op te rechten, en er zo jammerlyk mee te kladden, dat ‘er geen Speldewerksters [kantwerkster] dagloon was te gewinnen, met het verhandelen van die Neurenbergsche [centrum van productie van en handel in speelgoed] Poppen.
Jan Holwerda

Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Al zoekende lees je wel eens iets waar je niet naar op zoek bent. Zo is In een document van de Vereniging Rembrandt o.a. het volgende te lezen:

Bokaal met deksel met afbeeldingen van de buitenplaats Meer en Berg
De bokaal wordt toegeschreven aan (Simon) Jacob Sang (ca. 1720-1786), gesneden in Amsterdam 1765-1770. Sang was een Saxische Konst-Glassnijder werkzaam te Amsterdam en in bezit van een Engelsche glaswinkel.

Op de kelk van de grote dekselbokaal zijn twee voorstellingen gegraveerd van de buitenplaats Meer en Berg bij Heemstede, waartussen twee allegorische vrouwenfiguren: Vriendschap met de tekst In signum Amicitia en Dankbaarheid met de tekst Et Gratitudinis.

De buitenplaats lag ingeklemd tussen de duinen en de Haarlemmermeer. Van 1749 tot 1791 was de buitenplaats eigendom van Aernout van Lennep (1718-1791), een vermogend doopsgezind koopman uit Amsterdam.

De twee gravures op het glas laten unieke details zien van de rond 1730/1732 door Daniël Marot (ca. 1662-1752) ontworpen tuin, die rijkelijk gestoffeerd was met beeldengroepen van Jan van Logteren.
Zo toont de gravure met ‘Berg’ en een grote waterpartij met een Neptunus beeldengroep, gelegen aan de voet van twee, als een getrapte piramide gevormde duinen. Op de bergen staan twee ‘Turkse’ tenten, weinig afgebeelde maar populaire tuinelementen.
Op de andere gravure met ‘Meer en’ is een gezicht richting de Haarlemmermeer gekozen, toen nog een woeste watervlakte die pas in de 19de eeuw is drooggelegd. Te zien zijn het nog bestaande toegangshek tussen de twee bouwhuizen aan de Glipperdreef, twee berceaux met bloemperken en twee hoge pagodeachtige torens, waarachter spelevarende bootjes op de plas. Op de ontwerptekening van Marot is de aanleg van dit stukje tuin, gelegen tussen de weg en het water, niet weergegeven.
Maar het is zeer goed mogelijk dat de tuinaanleg ten tijde van Aernout van Lennep naar de Meer is uitgebreid. Hier immers speelde zich een aantrekkelijk deel van het buitenleven af en de meeste gasten van de buitenplaats arriveerden ongetwijfeld per boot. Intrigerend zijn hierbij de twee hoge constructies: mogelijk dienden zij als vuurbakens aan de plas, zodat het duidelijk was waar zich de toegang tot Meer en Berg bevond.  JH

Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Lindenkom Groenendaal (Heemstede)  Foto: Leo Goudzwaard

Parasollanen Elswout (Overveen)

Voor het boek over monumentale bomen beschrijf ik de parasollanen van Elswout en de lindenkom van Groenendaal. Wie weet er meer over het verschijnsel parasollaan en lindenkom?

Lindenkom
De lindenkom in Groenendaal te Heemstede is beplant met Holl. linden, gekiemd omstreeks 1755, omstreeks 1765 geplant, is uit jaarringtellingen gebleken.

Wie weet er meer over lindenkommen, waarom werden ze geplant, wat is hun symboliek? Zijn er nog meer lindenkommen of andere bomenkommen met de oude beplanting? Ik heb wel een oude prentbriefkaart van de lindenkom in Baarn met de originele lindebeplanting, maar die is nu herplant met jonge linden.
Is de lindenkom van Groenendaal nog de enige intacte in Nederland?

Parasollaan.
Staatsbosbeheer noemt de lanen aan weerszijden van de hertenbaan parasollanen, vanwege de lage vertakking van de bomen. Inderdaad zijn ze anders dan de eenstammige lindenlanen. Dit type bomen zou daar speciaal voor gekweekt zijn, eerder een brede kroon vormen dan gewone linden, en dus sneller schaduw geven als een parasol.

Ik wil graag weten of dit type lanen elders ook voorkomt, en of het een bekende term is.

Leo Goudzwaard

Libanonceder in Heemstede  Foto: Leo Goudzwaard

Bij het zoeken naar verhalen "achter" bomen voor het boek Monumentale Bomen in Nederland, dat we aan het schrijven zijn, hoorde ik een opmerkelijk verhaal.

In een tuin in Heemstede staat een scheve ceder, zie foto. Volgens de eigenaar heeft Linnaeus deze boom nog uit Libanon meegebracht en daar geplant. Dan zou de boom dus stammen uit 1735-1737, en het zou volgens hem ook de oudste libanonceder van Europa zijn.

Wie weet er meer van, en nog beter wie kent er een beschrijving van de Heemsteedse ceder?

Leo Goudzwaard

Gerrit Vlaskamp (1874)

Het onderzoek naar de tuinen van Gerrit Vlaskamp vordert gestaag. Er zijn nu 290 Friese tuinen ontdekt,  30 in Groningen en 1 in Drenthe. De tuin in Drenthe heeft een connectie met één van de Groninger tuinen.

Vlaskamp heeft in 1872 en 1873 een enorme tuin aangelegd voor Onno Joost Quintus. Ik vermoedde meteen al, dat dit niet een gewone tuin kon zijn, omdat het om 6 paginaxc2xb9s bomen en struiken ging. Ik heb het sterke vermoeden, dat het om park Groenestein  gaat, dat toegeschreven is aan Copijn. Quintus was getrouwd met een meisje Van Royen. In 1876 heeft Vlaskamp een tuin ontworpen voor mevr. Van Royen in Assen. Welke tuin dit is, weet ik nog niet, misschien kan iemand me daarbij helpen.

Bovendien is er een foto van Gerrit Vlaskamp opgedoken uit 1874, voor mij een wonder. In de Leeuwarder Courant heeft een artikel gestaan over mijn speurtocht naar de tuinen van Vlaskamp.
Een verre nicht van mijn man (Gerrit is zijn oud-oud oom) woont al 50 jaar in Brabant, maar leest nog steeds de Leeuwarder Courant. Ze las het artikel en bedacht, dat er nog een heel oud album op zolder lag met fotoxc2xb9s van Vlaskampen. Toen ze belde om het te vertellen kon ik het haast niet geloven, maar het klopte. Er stonden twee fotoxc2xb9s van Gerrit Vlaskamp in.
Zijn naam stond onder de foto en er achterop geschreven. Er stond bij, dat Gerrit op de foto 40 jaar is, hij is geboren in 1834, dus de foto is genomen in 1874.

Aly van der Mark