Kasteeltuinen Montfort (1743)   Bron: www.archeologie-posterholt.nl.

Eerder waren er weblogs over ‘Archeologisch onderzoek naar kasteeltuinen Montfort (Limburg)’.  Nu, via Huub Schmitz (als vrijwilliger van de Heemkundevereniging Roerstreek meegeholpen aan de opgravingen) en zijn website, iets over de resultaten.

Het doel van de opgraving was om na te gaan wat er nog aan sporen van deze tuinen in de ondergrond aanwezig was en of deze ingepast konden worden in de bestaande tekeningen om zo te achterhalen in hoeverre de schaal waarop deze tekeningen waren gemaakt overeenkwam met de werkelijkheid. Ook kon men misschien aan de hand van monsters van pollen en zaden proberen te achterhalen wat er zoal in die tuinen was aangeplant.

Bij de eerste proefsleuven werd al duidelijk dat het gehele perceel ten behoeve van de aanleg van de tuinen is opgehoogd, soms wel 1,5 meter. Lagen van verschillend materiaal, waaronder sloopafval van het kasteel werden waargenomen.
De meest opvallende vondst waren de restanten van twee bruggenhoofden. De centraal gelegen brug is in de oude tekeningen heel goed zichtbaar. In de bedding van de gracht die onder de brug door heeft gelopen bevonden zich de restanten van 20 houten pijlers waarvan de grootste nog ca. 1,5 meter onder de beekbedding was ingegraven.

Ook zijn de sporen teruggevonden van parallel naast elkaar gegraven greppels en oevers en hoeken van vijvers uit de tuinen, maar de sporen van oevers van waterpartijen waren nog maar zwak en in de twee meter brede sleuven maar slecht waarneembaar. De gevonden sporen zijn waarschijnlijk voldoende om deze in te passen in de vroegere tekeningen zodat de exacte ligging bepaald kan worden.

De rapportage van de opgraving zal t.z.t. verschijnen; door de opgraver (Grontmij) zijn veel foto’s gemaakt.  JH

Bruggehoofd  Bron: www.archeologie-posterholt.nl.

Snippendaaltuin, De Hortus Amsterdam  Foto: Elmer van der Marel

Mijn krant, de Gelderlander, besteedde 2 weken geleden aandacht aan de opening van de Snippendaaltuin. Klik hier voor de internetversie van dat artikel en lees en klik voor meer via het navolgende: De Hortus Amsterdam, opgericht in 1638, kreeg in 1646 Johannes Snippendaal als xe2x80x98praefectus horti’. Hij bracht de gehele toenmalige collectie in kaart. 796 verschillende, voornamelijk medicinale planten, maar ook bijzondere siergewassen werden geteld en in de eerste catalogus opgenomen.  Deze catalogus is vertaald en de collectie wordt nu getoond in een door Bureau SB4 ontworpen, eigentijdse tuin welke verwijst naar de strakke, rechthoekige bedden uit de 17de eeuw. Er bestaan nog twee originele exemplaren van de Snippendaal-catalogus. Eén bevindt zich in de British Library in Londen. Het andere exemplaar bevindt zich in de Herzog August Bibliothek in het Duitse Wolfenbüttel. De catalogus van Snippendaal kent nog de lange, beschrijvende, pre-Linneaanse plantennamen. Een vertaling naar Linneaanse namen werd eerder gemaakt door de Duitse leraar, florist en biohistoricus Kurt Wein. Hij documenteerde zijn conclusies echter niet. De vertaling van Wein is daarom geactualiseerd volgens de laatste nomenclatuur en vergeleken met andere bronnen. Klik hier voor meer informatie over de Snippendaalcatalogus. Onderaan deze page is Snippendaalcatalogus te downloaden; en aanvullingen en correcties op de catalogus worden verwelkomd. Verder klik hier voor meer informatie over Johannes Snippendaal.

Titelblad van de Snippendaal-catalogus (1646)  Bron: de hortus

Tot slot, er verscheen ook een boek, Kruidenier aan de Amstel. De Amsterdamse Hortus volgens Johannes Snippendaal (1646), B. Baljet, F. Bouman en E. Zevenhuizen (en 2).   JH

Een 2-tal weken geleden stond op marktplaats.nl de brochure Plant een Boom op Walcheren te koop. Een na-oorlogse (WO II) brochure t.b.v. geldinzameling voor aanplant van bomen en struiken  (klik voor voorzijde en achterzijde). Het is meteen duidelijk dat de brochure te maken heeft met de inundatie van najaar 1944. En ik had ook al eens foto’s gezien van die verwoestende invloed op Walcheren, de tuin van Zeeland. Mooie aanleiding om even iets meer op te zoeken en met beelden te illustreren.

Ik las op de site van Tuin van Zeeland het artikel Bomen op Walcheren (Tuin en Landschap 2003, nr 5) met wat meer achtergrond over de brochure Plant een Boom op Walcheren. Navolgende info is hieruit afkomstig.

Walcheren werd eeuwenlang geroemd als Tuin van Zeeland. Dat had alles te maken met de vele landgoederen, de lommerrijke wegen en de fijne verkaveling waarbij weilanden en akkers omzoomd werden door dichte meidoornhagen. De kaarten van Hattinga roepen dat beeld op, klik hier om de landgoederen noordelijk van Vlissingen te zien.

Enkel de bossen en landgoederen op de binnenduinrand en de bomen in de hoger gelegen stads- en dorpskernen ontkwamen aan het vernietigende zoute water. Het landschapsbeeld van talloze kleine percelen omzoomd door hagen en bomen was vernietigd.

Illustratie van deze verwoesting zijn de navolgende beelden van Kasteel Ter Hooge (uit Beeldbank Zeeland):

Kasteel Ter Hooge (Middelburg), ca. 1946 
Inundatie en kap resulteerden in een complete kaalslag

Kasteel Ter Hooge (Middelburg), 1947
Diezelfde kaalslag op ooghoogte.

De door burgers opgerichte stichting Nieuw Walcheren organiseerde de actie Plant een Boom op Walcheren. Het resultaat was dat tijdens de eerste Boomplantdag in 1947 tienduizenden bomen en struiken werden geplant. En uiteindelijk bijna een miljoen.

Kasteel Ter Hooge (Middelburg), ca. 1950
De aanplant lijkt aangeslagen…

Later verdween veel groen door de bestrijding van meidoorn in verband met bacterievuur, door de gecoördineerde bestrijding van iepziekte, door verwaarlozing van de beplanting, asfaltering en de verdere schaalvergroting in de landbouw.  JH

Na de weblog van gisteren had ik behoefte iets meer te zien, te vinden, over die geometrische tuin van kasteel Montfort. Na rondzwervingen over internet kom ik tot navolgende ‘illustratie’.

Jacob van Deventer gaf Montfort ca. 1560  als volgt weer:

Montfort, Jacob van Deventer (ca. 1560)  Bron: www.kaartenenatlassen.nl

Van bijna 3 eeuwen later dateert de Militaire Top Kaart (Veldminuut) van 1842. Deze geeft een goed beeld van de resterende structuurelementen van de toen al  voormalige geometrische tuin. Het noorden is boven, de ruïne middenboven, en de tuin strekt zich uit in zuidelijke richting.

Kasteel Montfort, Veldminuut 1842  Bron: watwaswaar.nl.

Via wat knippen en plakken van een 2-tal Minuutplannen zijn de strukturen nog wat gedetailleerder. Opnieuw het noorden boven, de ruine middenboven, en de tuin uitstrekkend in zuidelijke richting. De perceelnummers en bijbehorende beschrijving leveren aanduidingen als huis, tuin, bosch, weiland, bouwland en moeras. Een aantal perceelnummers die beschreven staan als weiland, bouwland en moeras staan boven het doorgehaalde woord vijver (117, 120, 111 (‘kanaal’)).  JH

Kasteel Montfort, Kadasterkaarten 1832  Bron: watwaswaar.nl (2).

Visualisatie van de kasteeltuin van Montfort in 1743 (tekening: Marco Jeurissen)  Bron: www.kasteelmontfort.eu.

Op de website van Limburgs Landschap en die van Kasteel Montfort is een en ander te lezen over archeologisch onderzoek naar kasteeltuinen Montfort (Limburg) ; in de eerste weken van september.

Aan de zuidzijde van kasteel Montfort heeft een tuinencomplex van ongeveer 4,6 hectare gelegen, waarvan de eerste tekeningen uit 1623 dateren. Kaarten uit de 17e en 18e eeuw tonen een geometrische tuin, met enkele vijverpartijen, waterlopen en bruggetjes, fraaie beplanting en enkele prieeltjes. Na de sloop van het kasteel (circa 1785) is deze tuin als landbouwgrond in gebruik genomen en in de loop van de 19e eeuw is de tuinstructuur langzaam maar zeker verdwenen. Momenteel liggen op de plek van de voormalige kasteeltuinen enkele weilanden en een melkstal en herinneren slechts enkele oude kaarten aan dit verdwenen landschapselement.

Stichting Kasteel Montfort en Stichting het Limburgs Landschap werken sinds 2002 in het Montfortse nauw samen rondom het thema ‘een kasteel en zijn landschap’, met als doel om de eeuwenoude relaties tussen kasteel Montfort en zijn omliggende landschap (waaronder de landgoederen Rozendaal, Schrevenhof en Reigersbroek) te onderzoeken en te presenteren. Dit heeft inmiddels geleid tot een gezamenlijk informatiecentrum in het gerestaureerde Jachtslot op de kasteelruïne en het lijvige boek Montfort / een kasteel en zijn landschap.

Als vervolg hierop willen beide stichtingen meer te weten komen over de verdwenen kasteeltuinen. Archeologisch onderzoek moet uitsluitsel geven over wat hiervan nog in de ondergrond bewaard gebleven is. Hierbij gaat het niet alleen om bijvoorbeeld (stenen) restanten van vijverpartijen, padenstructuren of bruggetjes, maar ook om in de ondergrond aanwezige pollen en zaden, die inzicht kunnen geven in de vroegere beplanting van de tuinen. Dankzij de welwillende medewerking van grondeigenaar Gehlen is het mogelijk om dit archeologisch onderzoek te laten plaatsvinden.

Op 5 geselecteerde plekken op de voormalige tuinkavel zullen proefsleuven gegraven worden, met een totale oppervlakte van zo’n 3000 m2. Mochten de resultaten daartoe aanleiding geven, dan kan dit gebied uitgebreid worden tot maar liefst 4600 m2. De proefsleuven zullen met een graafmachine laagje voor laagje worden ontgraven, waarna archeologen van de Grontmij en de Heemkundevereniging Roerstreek deze onderzoeken op mogelijke restanten van de geometrische tuin.  JH

Luchtfoto Kasteel Montfort en omliggende gronden.  Bron: Google Earth