INGEZONDEN
In 2015 is het vijftig jaar geleden dat de aanzet werd gegeven voor het Nationaal Park Drentsche Aa. Bij dit jubileum wordt stilgestaan door het verschijnen van de Landschapsbiografie Drentsche Aa, het congres ‘Het experiment van de Drentsche Aa’ en een ‘Week van de Drentsche Aa’ van maandag 29 juni t/m zondag 5 juli 2015. Alle onderdelen zijn uitgebreid te vinden op www.drentscheaa.nl.

Het Nationale Congres ‘Het experiment van de Drentsche Aa’ vindt plaats op 2 juli 2015 in het Drentse dorp Zeegse. De dag start met enkele plenaire lezingen, vervolgt met interactieve work-shops en kent ’s middags een uitgebreid excursieprogramma. Meer over het congres en voor aanmelden, zie www.bokd.nl. Deze PDF geeft u alle programmadetails.

De schutting met ovale ‘vensters’ aan de Gedempte Baansloot te Alkmaar.

In voorgaande berichten ging het van beschilderde schotten, via beschilderde schutting naar schilderij met venster in de tuinmuur. Nu is een meervoud van de laatste: ovalen in de tuinschutting.

De tuin achter Oudegracht 247 te Alkmaar, grenst aan de Gedempte Baansloot. De afscheiding tussen tuin en dat achterpad wordt gevormd door een fraaie, geverfde houten tuinschutting met een geleding door pilasters en in elke travee een forse ovale opening.
Lopend in de Gedempte Baansloot komt deze schutting vreemd over. De ovalen zullen toch niet als ‘inkijk’ bedoeld zijn? Maar als ‘uitzicht’ op de schutting van de achterburen zal ook niet het doel zijn geweest.

De tuin achter Huize Oort (1973).  Bron: Beeldbank Regionaal Archief Alkmaar

Ouder kaartmateriaal laat de vroegere situatie zien. Aan de overzijde van de nog niet gedempte Baansloot lag een terrein met o.a. lijnbanen en meerdere voormalige lijnbanen die in OAT 1832 staan als ‘aanleg tot vermaak, baan’, en zuidelijk daarvan de toenmalige vestingwerken. Dirk van Foreest (1792-1833) is dan de eigenaar. Hij is dan ook eigenaar van landgoed Nijenburg te Heiloo. Kort na 1851, na aankoop door Oort, zouden de ovalen zijn aangebracht.

Kadastraal minuutplan (1821), met zicht over lijnbanen en meerdere voormalige lijnbanen die in OAT 1832 staan als ‘aanleg tot vermaak, baan’.  Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

In 1873 is het terrein met de voormalige lijnbanen en de aangrenzende vestingwerken op basis van een stedenbouwkundig plan van L.P. Zocher tot het villapark Kennemerpark ontwikkeld; met villa’s en herenhuizen, die met hun tuinen aansloten op het groen van het stadspark dat werd aangelegd op de voormalige bolwerken. De nieuwe rij huizen met hun achtertuinen sluiten het uitzicht definitief af.
Jan Holwerda

TIP
Het bestuur van Stichting Netwerk Historisch Cultuurlandschap en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nodigen u van harte uit voor de gezamenlijke zomerbijeenkomst, die dit keer in het teken staat van nieuwe onderzoekstechnieken die gebruikt worden aanvullend op het echte veldwerk.

vrijdagmiddag 3 juli 2015, vanaf 13.00
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5, Amersfoort

– Ruud Raats, inleiding op het gebruik van de AHN, het Actueel Hoogtebestand Nederland. Ruud is IT-specialist;
– Jos Bazelmans, lid van de directie van de RCE, heeft zich verdiept in een relatief klein gebied en middels AHN, oude kaarten en lange wandelingen tot de verbeelding sprekende fenomenen ontdekt;
– Pauze
– Menne Kosian, cartografisch onderzoeker bij de RCE, heeft zich gestort op de vergeten zone van het landschap: de zee. In dit geval de Waddenzee. Binnen de RCE is een systematiek ontwikkeld die de verwachting van cultureel erfgoed in beeld brengt, een lastige opgave in dit zo dynamische zeelandschap.
– Willem Vletter, promovendus bij Theo Spek in Groningen, doet onderzoek naar historische wegen met behulp van geavanceerde AHN-analyse, met onder meer een case study op de Veluwe
– Borrel

Er zijn geen kosten verbonden aan het bijwonen van deze bijeenkomst, maar u moet zich wel opgeven via deze link.

De eenzame boom (1822) Caspar David Friedrich  Bron: en.wikipedia.org

OVERGENOMEN
‘Biophilia’: naar een cultuurgeschiedenis van onze liefde tot natuur.

De biophilia-hypothese werd ontwikkeld door Edward Wilson, natuuronderzoeker op Harvard. Hij beschouwt onze liefde voor natuur als het resultaat van een biologisch evolutieproces waarin zich onze verhouding tot onze omgeving weerspiegelt. Kunnen wij met Wilsons fascinerende hypothese als uitgangspunt een cultuurgeschiedenis van de liefde tot natuur in de afgelopen vier eeuwen schrijven?

Het is een ambivalente liefde: voor hond en kat, maar ook voor jagen. Hij ligt tussen bewondering, angst en intens gebruik, in een aantrekkingskracht tot landschap, van ruige wildernis tot verzorgde tuin. Affectie voor natuur voedt de naturalist, de wandelaar of vegetariër, maar ook de toerist en de sporter. Natuurliefde manifesteert zich in verdiepte studie, maar uit zich ook in verschillende vormen van lifestyle en mode.

Kan inzicht in deze cultuurgeschiedenis ons inspireren tot het vinden van een eigentijdse houding ten aanzien van de complexe samenhang tussen natuur en cultuur? In onze tijd zijn deze twee grootheden immers in hoge mate het resultaat van ambivalente en omstreden processen geworden. Dat heeft zelfs een nieuw tijdperk ingeluid: het antropoceen. Deze door de mens beheerste wereld stelt de dringende vraag naar waar onze grenzen en mogelijkheden liggen als natuur cultuur wordt en stad, natuur en landschap in elkaar opgaan. Deze collegereeks wil iets blootleggen van onze complexe stellingnames ten aanzien van natuur om te kunnen komen tot besef van en toekomst voor ‘biophilia’.

Reeks I op 10, 17 en 24 september; 1, 8 en 15 oktober
Reeks II op 29 oktober; 5, 12, 19 en 26 november; 3 december
Collegezaal in de Volharding, Artis
van 14.00 tot 16.00 uur
prijs dubbele reeks: € 210,00 (€ 160,00 voor Artis-leden)
prijs enkele reeks: € 150,00 (€ 115,00 voor Artis leden)
inclusief toegang Artis

Voor meer details en inschrijven klik hier of stuur een mail naar illustereschool-fgw@uva.nl.

De collonade in Cantonpark (Baarn)  Bron: www.cantonspark.nl

INGEZONDEN
Stichting Vrienden van het Cantonspark wil het 100 jarig bestaan van het Cantonspark te Baarn graag onder de aandacht brengen.
Cantonspark is een voormalige botanische tuin waar enorm veel bijzondere bomen en planten zijn. Het feestje wordt gevierd met een fair in het Cantonspark op zaterdag 4 juli 2015. Er zullen hierbij stands zijn met kwekers uit het hele land, lezingen, demonstraties, een tentoonstelling over het verleden, heden en de toekomst van het park, verschillende hapjes en drankjes en een veiling waarvan de opbrengst ten goede komt aan het park.
Zie www.cantonspark.nl

De nu nog staande wintertuin van Cantonspark (Baarn)  Bron: www.cantonspark.nl

De Tuin van de Gedempte Burgwal 34 in Den Haag (1828), B.J. van Hove 
Bron: Haags Historisch Museum  klik hier voor grotere weergave

Een schildering op de tuinschutting of tuinmuur is een manier om de tuin te ‘verrijken’, zie Van beschilderd schot naar beschilderde schutting. Een ‘venster’ in de tuinmuur met zicht op het achterliggende ‘landschap’ als een ‘schildering’, is een andere wijze. Een schilderij van Bartholomeus Johannes (Bart) van Hove (1790-1880), uit 1828, brengt zo’n idee in beeld.
Door een gat in een muur van de tuin van de Gedempte Burgwal 34 in Den Haag kijken we direct uit op een gracht. Het is misschien de vraag of Van Hove de situatie in de tuin heeft weergegeven naar de werkelijkheid. Maar uit het kadastraal minuutplan uit die tijd blijkt dat het i.i.g. wel mogelijk was om vanuit de tuin uit te kijken op de Paviljoensgracht en de brug ter hoogte van de Nieuwe Molstraat. Evenwijdig aan en direct achter de tuinmuur liep een gracht, haaks op de Paviljoensgracht. Hierdoor konden ongewenste bezoekers niet door de eventuele opening in de tuinmuur.
Jan Holwerda

Detail met het ‘venster’ in de tuinmuur.

Kasteel Rosendael. Bron: Geldersch Landschap & Kasteelen

Wij nodigen u als donateur van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie te Rozendaal, met een rondleiding door het kasteelpark Rosendael, over de Koningsberg en eventueel naar de ‘bosbegraafplaats’. Deze excursie zal plaatsvinden op dinsdagmiddag 30 juni, vanaf 13.00, onder begeleiding van Gerard Achterstraat en Ciska van der Genugten.

Iedereen kent kasteelpark Rosendael, met het kasteel, de donjon met metersdikke muren, het prachtige park, de spiegelende vijvers, de schelpengalerij met watertrap, de beroemde bedriegertjes, de theekoepel, de ´angstaanjagende´ kettingbrug, de herbouwde oranjerie, de geurende rozentuin en nog veel meer. Kasteelpark Rosendael is ‘s zomers voor een ieder, na betaling, vrij toegankelijk. Toch meenden we een excursie te moeten organiseren. Door samen als liefhebbers en onderzoekers van de Nederlandse tuinhistorie het kasteelpark te bezoeken hebben we elkaar wat te bieden. Én, we hebben Gerard Achterstraat en Ciska van der Genugten voor de ins en de outs. Tot slot, het blijft niet bij het kasteelpark alleen, de Koningsberg en ‘bosbegraafplaats’ staan ook op het programma.

Voor meer, zie de uitnodiging die u gemaild is (zondag 31 mei nog niet ontvangen? dan even een mail naar administratie@cascade1987.nl.

Klik hier voor aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden.

Wij hopen op een prachtige middag met veel Cascade-vrienden!
het Cascade-bestuur

‘Bosbegraafplaats’ Rozendaal  Bron: http://nl.worldmapz.com/photo/93701_en.htm

INGEZONDEN

Even een blik op een cursusprogramma (3-5 juni 2015) in Franstalig België, van Institut du patrimoine Wallon (PDF met details).

Eerst even formeel aftikken, met de doelstelling van Cascade – …gebieden die in het verleden onder invloed hebben gestaan van de Nederlandse tuin- en/of landschapsarchitectuur – kan dat (tikt hij met een grijns). Hoewel, wie stond nou onder invloed van wie? Dat is stof voor een excursie, maar dat op een ander moment…

Op woensdag 3 juni wordt eerst uitgebreid aandacht besteed aan het Charter van Florence (1982), het basisdocument voor het behoud en de restauratie van historische parken en tuinen. Daarna volgen inleidingen op de inventarisatieprogramma’s De inventaris  Historische Tuinen  en Parken (online en M&L cahiers) en Parcs et jardins historiques de Wallonie. Op donderdag volgen vier casussen en op vrijdag wordt afgesloten met een excursie naar Antwerpen; naar de tuinen van
Rubenshuis, Rockoxhuis, Museum Plantin-Moretus en Instituut voor Tropische Geneeskunde.

Groepsportret voor beschilderde schutting in tuin van werf De Reus (1862), Jacob Olie
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Na Voorstelling op schot? over naar een op een schutting. De Amsterdamse fotograaf Jacob Olie maakte in de jaren 1860 portretfoto’s voor een beschilderde schutting in de tuin van werf De Reus. Bij de serie portretten zie je steeds een deel van dezelfde achtergrond terugkomen. De meeste foto’s laten nauwelijks iets van een tuin zien; enkel de schildering op de schutting en wat gras, zand en een haagje staan in beeld.
Jan Holwerda

Groepsportret voor beschilderde schutting in tuin van werf De Reus (1862), Jacob Olie
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op Old Putten.  Bron: google street view

Toch even naar voren brengen. Ook naar aanleiding van een bericht van Natuurmonumenten over het herstel van vele zichtassen op de ‘s-Gravelandse buitenplaatsen.

22 oktober 2014 deed de Raad van State een uitspraak die in mijn woorden zegt dat een zicht of zichtlijn niet beschermd is / kan worden, als deze niet in de monumentenbeschrijving is opgenomen.
Wat was het geval? Rijdend over de Zuiderzeestraatweg Oost, van Zwolle naar Elburg, heb / had je onder Elburg zicht over een weiland op het hoofdhuis van de buitenplaats Old Putten. Op dit perceel, parallel aan de weg, werd een groenstrook aangelegd die dit zicht gaat afsluiten. Aanschrijvingen, bezwaarschriften, omgevingsvergunningen, aanpassingen, rechtszaken enz enz volgden, tot uiteindelijk de Raad van State toe.

Een en ander op een rijtje: Old Putten is een rijksmonument. Het perceel waarop de groenstrook kwam te liggen maakt deel uit van het monument ‘parkaanleg’ en van het beschermd complex. De weg Zuiderzeestraatweg Oost zelf maakt geen deel uit van het beschermd complex. Verder is het verboden zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren, voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit: het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een beschermd monument of het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een beschermd monument op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht.

Eerder oordeelde rechtbank Gelderland dat het zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed een monumentale waarde heeft en dat de aanleg van de groenstrook deze waarde aantast. In hoger beroep oordeelde de Raad van State anders: In de in het aanwijzingsbesluit opgenomen ‘omschrijving onderdeel 2 parkaanleg’ is het zicht vanuit de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed niet vermeld. (…) In de zogeheten complexomschrijving van het aanwijzingsbesluit is de zichtlijn vanuit de Zuiderzeestraatweg Oost evenmin vermeld. Voor het overige is er, gelet ook op het feit dat de Zuiderzeestraatweg Oost geen deel uitmaakt van het beschermd complex, geen aanleiding om deze zichtlijn niettemin als monumentale waarde van het landgoed aan te merken. De rechtbank [Gelderland] heeft derhalve ten onrechte belang toegekend aan het zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed.(onderstrepen door mij). Uitspraak 201309422/1/A4
Jan Holwerda

(geheel ter zijde, de beschrijving noemt wel een lange zichtlijn in zuidoostelijke richting, naar het landgoed Schouwenburg)