(OVERGENOMEN)

Langs strategisch gelegen waterwegen in ons land lagen talrijke kastelen, buitenplaatsen en landgoederen waar de adel verbleef om hun bezittingen te besturen, recht te spreken, te jagen, pacht en tol te innen, en met elkaar te kunnen verkeren.
Zo ook langs de Oude IJssel. Daar hebben de meeste adellijke huizen onze tijd niet gehaald, maar toch is er verrassend meer bewaard gebleven dan men over het algemeen denkt. Van de bestaande huizen zijn de kastelen Keppel en Wisch en de huizen De Kemnade en Landfort wel de meest aansprekende objecten. Maar ook kasteel De Kelder, huis Wesenthorst en de boerderij ‘t Mulra zijn bewaard gebleven en op andere plaatsen houden overblijfselen van de huizen of informatieborden de herinnering aan zulke historische locaties levend.

M. Diepeveen-Jansen (Pol) heeft met dit boek over de aanzienlijke huizen langs de Oude IJssel het bijzondere verhaal verteld van de opkomst en neergang van de huizen en hun bewoners, en de strijd en sociale onrust die daaraan ten grondslag lag of daarmee gepaard ging. Zij heeft duidelijk gemaakt dat de Oude IJssel een met buitenplaatsen en kastelen bezaaide rivier is geweest in de wonderschone Achterhoek!

M. Diepeveen-Jansen, Kastelen, buitenplaatsen en landgoederen langs de Oude IJssel, 2024, ISBN 9789492108654, pp. 208, € 20,00

Schitterende ballast beschrijft de Nederlandse kastelen en buitenplaatsen in de roerige twintigste en eenentwintigste eeuw. Een tijd waarin dit erfgoed steeds kwetsbaarder werd als gevolg van maatschappelijke veranderingen. Hoe ga je dan om met deze ‘schitterende ballast’?

Huizen van de elite werden in toenemende mate gezien als ‘niet meer van deze tijd’ en werden verkocht, herbestemd of gesloopt. Landgoederen werden opgegeten door uitdijende dorpen en steden. Bewoners die tegen de tijdgeest in wilden vasthouden aan hun bezit, moesten op zoek naar creatieve en innovatieve oplossingen om de steeds hogere woonlasten en belastingmaatregelen te kunnen dragen. Dit boek belicht dit erfgoed en zijn oude en nieuwe gebruikers vanuit diverse invalshoeken: onder andere sociale, politieke, kunst- en cultuurhistorische, koloniale, feministische en landschappelijke aspecten komen aan bod.

Hanneke Ronnes, Conrad Gietman en Claartje Wesselink, Schitterende ballast. Buitenplaatsen in de moderne wereld, 2024, ISBN 978 94 625 8637 6, pp. 336, € 39,95
Inkijkexemplaar

Fragment tuinvaas (Bron: Fries Museum)

Dolf van Weezel Errens werkt als vrijwilliger bij het Fries Museum aan de verbetering van de ontsluiting van de verzameling bouwfragmenten in de collectie van dit museum.
Onder de te onderzoeken objecten bevonden zich een aantal terracotta fragmenten. Hoewel strikt genomen geen bouwfragment vond hij ze wel zodanig interessant om ze te onderzoeken. De fragmenten ziet hij vanaf foto’s, vandaar dat maatgegevens die niet zijn geregistreerd ook niet gegeven kunnen worden. Omdat deze terracotta naar zijn bescheiden mening tuinornamenten zijn wendt hij zich tot de volgers van de weblog.

Zijn tekst staat in een PDF die u hier vindt.
Reacties, aanvullingen e.d. kunt u als altijd hieronder toevoegen of naar de webmaster sturen.

Fragment Fauna of Vertumnus en fragment Fauna

Connie den Hollander verhaalt over Mien Ruys en Tuinen Mien Ruys (Foto: Annerie van Daatselaar)

Afgelopen vrijdagmiddag was de Vakgroep Groen Erfgoed (VGE) te gast bij Tuinen Mien Ruys te Dedemsvaart (zie hier). Omdat de VGE 10 jaar bestaat en juist hier omdat Tuinen Mien Ruys 100 jaar bestaat. Leo den Dulk sprak over Mien Ruys en de BNT
(Bond van Nederlandse Tuin Kunstenaars / Bond van Nederlandse Tuinarchitecten) met o.a. citaten uit de dagboeken van Mien. Conny den Hollander, de tuinbaas of hoofdtuinvrouw aldaar, vervolgde met een praatje over en rondleiding door en langs een aantal van de ruim dertig verschillende tuinen. En dat onder een heerlijk zonnetje. Heel veel meer informatie valt thuis (na) te lezen via het Kennishuis. Het voorgaande is slecht een opmaat naar het bericht zelf:

Conny den Hollander schreef namelijk het in april verschenen boek De tuin is een proces. 100 jaar Tuinen Mien Ruys.

De invloed van Mien Ruys op de tuin- en landschapsarchitectuur is niet te onderschatten. Ze wist op indrukwekkende manier de tijdgeest te vangen in haar vele tuinontwerpen en maakte, als een van de eerste vrouwen, naam als tuinarchitect. Daarnaast deelde ze haar kennis om zoveel mogelijk mensen aan het tuinieren te krijgen. De tuinen in Dedemsvaart waren gedurende haar leven haar proeftuinen, waar ze tal van ideeën uitprobeerde en verfijnde. Haar eerste experiment, de Verwilderingstuin, legde ze aan in 1924 en dat was nog maar het begin.

De tuin is een proces laat de ontwikkeling van het levenswerk van Mien Ruys zien. Aangevuld met schitterende foto’s, historisch beeldmateriaal, tuinontwerpen en beplantingsplannen is dit boek relevant voor zowel tuin- en landschapsarchitecten als tuiniers van alle niveaus.

Conny den Hollander, De tuin is een proces. 100 jaar Tuinen Mien Ruys, 2024, ISBN 9789464711080, € 39,90. Zie hier, met ook een inkijkexemplaar.

Het beheer van groene erfgoed kan bijdragen aan een duurzame toekomst. Bij duurzaam tuinieren wordt aandacht besteed aan de betere bodem- en water­kwaliteit, het vermijden van schadelijke stoffen en het stimuleren van bio­diversiteit. Daarnaast wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van ecologisch gekweekt plantmateriaal, natuurlijke mest­stoffen en duurzaam machine­gebruik. Duur­zaam tuinieren kan boven­dien de vita­liteit van een histo­rische aanleg vergroten. Deze brochure onder­steunt eigenaren en beheerders die milieuvriendelijk willen werken.

Download ‘Duurzaam tuinieren in Groen Erfgoed’

Op 1 juni 2023 was de feestelijke opening van landhuis Elswout. De buitenplaats Elswout dateert uit 1633, kende verschillende eigenaren en kwam in de negentiende eeuw tot grote bloei onder drie generaties van de handels- en bankiersfamilie Borski. De laatste Borski van Elswout – Willem Borski III – had grootse plannen voor het landhuis en gaf architect Constantijn Muysken opdracht tot de bouw van een Italiaans paleis. Het project kwam echter stil te liggen na zijn plotselinge dood, in 1884. Elswout bleef onafgebouwd en meer dan een halve eeuw lang stonden enkel de vier gevels overeind. In WO II hebben de Duitsers het pand geconfisqueerd en van vloeren en een dak voorzien. Weer een kwart eeuw later, in 1970, kwam het landhuis in bezit van Staatsbosbeheer. Voor een symbolisch bedrag van 1 gulden verkocht Staatsbosbeheer landhuis Elswout vervolgens rond de eeuwwisseling aan Luigi Prins / Cobraspen Groep, dat uiteindelijk in 2004 startte met de afbouw in de door Willem Borski III beoogde stijl. Daartoe nam Luigi Prins de originele interieurtekeningen als uitgangspunt, die hij na intensief archiefonderzoek bij een van de nazaten van de familie Borski had teruggevonden.

Op 20 september 2024 verscheen Landhuis Elswout: 390 jaar verder, een overzichtswerk over het bijna vierhonderd jaar oude rijksmonument. In het boek is het verhaal van Landhuis Elswout opgetekend en gevangen in tekst, tekeningen, schilderijen, de originele bouwtekeningen van architect Muysken, documenten en een fotoreportage. Landhuis Elswout: 390 jaar verder beschrijft de geschiedenis van buitenplaats Elswout, vanaf de stichting van het landgoed in 1633 en de verschillende landhuizen die er door de eeuwen heen zijn gebouwd, tot en met de afbouw van het huidige Landhuis Elswout in Italiaanse stijl, afgerond in 2023. Ruwweg de tweede helft van het boek gaat over het afbouwproces van de afgelopen decennia, de eerste helft over de eeuwen daarvoor.

Het overzichtswerk is exclusief en in beperkte oplage verkrijgbaar bij boekhandel De Vries Van Stockum te Haarlem.

En kijk vooral ook de documentaire op youtube.

Zie ook eerdere weblog.

Bijeenkomst nieuwe samengestelde bomen
27 september 2024
De Proef Frederiksoord
Majoor van Swietenlaan 15
8382 CE Frederiksoord

Samengestelde bomen, of boombundels komen voor op 19e-eeuwse landgoederen, buitenplaatsen, begraafplaatsen, pastorietuinen en dergelijke. Op dit moment vallen er overal bomen om en dat roept vragen op. Kan ik een nieuwe boom planten hoe doe ik dat etc. Uit de vraag van Leendert de Graaf hoe samengestelde bomen te kweken, bleek dat die kennis er niet meer is. Vele mensen reageerden op zijn vraag. Waarop we de indruk kregen, het leeft.

Om die kennislacune op te vullen en de praktijk nieuw leven in te blazen hebben Lucia Albers, Heilien Tonckens en Leen, op suggestie van Lucia het initiatief genomen een
kenniscentrum annex experimenteerplek op te zetten op de locatie van de voormalige
G.A. van Swieten Tuinbouwschool van de Maatschappij van Weldadigheid in
Frederiksoord, nu genaamd De Proef.

Op die historische locatie houden we op 27 september 2024 het congres “Samengestelde Bomen”. Het doel is kennisuitwisseling, prikkeling en inspiratie om zo te komen tot een kansrijke opzet van het experiment. Uitnodigingen voor deze studiebijeenkomst gaan naar deskundigen op het gebied van Historisch Groen, theorie en vooral praktijk, als tuinbazen, boomkwekers en bosbazen, eigenaren/beheerders en vertegenwoordigers van organisaties gericht op historisch groen. Inbreng met foto’s, verhalen, historische en of praktijkkennis wordt dan ook op prijs gesteld. Beeld graag van tevoren digitaal opsturen zodat het gebruikt kan worden tijdens de middag. Voor verdere opmerkingen en of aanvullingen neem van tevoren contact met ons op.

Programma
12.00 Ontvangst met lunch en koffie of thee
12.45 Korte rondwandeling over het terrein van De Proef
13.20 Opening door Heilien Tonckens, voorstellen van de werkgroep.
13.30 Inleiding over samengestelde bomen door Lucia Albers
14.15 Uitwisseling vanuit de zaal:
toelichting bij digitale foto’s (van tevoren op te sturen)
bijzondere feiten of weetjes. Indeling maken in type bomen op posters aan
de muur.
14.40 Pauze
15.00 In werkgroepen aan de slag met de volgende onderwerpen:
Bouwen van database en waar onder te brengen.
Wat zijn nu de meest gewenste boomvormen en boomsoorten die gebruikt
zijn.
Hoe pak ik de opkweek van de bomen aan.
16.00 Terugkoppeling van de werkgroepen en conclusies
16.30 Hoe verder, slotconclusie, afsluiting.
Napraten met drankje

U kunt zich aanmelden bij Heilien Tonckens mail@heilien.nl
De kosten, inclusief lunch en koffie bedragen € 25,00
Na aanmelding krijgt u een email met betaalgegevens.

Vrouwelijke studenten op Tuinbouwschool Huis te Lande

Het Platform Groen erfgoed met als onderwerp ‘Een breder beeld’ vindt plaats op woensdagmiddag 2 oktober 2024 bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort.

Dit platform gaat over vergeten of ongeschreven tuingeschiedenis. Wat we nu groen erfgoed noemen is mede tot stand gebracht door mensen (en dieren) die we niet terugzien in de geschiedschrijving. Hoe raken onderwerpen als slavernij, vrouwenemancipatie en werkverschaffing het groene erfgoed? Informatie over uitbuiting of ontkenning van mensen, dieren of planten, komt langzaam beschikbaar. We bespreken de bronnen die onderzoekers gebruiken en hoe de gevonden informatie in te zetten is voor een beter begrip van het groene erfgoed.

U kunt dit platform live of online bijwonen, dit kunt u aangeven bij het aanmelden. Voor de online deelnemers is het niet mogelijk om vragen te stellen of om mee te doen aan de discussie. Via deze pagina aanmelden.

Programma
13.00 Inloop
13.20 Digitale inloop
13.30 Welkom door Joost van der Linden, dagvoorzitter
13.35 Inleiding bij het programma ‘Een breder beeld’, Natascha Lensvelt
13.45 Blinde vlekken in het onderzoek naar de rol van gender van de Nederlandse tuinarchitectuur, Anne Mieke Backer
14.15 Werklozengrond. Het landschap van de werkverschaffing, Lennert Savenije
14.45 Speakerscorner
14.50 Pauze
15.20 Botanische Schatzoekers: Vroegmoderne buitenhuiseigenaren en de invoer van exotische planten, Camilla de Koning
15.50 Van plantenjagers tot plantenverzamelaars, Gerard van Buiten
16.20 Discussie en afsluiting

Vorige week is Asker Pelgrom begonnen als projectleider voor het nieuwe Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur. Dit nog op te starten centrum gaat zich inspannen om de kennis over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen (KBL) te bundelen en te delen. Dat moet het draagvlak voor dit bijzondere erfgoed vergroten en zo bijdragen aan de instandhouding ervan. Standplaats en startpunt voor het nieuwe kenniscentrum is Huis Landfort te Megchelen. De geschiedenis van tuin- en landschapsarchitectuur, ons ding, is enerzijds slechts een klein facet van KBL en anderzijds strekt het zich ook tot ver buiten KBL. Heel benieuwd wat het kenniscentrum gaat bieden, ook naar hetgeen dat buiten onze niche ligt. Zie hier voor het nieuwsbericht.

Aan de noordzijde van Ede ligt landgoed Kernhem. Van de oostgevel van het huis loopt een lange laan in oostelijke richting. Sinds begin vorige eeuw wordt de laan doorsneden door de Kippenlijn, de spoorlijn Ede-Wageningen – Barneveld – Nijkerk. Het laantracé ten oosten van de spoorlijn loopt op een gegeven moment over een heuvel, naar het schijnt een grafheuvel. Rondom deze locatie is vermoedelijk in 1734/1735 een doolhof aangelegd. Doolhoflaan is dan ook geen vreemde naam voor de laan, net zo min als Gravenlaan en Gravenheuvel, naar de heren van Kernhem, de graven Van Wassenaer-Obdam.

Dit doolhof wordt door Mathilde Maijer gebruikt om de weergave van de nieuwe AHN vieuwer te tonen. AHN, een ieder die bijvoorbeeld archeologisch, landschapshistorisch of tuinhistorisch onderzoek doet gebruikt het veelvuldig. Of dat nou via de AHN viewer gaat of langs andere wegen. Nou bestaat de AHN viewer blijkbaar 7 jaar en was deze aan vernieuwing toe (zie hier).

Met allerlei verbeteringen, maar naar blijkt ook reuzenstappen achteruit. De afbeeldingen hierboven en hieronder, met nieuwe versus oude viewer, illustreren dit. De viewer vindt u hier: www.ahn.nl/ahn-viewer. Met ook een link naar de oude viewer, tot 1 oktober…

Mathilda roept op AHN aan te schrijven om de oude viewer te behouden.
Mail info@ahn.nl !!
Jan Holwerda