Het Waterschap Vallei & Eem is bezig geweest, en zal vervolgen, met onderhouds- en herstelwerkzaamheden aan Zuid-Veluwse Beken. Dit zijn sprengenbeken die veelal door (voormalige) landgoederen lopen. Een mooi cultuurhistorisch rapport, Cultuurhistorie Zuid Veluwse Beken, vormt het uitgangspunt, persberichten (<a href="http://250,160 http://www.wve.nl/actueel/projecten/lopende-projecten-detail.asp?idnav=a1&idnavond=actueel&id=89
“>1, 2) en nieuwsbrieven Zuid-Veluwse beken (1, 2, 3) vormen de aankondiging en opvolging.

Allemaal materiaal met ook enige tuinhistorische krenten. Bijvoorbeeld de vijvers en cascades van Duno (Doorwerth) en Laag Oorsprong (Oosterbeek). De laatste kende ook fonteinen, een theehuis en een grothuisje. En kent ook nu nog een zwembad uit de 19de-eeuw met zonneverwarming. Het beekwater spiraalt hier over een zonneterras en stroomt dan opgewarmd de badkuip in.

Het beheer van Laag Oorsprong is recent overgedragen van de gemeente Renkum aan Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen. Dit wordt vermeldt in het laatste nummer van Mooi Gelderland (het kwartaaltijdschrift van de stichtingen) en op hun website.

Het waterschap vervolgt binnenkort met het herstel van watergangen en watervalletjes en met herbouw van het grothuisje. De stichtingen zullen historisch onderzoek doen en plannen t.a.v. de landschapsstruktuur maken.

Aldus meldde mijn Zondagskrant (tja, je bladert wel eens wat bij de koffie). Op internet ook eens gezocht en het nieuwsbericht van het Gelders Archief en een .jpg file-tje gevonden.

Het nieuwsbericht vermeldt de verwerving van een uniek 18e-eeuws kaartboek van de heerlijkheid Rosendael, 14 gekleurde en handgetekende kaarten van de bezittingen van het Huis Rosendael van de hand van Berend Elshof.

De kaarten zijn helder, gedetailleerd en voorzien van een toelichting. Opvallend zijn de fraai getekende versieringen op enkele kaarten. Het kaartboek wordt opgenomen in het Huisarchief Rosendael, dat ontsloten zal worden voor het publiek. Het kaartboek is in verband met restauratie van de kaarten en inventarisatie van het huisarchief voorlopig niet toegankelijk voor het publiek (aldus hetzelfde nieuwsbericht).

De grotere afbeelding die ik vond laat dezelfde versiering zien, maar ook een kaart en wel die waar Overbeek te Velp op staat.

De weblog van 2 maart betrof het boek Fonteinen in Nederland Historische watervoerende monumenten van Meindert Stokroos.  In dit boek worden o.a. de waterwerken van Het Loo te Apeldoorn beschreven.  Nu herinnerde ik me een opgraving van een 2, 3-tal jaren geleden.  Nog eens naar meer details gezocht en wat mooi materiaal gevonden.  Leek me een leuke aanvulling op paragraaf over de waterwerken van Het Loo.   

In 2003, bij het herstel van de laan die in het verlengde van de tuin enkele honderden meters in noordelijke richting het paleispark in liep, stootte men bij graafwerk op restanten van muurwerk, een waterbassin en funderingen.  Het geheel bleek de voormalige afsluiting van de formele tuin te zijn.  Een afsluiting die Harris in A description of King’s Royal Palace at Loo beschreef en Schenk in zijn prent ‘Gezicht der Rustplaatfen, en nieuwe veranderingen te zien van achteren over den Generalen Tuin’ verbeeldde.

Bij de omvorming van de formele tuin tot een landschapspark werden het plateau en overdekte rustplaatsen tot op de fundering afgebroken.  De laatste verdween met het bassin onder een laag aarde.

De opgravingen waren met medewerking van de AWA; hiervan doet een webpage verslag.  En de Gemeente Apeldoorn liet de brochure Graven in de tuin van paleis Het Loo verschijnen.  JH

Dit is eigenlijk een reactie op de weblog van 17januari, maar ik begin een nieuwe log, omdat er anders geen plaatjes bijgeplaatst kunnen worden.
Joan Patijn raegeerde op 21 januari als volgt:
Zij [Mevr. de Jong Schouwenburg] vertelde mij dat in de familie het verhaal ging dat Ka-buur een Zandvoortse visservrouw moest verbeelden die haar man op Elswout het middagmaal kwam brengen. Zandvoortse vissers zouden in de winter op Elswout zijn ingezet om de vijvers uit te diepen. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat de plaatselijke schilder als enig referentiekader de Zandvoortse vissersvrouwendracht had. In Overveen en omgeving was geen specifieke boerendracht.

De zoon van Joan Patijn heeft nu een hele mooie close-up-foto van Ka-Buur voor ons gemaakt. Dank je wel Christiaan! Als we nu Ka-Buur nog eens nader bekijken lijkt zij meer op een deftige 18de eeuwse Westfriese dame (met gouden oorijzers en gouden ketting) dan op een vissersvrouw. Ter vergelijking heb ik naar beide types uit de omgeving van Zandvoort gezocht op Internet. Ik vond een deftige dame in Westfriese klederdracht op de website van het Westfries Genootschap ( http://www.westfriesgenootschap.nl/textiel/textiel.html)
en een 19de eeuwse vissersvrouw uit Zandvoort op een website met oude foto’s van Zandvoort (http://www.freewebs.com/mtekolstee-lemmont/klederdracht.htm).
Door de klederdracht van Ka-buur nader te analyseren, hoopte ik uit te vinden of deze folly inderdaad uit de tijd van Zocher jr. dateert. Maar aan de kleding te oordelen, zou je eerder zeggen dat de folly in de late 18de eeuw is gemaakt. Maar alles is en blijft mogelijk. Ook kan het heel goed zijn dat de schildering in de loop van de tijd is overgeschilderd en totaal veranderd is.
Wie reageert?

Op internet kwam ik een/de set met titelpagina en 16 Afbeeldinge der voornaemste Gezichten van DUINREL van Petrus Schenk tegen : ‘De Hoog-Edelgeboren Heere C. de Jonge van Elleméét, Heere van Elleméét etc. etc. ontvanger Generael der Vereenigde Nederlanden wordt de Afbeeldinge der voornaemste Gezichten van DUINREL gedienstig opgedragen door zijn Hoog-Edels onderdanigen Dienaer Petrus Schenk.’

Klik, kijk, lees en geniet.

Louis van der Swaelmen , doet deze naam een belletje rinkelen? Het was een in België bekende tuinarchitect en stedenbouwkundige, die ook in Nederland heeft gewerkt. Zie voor een korte biografie:http://www.artnet.com/library/08/0878/T087838.asp. Een dezer dagen kreeg ik een rapport opgestuurd, getiteld Cultuurhistorisch onderzoek kasteelpark Meldert (te Hoegaarden, België), opgesteld door Adviesbureau Lantschap, i.s.m. Albers Adviezen (2005). Het rapport behelst een cultuurhistorische onderlegger voor een voorstel tot toekomstig(e) inrichting en beheer van het park. Meer over het landgoed is te vinden op http://www.sint-janscollege-meldert.be/html/School/ges_park.htm. Kasteel Meldert is een neogotisch kasteel, gebouwd in 1845 naar ontwerp van Auguste Marie Vivroux. In 1867 werd een bijzondere oranjerie toegevoegd in de vorm van een neogotische kerk (folly), naar ontwerp van Hendrik Beyart.

Van der Swaelmen was tijdens WOI gevlucht naar Nederland zoals zovele Belgische burgers en soldaten en toen België het neutrale Nederland voor de geboden hulp dank wilde betuigen met een monument (het zgn. Belgenmonument op de Amersfoortse Berg in Amersfoort), werd dit uitgevoerd door de Belgische architect Huib Hoste i.s.m. de Belgische tuinarchitect Louis van der Swaelmen.

Van der Swaelmen was in zijn Nederlandse tijd in aanraking gekomen met H.P.Berlage en het is duidelijk in zijn werken te merken dat hij door hem beïnvloed is. Zijn werken zijn te vergelijken met de werken van de Nederlandse tuinarchitect D.F.Tersteeg (1876-1942) (zie http://library.wur.nl/tuin). Dat is ook heel duidelijk aan het bijgevoegde ontwerp uit 1911 (Archief Universiteit Leuven) te zien. Een interessante studie zou zijn het werk van Van der Swaelmen en Tersteeg te vergelijken, in combinatie met hun gezamelijke inspiratiebron (Arts & Crafts Movement?).

Het is een interessant rapport met vele invalshoeken. Wie wil mag het van me lenen.

De weblog ‘Beeckestijn moet open blijven!’ vermeldt dat de stichting Vrienden van Beeckestijn de kapelwoning van de buitenplaats Beeckestijn mag kopen.

En als u dan toch op die website kijkt, lees dan ook ‘Monumentenzorg: kapelwoning is zeldzaam‘. En vergeet niet de afbeelding in die weblog aan te clicken. Resulteert in een zeer fraaie oude foto met niet alleen de kapelwoning, maar ook de leegte van het landschap op de achtergrond.

Overveen – Het rijke kunst- en archiefbezit van Elswout wordt voor het grote publiek toegankelijk gemaakt. Daartoe is door de eigenaar van het landgoed, Staatsbosbeheer, een bruikleenovereenkomst gesloten met het Noord-Hollands Archief.

De afgelopen dagen werden de Elswout-schatten vanuit het poortgebouw aan de Elswoutslaan overgebracht naar de Jansstraat in Haarlem. Daar worden de documentaire boeken, kaarten en tekeningen schoongemaakt, geïnventariseerd en waar nodig gerestaureerd. Boswachter Marijke Dirkson wijst hier op een kaart van Hendrik van Zutphen uit 1812 een nog altijd vitale woudreus uit de eervorige eeuw aan. Verder bevat de collectie ontwerpen van architect C. Muiskens van het Grote Huis, de Oranjerie en de boerderij en Amsterdamse panden van de familie Borski.

Uit internet archief van Haarlems Dagblad, 13-jan-2006

(ik was, en ben, op zoek naar scans van Elswout materiaal en kwam bovenstaand bericht tegen)

Carla gaf me nog de volgende opmerkingen mee (bij voorgaande, onderstaande weblog):
Behalve de stinzenplanten zijn ook de lindes op het voorplein van Huis te Manpad uw extra aandacht waard.

De meningen over de verjonging van monumentale bomen lopen zeer uiteen. Dit geldt zowel voor het tijdstip waarop men tot verjonging overgaat als voor de manier waarop dat gebeurt. Momenteel speelt een discussie rond de verjonging van de 2,5 eeuw oude linden die in quincunx-verband zijn geplant op het voorplein van Huis te Manpad. PHB heeft in zijn beheerplan aangegeven dat al deze linden op korte termijn vervangen moeten worden. Het is zeker interessant naast het bekijken van de stinzenplanten ook uw aandacht te geven aan dit probleem en aan de gids te laten horen wat u hiervan vindt.

Als extra-tje heb ik nog één en ander erbij gezocht.
In het boek Het Huis te Manpad vermeldt Barbara Joustra dat de bomen in 1990 zijn “gekandelaberd”, of te wel de zijtakken zijn ingekort en de boomhoogte is teruggebracht van 35 tot 18 meter. De wortels zaten los in de grond en de stormgevoeligheid van de bomen met hun oorspronkelijke hoogte en omvang vormde een te groot risico. De afsluitende zin is ‘Maar de tijd zal leren of deze ingreep levensverlengend zal zijn voor deze meer dan tweehonderdvijftig jaar oude bomen’.
Moet ik concluderen dat de poging als mislukt moet worden beschouwd?

Verder iets t.a.v. het quincunx of quinconce plantverband. Een uitleg via de dobbelsteen is het gemakkelijkst. Denk aan de dobbelsteenkant met de 5 ogen (quinque is Latijns voor vijf), of te wel een vierkant met de bomen op de hoekpunten en in het midden een 5de boom.

Vaak aangehaalde boeken met quinconce voorbeeld zijn

Den Nederlandtsen hovenier van J. van der Groen (1669 en later). Als hieronder met links quinconce en rechts vierkantsverband

en La theorie et pratique du jardinage van A.J. Dezallier d’Argenville (1709 en later). Hier staat boven de afbeelding wel quinconce, echter is de afbeelding er één met vierkantsverband.

(afbeelding uit Dezallier d’Argenville uit gescande versie van het boek op Gallica ; afbeelding uit van der Groen uit Huis te Manpad van Barbara Joustra)

Een dezer dagen ga ik een lezing geven over de geschiedenis van tuin en park van Amerongen. Ons bureau schreef in opdracht van het Bestuur van de Stichting Amerongen enkele jaren geleden een toekomstvisie voor het park binnen de muren. Nu ik alles weer eens overlees in verband met die lezing, zou ik één aspect van dat advies eens breder ter discussie willen opvoeren.

Dit gaat over de interpretatie van het vroege Rococo op Amerongen. Tijdens deze periode wordt de barok verlevendigd en verrijkt, o.a. met meer samenhangende structuren en natuurlijker plantengroei. Parterres de broderies kunnen soms van losse heesterbeplanting worden voorzien (zie het hoofdstuk over de Rococo in M. van den Broeke, Jan Arends : buitenplaatsen op Walcheren (2001). Dat een dergelijk vroeg-Rococo-element op Amerongen aanwezig is geweest werd tot heden niet onderkend.

Het is van essentieel belang om na te denken over het weer terugbrengen van een dergelijk uniek kenmerk van vroege-Rococo-tuinarchitectuur, dat niet alleen is ontworpen voor Amerongen (zie bijgaand ontwerp), maar ook inderdaad (getuige een landmeterskaart van Praalder uit 1767), in ieder geval qua structuur is uitgevoerd.

Momenteel ligt op de plaats van de Rococo-tuin een saaie grasparterre van Poortman. In dit deel van het park is weinig te beleven en de bezoeker heeft er niets te zoeken.
Wat is nu de meest gewenste en verantwoorde oplossing voor dit deel van het park? Men kan de Poortman-parterre behouden en optimaliseren; of deze opruimen (na inmeting en documentatie) en hetzij een 21-ste eeuwse reconstructie uitvoeren (maar men weet eigenlijk weinig of niets van de details) òf een nieuw hedendaags ontwerp, geïnspireerd op het Rococo-ontwerp (met diagonale en kruisvormige paden) uit ca. 1750 maken. Het meest belangrijke bij een dergelijk nieuw ontwerp is dat de sfeer en het beeld uit het Rococo in herinnering worden gebracht, zonder historiserend te werk te gaan.
De reden waarom ik hiermee een discussie wil starten is omdat dergelijke gevallen in de praktijk steeds meer voorkomen en zullen gaan voorkomen.

Als toevoeging een meer recente foto van de grasparterre (aanklikken voor een groot beeld)

De foto stamt van de site kastelen Of Castles als op Webshots, een soort publiekelijk fotoalbum.