Nieuwe ontwikkelingen op een oude buitenplaats

Buitenplaatsen aan de Vecht zijn vergelijkbaar met de mens; ze variëren in de loop van hun bestaan in omvang. Ze groeien en krimpen. Vele buitenplaatsen zijn in de loop van de negentiende en twintigste eeuw gekrompen, zo ook de buitenplaats Vreedenhorst aan de Vecht. Van vele ‘morgens’ in 17e en 18e eeuw tot 1 hectare in 1955. In 2000 groeide het weer in één klap naar 8 hectare.

Daar waar buitenplaatsen altijd een afspiegeling van de tijdgeest zijn geweest, denk hierbij aan de geometrische ‘franse’ tuinen of de lossere ‘engelse’ tuinen, is het niet meer dan logisch om ook een uitbreiding in het jaar 2000 in de tijdgeest te ontwikkelen.
Wat ons werkelijk drijft zal je pas na verloop van jaren kunnen vaststellen, maar wij denken nu dat onze tijd veel met natuurontwikkeling bezig is. Natuur en buitenplaatsen zijn al lang met elkaar verweven en het samengaan van cultuur en natuur geeft een interessante spanning. Op Vreedenhorst staat de uitbreiding in het teken van de natuurontwikkeling.
Ontwikkelingen worden zelden gestuurd door een enkele wens en zo ook op Vreedenhorst. De wens om een flinke boomgaard aan te leggen is ook in het plan opgenomen, evenals de wens om al dit moois te delen met anderen. U wordt ontvangen in de traditioneel gebouwde schuur.
Kom kijken wat een erfgoedhovenier doet met de uitbreiding van zijn eigen tuin… van 8 ha.

Zondag 7 oktober om 14.00 uur vertrek bij “De Schuur” voor een rondleiding door het oude en nieuwe gedeelte, hopelijk een pittige discussie nadien bij een kopje koffie met versnapering tussen 70 tentoongestelde (vers geplukte) appelrassen en meer informatie over de appeloogst op Vreedenhorst.

Voor wie: groen erfgoedprofessionals
Waar: Buitenplaats Vreedenhorst, “De Schuur” Bergseweg 18, 3633 AK Vreeeland, www.vreedenhorst.nl
Toegang: gratis na opgave via info@groenpartners.nl

Woensdag dus de Platform Groen Erfgoed bijeenkomst met het thema ‘nieuwe ontwikkelingen op de buitenplaats‘. Ik had het al eerder wil opvoeren, maar met dit thema zeker even te noemen: het boek Waardevol Groen.

Een publicatie met ruim honderd ideeën over nieuwe [vele zult u (her)kennen] financieringsvormen en manieren om geld te verdienen met natuur en landschap. Aan de basis van het boek stonden zeventien interviews met particuliere natuurbezitters die uit de doeken doen hoe zij hun landgoederen rendabel houden. Dit doen zij onder meer door het vermarkten van verblijfsrecreatie, vergaderlocaties, exclusieve streekproducten, landgoedfairs en houten schuren en golfbanen. In het boek staan ook tips aan overheden, waaronder het ontwikkelen van integraal, gebiedsgebonden beleid, dat alle relevante thema’s aan elkaar koppelt. Als daarbij alle informatie via één loket wordt aangeboden, hoeven initiatiefnemers niet langer allerlei afdelingen langs om keer op keer hun verhaal te vertellen.

Het boek is uitverkocht, maar wordt op navolgende wijzen aangeboden:
Boek Waardevol groen (pdf)
Samenvatting boek Waardevol groen (pdf)
Boek Waardevol groen (online)

Zie ook www.innovatienetwerk.org.  JH

Geometrische kaart van de Hofstede Elswout (1812), Hendrik van Zutphen.
Met dank aan Cobraspen / Stichting Plein Elswout.

De Geometrische kaart van de Hofstede Elswout door Hendrik van Zutphen uit 1812 komt in een aantal publicaties voor, maar de kaart is bijzonder groot en een bladzijde kent qua afmetingen zijn beperkingen. Of te wel de details waar soms over geschreven wordt zijn nooit te zien. Behalve wanneer je de kaart in het echt ziet. Of als de kaart via een reeks zwart-wit foto’s is opgenomen in de beeldbank van RCE, met o.a. foto’s van kaartdelen en de mogelijkheid van inzoomen. Ineens zie je de zanderijwerkzaamheden, het pontje en de tempel(front)/de grot, de Zwitserse bruggen, de hermitage, de vele kassen en bakken enz.

De zanderij van Elswout. Detail van Geometrische kaart van de Hofstede Elswout (1812),
Hendrik van Zutphen.  Bron: beeldbank RCE.

Het pontje en tempel(front)/grot van Elswout. Links detail van Geometrische kaart van de
Hofstede Elswout (1812), Hendrik van Zutphen.  Bron: beeldbank RCE. Rechts Gezicht op de
‘kleine vijver’ en het huis (ca. 1800), Hendrik Schwegman.  Bron: beeldbank NHA.

Maar ga vooral zelf ‘wandelen door’ die kaart, in de RCE beeldbank. Met de herinneringen van eigen wandelingen op Elswout in het achterhoofd en als mogelijke ondersteuning dit kaartje.

Eerder was ik op zoek naar een foto van de kaart tbv een boek. Cobraspen / Stichting Plein Elswout hebben me aan een versie in kleur geholpen, deze staat boven afgebeeld en is hier groter te zien.  JH

Platform Groen Erfgoed
Datum: woensdag 3 oktober 2012
Tijd: 13.30 tot 17.00 uur
Locatie: Kinderdijkzaal van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5 in Amersfoort (routebeschrijving).

In de geschiedenis van buitenplaatsen zijn nieuwe ontwikkelingen een constante. Die nieuwe ontwikkelingen hadden onder meer te maken met wijzigende trends, ander gebruik of economische omstandigheden. In hoeverre is vernieuwing ook nu nog gebruikelijk op buitenplaatsen?
Wat zijn uitgangspunten, doelen en beweegredenen achter nieuwe initiatieven? Welke rol speelt recreatie op de buitenplaats en ontstaan er nieuwe buitenplaatsen door recreatie?
Door nieuwe elementen toe te voegen op een oude plaats kan er een nieuwe impuls aan het groene erfgoed en het landschap worden gegeven. Welke uitdagingen zijn er dan te overwinnen?
Aansluitend bij het Jaar van de Buitenplaats 2012 willen we ingaan op deze vragen, met sprekers die verschillende facetten belichten.

Programma
Vanaf 13.00 uur: Inloop met koffie en thee
13.30 uur: Welkom
13.45 uur: Mariëlle Kok, Bureau Marielle Kok Landschapsarchitecten BNT
Titel: Bouwen aan het toekomstige Groen van Toen: Landgoed Haverleij bij ‘s-Hertogenbosch
14.15 uur: Marinus Kooiman, historisch-geograaf, Beek & Kooiman Cultuurhistorie
Titel: Een museum op buitenplaats Voorlinden
14.45 uur: Speakerscorner; aankondigingen en mededelingen.
15.00 uur: Pauze met koffie en thee
15.30 uur: Chris Bakker: Beleidsmedewerker Stichting Het Utrechts Landschap
Titel: Impasse doorbroken in het landelijk gebied: nieuwbouw op en herstel van Heerlijkheid Stoutenburg
16.00 uur: Ivo Südmeier: Beleidsmanager Natuur en Landschap / Landschapsarchitect De Efteling
Titel: De Efteling: natuur en landschap als grootste attractie
16.30 uur: Discussie
16.45 uur: Afsluiting, aansluitend gelegenheid voor ontmoeting en discussie met een drankje.

U bent van harte uitgenodigd deel te nemen aan dit Platform Groen Erfgoed. Via groenplatform@cultureelerfgoed.nl kunt u zich aanmelden. Door ondersteuning van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn hieraan voor u geen kosten verbonden.
Tijdens het platform is er gelegenheid een relevante korte mededeling of oproep te doen. Wilt u van deze mogelijkheid gebruik maken, meldt u dit dan vooraf.

De programmacommissie: Peter Smink, Luc Korpel, Thera Lindenbergh, Annemarie van Leeuwen, Eric Blok en Natascha Lensvelt
Het Platform Groen Erfgoed wordt georganiseerd door en voor de mensen die professioneel werkzaam en betrokken zijn bij beheer, restauratie en instandhouding van het groene erfgoed in Nederland. Doel van de bijeenkomsten is om theoretische en praktische kennis te delen over onderzoek, herstel en beheer van historisch groen erfgoed.

Onbekende buitenplaats, image courtesy of Bonhams.

Dit paar schilderijen komt van het veilinghuis Bonhams in San Francisco. Via, via en als laatste via Liesbeth Missel (WUR Spec Coll) kwam het binnen.
Locatie en kunstenaar zijn onbekend. Wie helpt? Vermoed wordt dat het in Frankrijk is.
Direct contact is ook mogelijk: Janell.Snape@bonhams.com.

Onbekende buitenplaats, image courtesy of Bonhams.

De ‘broche’ voor het huis Akerendam,4 aug 2012.  Foto: Laura Fokkema.
Op 16 sep nog steeds vol in het blad en vol kleur.

Spijt?! (dat ik niet vaker geweest ben) Ja en nee. Nee: ik ben i.i.g. geweest; op de 1ste en op de laatste dag. Ja: ik had halverwege ook moeten gaan en eigenlijk nog vaker. Op de laatste dag waren de bloemperken (onverwacht) nog steeds ontzettend mooi. Wat een pracht, wat een kleur. De buitenplaats was vóór dit jaar al zo mooi. Maar Hans (Otten, tuinbaas) wat zal je tuin volgend jaar leeg en kleurloos zijn. Nee, dat moet ik nuanceren: anders mooi. Er zijn overigens plannen om i.i.g. de ‘broche’ voor het huis volgend jaar opnieuw in te planten.  JH

De ‘broche’ voor het huis Akerendam,24 mei 2012.  Foto: Jan Holwerda.

HAS KennisTransfer start op 4 oktober 2012 weer met de Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed die zich richt op het overdragen en ontwikkelen van theoretische en praktische kennis en ervaring.

Hoofdthema’s:
* historische tuinkunst en landschapsarchitectuur, interpretatie ontwerp en vormgeving;
* historische horticultuur en hovenierskunst, technische uitvoering en vormgeving;
* rentmeesterschap, exploiteren en bekostigen, besturen en beheren;
* integraal instandhoudingsplan, richtlijnen tuinhistorische onderzoek en waardestelling groen erfgoed.

Colleges (40 uur), lezingen en excursies, veld- of studiedagen (50 uur) en projectbegeleiding (12 uur) en zelfstudie.
4 okt 2012 tot juni 2013
€4050,00
HAS KennisTransfer Den Bosch
Zie Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed.

Daarnaast zal er op initiatief van de Vereniging Kennisontwikkeling Groen Erfgoed een Master Class richtlijnen tuinhistorisch onderzoek plaatsvinden. Deze Class wil de onderzoekers, de ontwerper en beheerder van groen erfgoed vertrouwd maken met de waarderingsmethodiek die in de landelijke Richtlijnen Tuinhistorisch Onderzoek nagestreefd worden.

27 nov en 4 dec 2012
€950,00
HAS KennisTransfer Den Bosch
Zie Master Class Richtlijnen tuinhistorisch onderzoek.

De gemeente Amersfoort besteedt in het kader van Groen van Toen ruime aandacht aan openbare parken, een begraafplaats, een villapark, buitenplaatsen, monumentale bomen, etc.
* Er is een gratis gidsje uitgegeven, getiteld Amersfoort groen van toen, met naast de gegevens over de groenprojecten ook een interessante lijst van monumentale bomen (PDF).
* Daarnaast werd vorige week de tentoonstelling Eemlandse buitenplaatsen in het Flehite Museum geopend (t/m 11 november). Op deze tentoonstelling zijn schitterende originele 16^de,17^de,18^de,19^de-eeuwse kaarten, ontwerpen, prenten en foto’s van verschillende groenprojecten te bewonderen. De tentoonstelling is leuk aangekleed met ‘hardware’ zoals maquettes, tuingereedschap, een rozenboog, reproducties van schilderijen etc., beslist de moeite waard.
* Als begeleiding van de tentoonstelling heeft het Tijdschrift Historisch Amersfoort KRONIEK een themanummer Eemlandse buitenplaatsen uitgegeven. Te koop voor € 1,00. Hierin zijn verschillende artikelen te vinden. Gerard Raven, inleiding; Pieter van den Hoek, over het vervaardigen van de maquette van Randenbroek; Carine Alders, over haar herinneringen als kleindochter van de bewoners van Heiligenberg; Francien Snieder doet archeologisch verslag over Emiclaer; Dirk Steenbeek over de schatten in dit verband van het Amersfoorts archief; Johan Teters over de buitenplaats Berg en Dal; en tenslotte een samenvatting van Max Cramer van het cultuurhistorisch onderzoek naar het ontstaan van het parkbos Nimmerdor, opgesteld door Bureau Oldenburgers Historische Tuinen.

Ontwerp landschappelijke aanleg Nimmerdor. Ontwerp of situatietekening, 1835 (westen boven). Getekend door Eerste Luitenant Rijdende Artillerie [Wilhelm Friedrich] von Pestel.

Tijdens de monumentendagen waren onze Cascade-vrienden Patricia Debie en Juliet Oldenburger te horen met resp. een lezing over Hartogh Heys van Zouteveen en een rondleiding over Nimmerdor. CO

Op 26 oktober 2012 organiseert Lapidem het symposium ‘Behoud en beheer van Historische Buitenplaatsen en hun omgeving’ op Kasteel Warmelo. Het ochtendprogramma start vanaf 10:00 met een aantal lezingen. Vervolgens is er een lunch met de mogelijkheid een informatiemarkt te bezoeken, met standhouders op terrein van het beheer en behoud van cultureel erfgoed. Daarna kunt u deelnemen aan een van de excursies, naar Warmelo, Weldam, Twickel of Nijenhuis. Tot slot volgen nog een dankwoord, netwerkborrel en hernieuwd bezoek aan de informatiemarkt.

En de betalende symposiumbezoeker krijgt een ‘goodybag’ met daarin onder andere het boek De Nederlandse Landschapsstijl in de achttiende eeuw van Dr. Heimerick M.J. Tromp.

Symposiumdetails leest u in deze PDF.
De boekaankondiging vindt u hier.
En hier aanmelden.

26 oktober
Kasteel Warmelo, Stedeke 11, 7478 RV  Diepenheim
Kosten € 35,00 per persoon.

Uit den Bosch, de Lustplaets van Mr.Mattheus Brouërius van Niedek in haer platten gront en opstal (1732), Hendrik de Leth. Uit: Zegepralent Kennemerlant.

Vanaf de zeventiende eeuw vormde de Haarlemmerhout het middelpunt van tientallen buitens. In het onderzoek zijn de sporen vanaf die tijd tot het nu nageplozen en uitgewerkt tot een publicatie, tentoonstelling en rondwandeling.
Expositie van 2 tot en met 30 september 2012. Zuiderhout, Beelslaan 9, Haarlem.
Bijbehorende wandelroute beschikbaar.

Annemarie van Leeuwen schrijft:
Toen ik 22 augustus 1962 op de arm van mijn moeder Uit den Bosch in Haarlem verliet kon ik niet vermoeden dan ik mij vijftig jaar later in de geschiedenis van die buitenplaats zou verdiepen. Toch, of misschien wel daardoor, ben ik het afgelopen half jaar juist daarmee bezig geweest; de geschiedenis van de buitenplaatsen rondom de Haarlemmerhout. Natuurlijk verdween er veel, maar er blijft ook heel veel te zien. Mijn fascinatie voor sporen uit het verleden in het heden wil ik graag delen. In dit geval met een expositie en een wandeling door de tijd. Met de bijbehorende wandelroute kan iedere geïnteresseerde zelf rondom de Haarlemmerhout lopen.

Zie ook affiche/uitnodiging van de opening.  JH

Uit den Bosch uit de Spanjaards Laan te zien (1783), Hendrik Tavenier.
Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief.