Topstuk op het oude stadhuis aan de Groenmarkt (Den Haag).
Foto: historie.residentie.net

Reactie op de voorgaande weblog:

Wat een onwerkelijke kleuring heeft dat gevelornament van het oude stadhuis Den Haag ondergaan (nu nog steeds in park Marlot, of wordt dit gevelornament nu gerestaureerd en wellicht qua kleur verbeterd?). Ik weet niet of ik het goed zie, maar is dit hetzelfde ornament (van Daniel Marot, 1733) als te zien in de vorm van het topstuk op het oude stadhuis aan de Groenmarkt of hier een kopie? Verantwoord kleuren van delen van gevelfragmenten en tuinbeelden doet me meteen denken aan de kleuring, die bij de laatste restauratie werd opgebracht op de Westertoren of op het tympaan van het oude stadhuis ( = paleis) in Amsterdam. Aan beide restauraties is inderdaad heel veel onderzoek vooraf gegaan en natuurlijk is daar ook weer kritiek op.  CO

Tympaan van Paleis op de Dam (Amsterdam)  Foto: Wim Ruigrok

Westertoren (Amsterdam)  Foto: VVAB (Ver.Vrienden Amsterdamse Binnenstad)

Gevelornament van oude stadhuis Den Haag, staande in park Marlot (Den Haag), in 2007.
Foto: Marco Raaphorst

Gevelornament is gerestaureerd met Jahn mortel (bv rechterhand van linkervrouw en
vogel ernaast); moet nog geschilderd en herplaatst worden, in 2011.

Op 4 april jl. hebben Dineke Akkermans, Laura Fokkema, Niek Ravensbergen en Dennis de Kool namens de werkgroep tuinsculptuur een bezoek gebracht aan het atelier van steenbeeldhouwer Paul van Laere in Den Haag (www.paulvanlaere.com).

Het doel van het bezoek was om inzicht te vergaren in alles wat er komt kijken bij het restaureren en conserveren van (tuin)beelden en welke materialen daarbij gebruikt worden. Daarnaast is de vraag aan de orde gekomen welke historische en ethische waarden een rol kunnen spelen bij het xe2x80x98reconstruerenxe2x80x99 van zwaar gehavende beelden.

Het was een inspirerend en leerzaam bezoek. Beelden in de publieke ruimte zijn kwetsbaar als gevolg van klimatologische en menselijke invloeden (vandalisme). Een belangrijke les van het atelierbezoek is dat het restaureren en conserveren van (tuin)beelden veel vakkennis en expertise vereist. De resultaten van vakkundige restauraties kunnen verbluffend zijn!

Dennis de Kool

Vrouw van zandsteen gemaakt door Raedecker, herstel van een oude breuk.

Inaborg (Arcen), toen en nu.  Bron: Limburgs Landschap.

In 2009 werd Inaborg, de theekoepel bij kasteel Arcen, herbouwd.
De oorspronkelijke theekoepel is vermoedelijk rond 1760 gebouwd. De theekoepel is achthoekig en was ooit witgekalkt. De drie gevels aan de voorzijde waren voorzien van twee ramen en centraal gelegen deuren. De theekoepel ligt buiten de kasteeltuinen en een lange laan die de kasteelbewoners schaduw bood, liep naar de theekoepel; en het geheel werd omsloten door een haarspeldvormige gracht.

Vanaf de dertiger jaren van de vorige eeuw, toen het kasteel niet meer permanent werd bewoond, is het theehuis in verval geraakt. Toen Limburgs Landschap kasteel Arcen in de jaren zeventig kocht, was er van de theekoepel nagenoeg niets meer over. Slechts een gedeelte van één van de muren was nog zichtbaar en de gracht was gedempt met bouwafval. Er is slechts één oude foto van de bouwval bewaard gebleven, hierop is de herbouw gebaseerd.

Voorgaande wilde ik toentertijd al als weblog opvoeren, maar het kwam er even niet van. De aanduiding ‘een haarspeldvormige gracht’ riep toen vraagtekens op en vroeg om visualisering middels kaartmateriaal. Na een blik via watwaswaar.nl werd dat duidelijk (zie onderstaande KMP).
En dan komt de weblog van 14 april, met twee sloten en er tussen een kade voerend naar een uitkijkpunt, ter midden van weiland en dan heb je haast een déjà vu. Kijk maar eens naar het navolgende shot van het KMP ten noorden van kasteel Arcen…
Jan Holwerda

KMP (1822) met bovenaan theekoepel Inaborg (nr 4); liggend ten noorden van kasteel
Arcen, te midden van weilanden; ten westen van Inaborg ligt het dorp Arcen.
Klik hier voor een grotere kaart, met meer van de omgeving.  Bron: watwaswaar.nl

932 weiland / [9]33 laan / [93]4 gebouw (= koepel Inaborg) / 935 weiland

Ik ben bezig met een herstelplan voor een historisch wandelpark in de buurt van Breda (de eigenaar wil ivm privacy de naam van de buitenplaats niet op internet). Ik kwam iets merkwaardigs tegen dat ik nog niet kan  onderbouwen middels historische kaarten, ook niet mbv de Veldminuut.

Het parkje dateert uit ca. 1785 en bestaat uit smalle slingerende paadjes die zijn omzoomd door zomereiken. De plantafstand is trouwens ca. 5.90 m. Een deel van het wandelpark is ooit in de jaren 30 omgevormd naar landbouwgrond dus de padenstructuur is hier deels verdwenen. Op o.a. het KMP is te zien dat naast het wandelpark een landbouwperceel lag dat tevens de grens van de buitenplaats was. Later zijn beide landbouwpercelen ingeplant met fijnsparren.

Huidige situatie, met de dubbele sloot en kade.

Wat mij opviel is dat langs de toegangsweg naar het huis een sloot loopt die in de buurt van wandelpark verbreed is (zie foto 1) en die ter hoogte van het naburige landbouwperceel overgaat in een dubbele sloot (inmiddels drooggevallen) met in het midden een kade (zie foto 2). Deze komt uit bij een langgerekte verhoging op de grens van de buitenplaats. Hiervandaan kijk je op een naburige buitenplaats. Ik denk zelf dat de verbrede sloot een vroeg landschappelijke vijver is die hoorde bij het wandelpark en ter hoogte van het landbouwperceel overging in een dubbele sloot met in het midden een wandelpad zodat je naar een uitkijkpunt liep. Maar nogmaals ik kan het met kaarten niet onderbouwen. Weet één van jullie misschien voorbeelden hiervan of misschien een andere verklaring.

Karin Bevaart

   Foto's: Karin Bevaart

Detail van kaart met landgoed Groenzigt (1813), J. v.d. Bosch.  Bron: Collectie Tresoar

Dit is een kopie van een tekening van een landgoed, een landgoed dat nooit heeft bestaan. De kopie bevindt zich in de collectie van Tresoar in Leeuwarden.
Dit landgoed Groenzigt moeten we situeren ergens in de buurt van Beetsterzwaag en Olterterp aangezien het Koningsdiep op de tekening wordt aangegeven als riviertje waarlangs het landgoed is gesitueerd. Het is raadselachtig waarom deze kaart van Groenzigt is getekend door landmeter J v.d. Bosch in 1813 in opdracht van de heer Pieter Cats. Moeten we het zien als een opzet, een schetsontwerp voor een nieuw aan te leggen buitenplaats?
Pieter Cats, rijke Leeuwarder koopman, verbouwt vanaf 1821 het voormalige rentmeestershuis in Oranjewoud, dit wordt de bekende buitenplaats Oranjestein met een prachtig Roodbaard park.

De stukken bouwland op de tekening van Groenzicht worden op de kaart trouwens ook met lijntjes aangegeven – zie weblog Vlaskamp. In het renvooi lezen we steeds bouw, het Friese woord voor akker. Het gaat dan om bewerkt land en het zouden ploegvoren kunnen verbeelden.

Nico Kloppenborg

Kaart met landgoed Groenzigt (1813), J. v.d. Bosch.  Bron: Collectie Tresoar

Beeldbank RCE

Afgelopen maandag lanceerde De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn nieuwe beeldbank. Eerder kon je de foto's ook al vinden, maar nu gaat dat toch even veel gemakkelijker.

Zoeken, vinden, inzoomen, fullscreen, opslaan, afdrukken en bestellen. Zoek met de naam van het object (bv buitenplaats of landgoed) of met de plaatsnaam (soms levert een naburige plaatsnaam ook nog iets). Lekker bladeren kun je in de resultaten van zoeken met een aanduiding als buitenplaats of landgoed. Kijken hoeveel van de gefotografeerde objecten je kent.

De knop Alle Afbeeldingen resulteert in 356.322 afbeeldingen. Dat is toch nog even minder dan 'ongeveer een half miljoen fotoxe2x80x99s' als genoemd in het persbericht. Maar er valt ook te lezen: de beeldbank is niet statisch; iedere dag wordt eraan gewerkt en zal het aanbod groeien. Heel benieuwd, tenslotte is er door de voorgangers van de RCE decennialang zoveel vastgelegd. JH

Vanmiddag herinner ik me opeens dat in Geheugen van Nederland veel oude RDMZ foto's zitten. Zoek met RDMZ01 om enkel in die collectie te zoeken en met bv opnieuw de aanduiding buitenplaats (dus zoek in dit geval met  RDMZ01 buitenplaats).

Ter info, de website van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012 is vernieuwd. De nieuwe versie oogt in ieder geval veel moderner. Er is best al het een en ander aan info te vinden. Vooral via 'doorklikken'; de links leiden naar allerlei stukken tekst en info verspreid over de website. Verdere opbouw, structurering, invulling en detaillering zal volgen.

Ben bijvoorbeeld heel benieuwd met welke invullingen al die plaatselijke, regionale en provinciale participanten gaan komen. Naast die van de landelijke stichting natuurlijk.  JH

Briefkaart Zeisterbos  Bron: Collectie Gemeentearchief Zeist, top.-hist. Atlas

Het Zeisterbos heeft een interessant verleden. De oorspronkelijke aanleg maakte deel uit van de buitenplaats Beek en Royen. In de jaren 1720-1730 werden de eerste bomen aangeplant ter weerszijden van de huidige Laan van Beek en Royen. Eind achttiende eeuw werden grove  dennen aangeplant op de nog deels kale heide. Rond 1850 was 'het zeijster lustbosch' al zo bekend dat J.L. Terwen het opnam in zijn beschrijving van Het koningrijk der Nederlanden (1858). Het bos had lange tijd een open karakter, zoals blijkt uit bijgevoegde afbeelding. Op deze briefkaart vallen ook de heuvels in het bos op. Uitzicht vormde een belangrijke attractie voor de bezoekers. Naast de passage in Terwen zijn beschrijvingen bekend van het bos in wandelgidsen van J.B. Christemeijer, J. Craandijk, G.A. Evers, E. Coenders en J.W. Kraal. Het Gemeentearchief Zeist beschikt over uitgebreid bronmateriaal over de (beheers)geschiedenis van het bos.

Tips voor mij onbekende beschrijvingen van het bos zijn van harte welkom. 'Wie kent niet de Wijd en Zijd Vermaarde Zeister Bosschen?'

Hans Zijlstra
hans_zijlstra@ziggo.nl

Rouwkoets voor kasteel Middachten(1899), begravenis van
C.M.E.C.C.L. gravin van Waldeck Pyrmont.  Bron: beeldbank Gelders Archief.

Ik neem als vrijwilliger deel aan het Oral History project van Landschapsbeheer Gelderland. Dit jaar is het thema het leven op het platteland in de jaren veertig en vijftig, toegespitst op landgoederen en andere vormen van grootgrondbezit. Middels interviews of misschien moet je zeggen gesprekken zullen verhalen worden vastgelegd. Verhalen van grootgrondbezitters, maar ook van voormalig personeel, pachters,landarbeiders en hun vrouwen. Hoe woonden en werkten de mensen op een landgoed, hoe ging het in het landhuis eraan toe, in de moestuin, in de oranjerie maar ook het leven op het boerenerf van de pachters en het werk in de bossen.

Dit is het derde oral history project van Landschapsbeheer Gelderland. Projecten die steeds zeer serieus worden genomen. Vrijwilligers kregen middels een veldmiddag en twee cursusdagen een gedegen basis. De veldmiddag vond plaats op Middachten. Een tweetal inleidingen en een wandeling gelardeerd met voorbeelden van oral history. Een laan met kruizen in de stam: ooit wilde graaf zu Ortenburg de bomen kappen (lanen geven te veel concurrentie en te weinig opbrengst), de gravin kwam wat later langs en het feest ging niet door. Of deze: een deel van de oprijlaan, ter hoogte van een kruisend zandpad, is met andere stenen geplaveid; waarom?; Duitse tanks hebben aan het eind van WOII met het nemen van de bocht de originele stenen eruit gereden (de Middachterallee was geblokkeerd met gekapte bomen).
De cursusdagen waren buitengewoon goed. Onder leiding van Annegriet Wietsma, een freelance documentaire maker die o.a. documentaires maakte voor Andere Tijden en Zembla. Dat ter illustratie van het serieus nemen van het project. Maar er is ook ontzettend veel gelachen (en opgestoken).

De volgende stap is de invulling. Gezocht worden mensen die woonden of werkten op landgoederen in Gelderland in de jaren 40 tot 60 van de vorige eeuw, toen 15 tot 30 jaar oud waren, en over die periode willen verhalen. Dus we praten over mensen die nu toch zeker ouder dan 75 zijn. Mocht je een mogelijke kandidaat weten of iemand die ons verder op weg kan helpen (in zijn of haar netwerk) dan houden wij ons aanbevolen. Reacties graag mailen naar Jan Holwerda.  JH

Vanwege versperring van de Middachterallee reden Britse tanks via het parallel liggende
zandpad van Middachten van Dieren naar De Steeg. Bron: beeldbank Gelders Archief.

Reparatie van de toegangsweg naar Middachten; in de bocht hadden tanks de straat-
stenen uit het wegdek gereden.  Bron: beeldbank Gelders Archief.

PS, het oral history voorbeeld had het over Duitse tanks, foto’s laten Britse tanks zien…
Het tweede sluit het eerste natuurlijk niet uit.

Vreewijk (Drachten), ca. 1867-1869, Gerrit Vlaskamp.  Foto: Aly van der Mark

Zo nu en dan kan ik melden dat er wat van vader of zoon Vlaskamp opgedoken is.
De vorige keer was het een tekening van vader Lambertus voor de familie de Marees van Swinderen in Groningen (weblog 18 feb en 21 feb).
Nu is het een tekening van zoon Gerrit.

Ik was al een poosje op zoek naar de tekening van de tuin van huize Vreewijk in Drachten, die aan Lucas Roodbaard werd toegeschreven (zie ook weblog 25 nov 2008). Vorige week maandag gaf ik een lezinkje in Grou voor Plaatselijk Belang, omdat ze plannen hebben het Wilhelminapark op te knappen, een ontwerp van Gerrit Vlaskamp.
Na afloop stond ik tegelijk met een bezoeker mijn jas aan te trekken, toen hij plotseling zei, dat zijn familie vroeger een Roodbaardtuin had. Op mijn vraag, waar dat was, zei hij tot mijn stomme verbazing: xe2x80x99Bij huize Vreewijk in Drachtenxe2x80x99.
Ik vertelde van mijn zoektocht en mijn twijfels over het Roodbaardverhaal, omdat Roodbaard al in 1851 overleden is en de tuin jonger is. En wat blijkt: ik was aangesproken door August Dorhout, een nazaat van Bernardus Dorhout, die de tuin aan heeft laten leggen en wat helemaal fantastisch was: hij bezat de tekening… Drie dagen later ben ik bij hem op bezoek gegaan en ja hoor, het kan niet missen.

Bernardus Dorhout heeft in 1867 een stuk land gekocht bij Drachten, in 1868 een huis laten bouwen en in 1869 heeft Gerrit Vlaskamp de tuin aangelegd. Het was een enorme tuin met duizenden bomen en struiken, zoals blijkt uit de boeken van boomkwekerij Bosgra. Helaas is er bijna niets over van de tuin, Vreewijk is afgebroken, er staat nu een appartementencomplex (zie ook weblog 25 nov 2008). Toen ik er een poosje geleden was, bleek net de laatste monumentale rode beuk gekapt te zijn.

Binnenkort begint een project van het Landschapsbeheer Friesland om de tuinen en parken van Gerrit Vlaskamp te inventariseren. Laten we hopen, dat het bijdraagt tot het besef, dat er nog te gemakkelijk gekapt wordt en dat hier sprake is van onomkeerbare schade aan het landschap.

Aly van der Mark

Deel van de plantlijst voor B. Dorhout te Dragten, uit rekeningenboeken van boomkwekerij
Bosgra te Bergum.  Foto: Aly van der Mark.