Ebbenhorst en Soestdijk

Geplaatst op door
1


Foto Loofgang en kassen Soestdijk, J. Ebbenhorst & Zoon

Momenteel ben ik t.b.v. een binnenkort te openen tentoonstelling in het Museum Oud Soest bezig aan een onderdeel daarvan betreffende de Soestdijk-foto’s gemaakt door J. Ebbenhorst & Zoon tussen 1865 en 1879, voornamelijk bewaard bij het Koninklijk Huisarchief en in beperkte mate ook in het Ebbenhorst-bedrijfsarchief. De Soester fotografen J. Ebenhorst & Zoon, werkzaam tussen ca 1860 en 1919, waren hoffotografen van Prins Hendrik (de Zeevaarder).

Ik probeer m.b.v. de bedrijfsadministratie (samen met het KHA) de diverse bewaard gebleven foto’s te koppelen aan de oorspronkelijke leveringen (waarvan afschriften van nota’s bewaard zijn gebleven) en zodoende beter
te dateren. Een nota voor Prins Hendrik uit 1877 i.v.m. een vijftal foto’s van "de nieuwe aanleg" gemaakt in 1876 of 1877 roept vragen op.

De foto hierboven geeft enkele, in ieder geval ogenschijnlijk, nieuwe kassen en een loofgang die later onder Koning Willem III moeten zijn afgebroken weer. Als bekend is wanneer deze kassen en loofgang zijn gebouwd, hebben we weer een nieuw aanknopingspunt. Zelf vermoed ik dat dit een van de foto’s zou kunnen zijn van de bedoelde nieuwe aanleg.

Een berichtje in het weekblad voor Amersfoort en Omstreken van 21 september 1878 bevestigt de bouw van een tweetal (reusachtige) kassen nabij de schietbaan, waarbij tevens wordt vermeld dat Prins Hendrik ondermeer voornemens was om daartussen nog een derde kas te bouwen en een nieuwe indeling in vijf vakken te maken om planten en gewassen uit de vijf werelddelen in afzonderlijke groepen bij elkaar te kunnen rangschikken. Dit is dan echter ongeveer een jaar later dan de nota. Gelet op het overlijden van Prins Hendrik op 13 januari 1879 zal van de verdere uitvoering van de bovengenoemde voornemens vermoedelijk niet zoveel meer terecht zijn gekomen.

Het is onduidelijk wat hier met deze nieuwe aanleg wordt bedoeld. Ik heb al wat gezocht in literatuur en op internet maar nog zonder resultaat. Betrof deze nieuwe aanleg een verandering op Soestdijk of wellicht in het Baarnsche Bosch? Wie weet meer?

Gérard Derks
Historische vereniging Soest

(voor evt. rechtstreeks contact kunt u email-adres bij webmaster opvragen)

Een Nederlands charter?

Geplaatst op door
Beantwoorden


Bisdom van Vliet (Haastrecht), foto J.S.H. Gieskes

Bij het ‘bewaken’ van onze monumenten worden steeds meer bevoegdheden aan de gemeenten gedelegeerd. Heeft de RACM nu nog een bij wet geregelde adviesbevoegdheid, in de loop van het jaar komt er een interimperiode waarbij de adviesplicht van RACM wordt veranderd in een adviesbevoegdheid, dat wil zeggen dat de gemeente niet altijd meer verplicht is om de RACM om advies te vragen. Een zorgelijke ontwikkeling, want het is maar de vraag of elke gemeente voldoende kennis en ervaring in huis heeft over behoud, beheer en herstel van historische monumenten i.h.b. landgoederen, buitenplaatsen, tuinen. Een door de bevoegde instanties te hanteren code kennen we niet. Over dit onderwerp zijn lezenswaardig het ICOMOS Florence Charter van 1982, en het Australische Burra Charter 1999.

Zou er niet ook een Nederlands ‘ICOMOS Charter’ of vergelijkbaar document nuttig zijn? Zouden de daarin vastgelegde codes voor historisch onderzoek, behoud, beheer, herstel, centraal uitgegeven door de overheid, niet in een leemte
voorzien? Ligt hier een taak voor alle stichtingen, organisaties, scholen, universiteiten die deskundig zijn op het gebied van restauratie om zulk een document te bevorderen?

Joost S.H. Gieskes

Tuin Rijksmuseum Amsterdam

Geplaatst op door
2

In het kader van de restauratie van het Rijksmuseum wordt ook de tuin aangepakt. Maandag 5 maart is daar een informatiebijeenkomst over georganiseerd. Iemand van het architectenbureau en 2 medewerkers van bureau Copijn houden een toelichting. Ooit waren we met Cascade op excursie naar deze tuin. Wellicht interessant?
Aanvang 19.30 in het infocentrum, Jan Luykenstr. t.o. nr 10 (in de nu gedeeltelijk leeggehaalde tuin dus).  Celia Prenen

Abdij Leeuwenhorst (Noordwijkerhout)

Geplaatst op door
5

 
Bron: Museum Catharijneconvent (klik afbeelding voor grotere weergave)

Na het schilderij van de abdij en het kasteel van Egmond, te zien op de tentoonstelling In Godsnaam! 1000 jaar kloosters, in het Museum Catharijneconvent, dat we enige dagen geleden op de weblog plaatsten (zie weblog van dd 20-feb-2007) volgt hier nu een tweede schilderij met een kloostertuin.

Het betreft hier het verdwenen klooster van de abdij Leeuwenhorst te Noordwijkerhout, gesticht in 1261 door Aarnout en Waalwijn van Alkamade. Het schilderij dateert uit het eerste kwart van de 18de eeuw. De abdij werd in de Middeleeuwen bewoond door Cisterciënzer nonnen die na de landing van de watergeuzen bij Katwijk in 1571 naar Leiden zijn gevlucht. In 1573 werd de abdij gesloopt.

Ook hier hebben we dus te maken met een geromantiseerde situatie, die niet naar de werkelijkheid is geschilderd, maar mogelijk wel naar overgeleverde prenten of tekeningen. Het schilderij geeft de situatie weer van de abdij vóór de sloop, ongeveer zoals het er in de Middeleeuwen moet hebben uitgezien: een uitgestrekt, deels ommuurd, deels omhaagd terrein, met een grote boomgaard tussen de kloosterkerk en de toegangspoort en eveneens een boomgaard opzij van de kerk. De nonnen zien we wandelen in beide boomgaarden, die zij dus ook gebruiken als wandelpark. In dit geval is het meest logisch dat ook hier de ingang tot het kloostercomplex en de ingang tot de kerk weer aan de westzijde van de kerk liggen. Het koor van de kerk is dan weggevallen achter de geschilderde schip van de kerk. In de grote boomgaard staat ongeveer middenin ten westen van de kerk een waterput. Als we door de ingangspoort het complex betreden en direct links af slaan, lopen we langs een haag van rozen of zonnebloemen (de laatste werden ongeveer in 1560 in Nederland geïntroduceerd) die langs stokken zijn geleid. In de kleine boomgaard ten zuiden van de grote boomgaard is een berceau te zien.

De opzet van het hele complex is ook hier in grote lijnen hetzelfde als dat van het Benedictijner plan van St. Gallen. We weten dat ook de Cisterciënzers hun kloostercomplexen indeelden volgens het plan van de Benedictijnen. Op de plaats van de abdij is later de buitenplaats Leeuwenhorst gesticht.  CO

St. Adelbertabdij en kasteel Egmond

Geplaatst op door
3


Bron: Museum Catharijneconvent (klik afbeelding voor grotere weergave)

Een dezer dagen bezocht ik de tentoonstelling In Godsnaam! 1000 jaar kloosters , die van 8 februari t/m 2 september 2007 te bezichtigen is in Museum Catharijneconvent te Utrecht. De tentoonstelling gaat over de geschiedenis van het kloosterleven: vanaf het ontstaan van de eerste kloosterordes en de enorme groei ervan in de Middeleeuwen, tot de vorm waarin kloosters vandaag de dag bestaan. Deze tentoonstelling is nu niet meteen op het lijf geschreven van Cascade-vrienden, maar twee schilderijen in deze tentoonstelling spraken mij zeer aan en wil ik u niet onthouden. We zullen dat doen in twee achtereenvolgende weblogs.

De mooiste – maar niet meest exacte – afbeelding waarop een middeleeuws Noord-Nederlands klooster is te zien, is ongetwijfeld het schilderij van C. van der Heck uit 1635, van het kasteel en de benedictijner St. Adelbertabdij in Egmond. Dit is de oudste abdij van Holland, gesticht aan het begin van de 10de eeuw. Achter een heuvelachtig duinlandschap met bomen op de voorgrond, liggen links de ommuurde abdij met uitgestrekte moes- en kruidentuinen aan beide zijden van het toegangspad tot het kloostercomplex en rechts het omgrachte kasteel Egmond.

Aangezien we mogen aannemen dat het koor van de abdijkerk naar het oosten is gekeerd, kunnen we concluderen dat de tuinen ten zuiden van het abdijcomplex zijn gesitueerd. De tuinen zijn zowel aan de westzijde als aan de oostzijde van het toegangspad verdeeld in langwerpige perken langs een middenpad dat uitkomt op het toegangspad. In de westelijke tuin staan boompjes om en om middenin de perken. Of er ook ten noorden van de kerk tuinen zijn aangelegd is op dit schilderij niet te zien.

Aan de bovenzijde van het schilderij zien we de kerk van Egmond liggen, met daarachter de Noordzee. Nu ligt dus plotseling het  westen boven. Al te serieus moet de werkelijkheid op dit schilderij dus niet worden genomen. Ook kunnen we constateren dat het kloosterterrein niet exact is ingedeeld volgens het traditionele Benedictijner voorbeeldplan (van St. Gallen), waarop de tuinen ten noorden en ten zuiden direct aan de kerk grenzen. In grote lijnen kunnen we toch ook weer niet spreken van grote afwijkingen van dit plan.
In 1573 zijn de abdij en het kasteel  op last van Willem van Oranje verwoest. Het schilderij is later tot stand gekomen en verbeeldt een geromantiseerde situatie van vóór de verwoesting. CO

Linnaeus

Geplaatst op door
1

Onder Agenda (links) staat reeds een link naar de Linnaeus 2007 activiteiten-kalender en ook de Linnaeus tentoonstelling in Teylers staat vermeld.

Internet staat vol met aankondigingen van de tentoonstelling ‘Bloemen onder de Loep. Hommage aan Linnaeus‘. Die vindt u zelf wel, toch wil ik er eentje uitlichten. Het betreft het artikel Carolus Linnaeusxe2x80x99 bloemenrijk uit de interneteditie van Haarlems Dagblad.  JH

Soestdijk en Soest

Geplaatst op door
1


De Paltz, Soesterberg, 1875-1900, anoniem.
Bron: Kaartencollectie van Bibliotheek van Universiteit van Amsterdam

Paleis Soestdijk (gemeente Baarn) is zoals u waarschijnlijk allang in de krant hebt gelezen per 1 februari voor het publiek open gesteld. Als u een kaartje koopt voor de rondleiding in het paleis, heeft u ook toegang tot het park achter het paleis. Bestellen via Internet is wel vereist. Zie www.paleissoestdijk.nl.
Cascade wil natuurlijk ook een keer met u het paleis en het park bezoeken, maar helaas zal dat er in 2007 nog niet van komen. We hebben al afspraken met PHB voor de voorjaarsexcursie en in september zal onze lustrum-excursie ook naar andere doelen leiden. U krijgt hierover binnenkort bericht.

Over Soest is ook nog iets interessants te melden. Ons Cascade-bestuurslid Karen Veenland heeft de redactie gevoerd van het boek Soest: geschiedenis en architectuur, door Hans Laegers en Michiel Kruidenier. Zeist 2006. Dit boek is verschenen in de monumentenserie van de provincie Utrecht (MIP-serie van uitgeverij SPOU). In deze serie verscheen eerder het deel Baarn, geschiedenis en architectuur, door F. Gaasbeek, J. van ’t Hof en M. Koenders. Zeist, 1994. Het paleis en het park worden in dit deel beschreven.

Het Soester deel bevat 336 p. en geeft naast een historisch-ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente en een samenvattend overzicht van de bebouwing, de objectbeschrijvingen alfabetisch op adres. Begraafplaatsen, buitenplaatsen en bijgebouwen en herenhuizen, landhuizen en villa’s zijn voor ons de belangrijkste categorieen. Namen als Pijnenburg en De Paltz klinken ons nog bekend in de oren, maar vele buitenplaatsen zijn ook pas in de 20ste eeuw ontstaan en minder bekend. Op Soester grondgebied liggen nog enkele aan Paleis Soestdijk gerelateerde objecten: een boerderij (Willemshoeve), een boerderijtje (Eykendal), jachthuisje, station metkoninklijke voorziening (terwijl in Baarn de echte wachtkamer is), Emmamonument, Wilhelminalinde en het Anna Paulownahuis.  CO

‘Leonard A. Springer overleden’

Geplaatst op door
2

‘Leonard A. Springer overleden’ is natuurlijk oud nieuws, maar toch ook niet. Nieuws is namelijk dat dit soort krantenberichten digitaal te vinden en te lezen zijn. Nl. via Historische kranten in beeld, een pilot-project van Koninklijke Bibliotheek.

Het Vaderland (9 October 1940) bericht ‘Leonard A. Springer overleden ‘. Het Vaderland (14 juni 1941) vermeldt ‘Veiling van oude plattegronden, topografische kaarten, teekeningen en prenten‘. En ‘Uit de collectie van Leonard A. Springer, tuinarchitect te Haarlem en uit een niet nader genoemde Haagse verzameling…’. En ‘De catalogus die ruim zeven honderd nummers omvat…’. 5 Dagen later volgt kort verslag  met een aantal kavels en prijzen.

Het Vaderland (19 januari 1935) feliciteert Springer  met zijn 80ste verjaardag. Het stukje wordt afgesloten met ‘Deze tuinarchitect heeft heel wat stormen des levens meegemaakt, is door Jan Publiek wel uitgemaakt voor een Vandaal, omdat er een boom moest vallen, om welke reden dan ook, maar nu iedereen de ondervinding opgedaan heeft, dat de tachtigjarige het bij het goede einde had, nu zeggen wij het met bloemen!’  Of te wel een discussie en betiteling die van alle tijden is.

In de NRC (19, 20 & 24-Sep-1925) een verslaglegging van ‘De tentoonstelling van de tuinkunst’, deel I, deel IIa  en IIb, en deel III.

Bond van Nederlandsche Tuinarchitecten (B.N.T.), namen als Springer, Tersteeg, Dinn, Poortman, Westbroek, Bleeker, Hertog Heys van Zouteveen, Copijn enz. zijn terug te vinden. Ook met namen als Haarlemmerhout, Elswout, Middachten, Loo, Twickel is van alles te vinden. Of zoek met tuinkunst of welke zoekterm dan ook. Veel digitaal zoek- en leesplezier!

Meer over de Databank Digitale Dagbladen leest u hier, hier en hier.  JH