Nederlandsche Tuinkunst (1837-1838), anoniem.

Een aantal jaren geleden had ik het geluk voor een leuke prijs de 3 deeltjes van Nederlandsche Tuinkunst uit 1837-1838 te kopen. Een kleine 1500 pagina’s instructies en ervaring uit die tijd (neen, geen plaatjes).
Het is een vaker aangehaald werk dat volgens mij toch ook nog behoorlijk onbekend is. Het niet bezitten van de deeltjes staat nu niet langer het niet in kunnen zien van dit werk in de weg: twee deeltjes zijn nu namelijk digitaal beschikbaar. Oké deel drie ontbreekt nog en natuurlijk kan het niet op tegen een oud-geurend papieren knisperend exemplaar, maar na aanklikken van de onderstaande links ‘bezit’ je toch twee van de drie deeltjes:

Nederlandsche tuinkunst: handboek voor beoefenaars der plantenkunde, bezitters van tuinen en buitenverblijven, boom- en bloemkweekers, hoveniers en warmoezeniers, door den schrijver der Flora
deel 1
deel 2
deel 3

Het derde deel (nog niet digitaal beschikbaar) verscheen in 1840 ook onder de titel Dagboek voor boom- en bloemkweekers, hoveniers en warmoezeniers.

Jan Holwerda

OVERGENOMEN
De tentoonstelling Binnenstebuiten bestaat uit een binnen- en buitententoonstelling die de bezoeker meeneemt in de wereld van Noord-Hollandse buitenplaatsen.

Buiten is een expositieruimte ingericht met prenten, foto’s, tekeningen en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. Daarnaast exposeert Sjoerd Buisman buitenbeelden in de tuin van Paviljoen Welgelegen. Binnen zijn foto’s van de tentoonstelling Bewoners en Bewerkers van Buitenplaatsen van Kenneth Stamp te zien. Euf Lindeboom toont schilderijen van tuinen en labyrinthen. Daarnaast exposeert een aantal ontwerpers van het project 1Boom ruimtelijk werk. De tentoonstelling Binnenstebuiten is een initiatief van het Noord-Hollands Archief, de provincie Noord-Holland en het programma Buitenplaatsen in Beeld.

Tentoonstelling Binnenstebuiten
Paviljoen Welgelegen / Provinciehuis
Dreef 3 Haarlem
werkdagen 9.00 – 17.00

OPGEPIKT
Er is nu sprake van een vastgestelde Uitvoeringsrichtlijn Hovenierswerk historische tuinen en parken (URL 6010). Daarnaast is er nu de Beoordelingsrichtlijn Groen Erfgoed (BRL 6000), deze is gepubliceerd voor openbare inspraak; u kunt er tot 23 mei 2016 op reageren.

De eerste richtlijn beschrijft de uitvoerende werkzaamheden die hoveniers verrichten in groen erfgoed, is een hulpmiddel bij het formuleren van werkomschrijvingen en de opdrachtverstrekking, is een handvat voor een kwalitatief goede uitvoering en biedt achtergrondinformatie over het doel van de werkzaamheden, en is een uitgangsdocument voor kwaliteitsbewaking.

In de tweede richtlijn zijn eisen gesteld waaraan een erkende organisatie, die werkzaam is in historische tuinen en parken, moet voldoen. In groen erfgoed gespecialiseerde bedrijven en andere organisaties zijn hiermee voor de buitenwereld herkenbaar en worden gewaardeerd om hun specifieke kennis en ervaring.

Beide richtlijnen zijn op de website van ERM te downloaden.

Na een intensief traject van onderzoek en herinrichting opent op 22 april 2016 de nieuwe kasteeltuin van Kasteel Huis Bergh (‘s-Heerenberg). Al in 1461 wordt melding gemaakt van een tuin bij Huis Bergh. De tuin van het kasteel is hiermee de oudst bekende gedocumenteerde tuin van Nederland, die in contour en opzet nog bewaard is gebleven. In de twintigste eeuw waren op het oude terrein van de tuin volkstuintjes ondergebracht, later lag het een tijd braak. Het ontwerp van de nieuwe tuin is geïnspireerd op een kaart uit 1727, toen het complex van Huis Bergh, inclusief tuin, werd vastgelegd door cartograaf Theodor Bucker.

Om de feestelijke opening van de tuinen te vieren, wijdt Kasteel Huis Bergh in 2016 een tentoonstelling aan de rijke geschiedenis van haar kasteeltuin. Hierin is aandacht voor de vroeg achttiende-eeuwse tuin, die inspiratiebron was voor de herinrichting, en voor de keuzes die zijn gemaakt bij het maken van een nieuw ontwerp.
Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie, met bijdragen van gerenommeerde kunst-, plant- en landschapshistorici en archiefkenners. De publicatie gaat over de tuin van Huis Bergh door de eeuwen heen, met aandacht voor de historische context van de tuin en voor het vele interessante archiefmateriaal dat in het vooronderzoek naar de tentoonstelling is gevonden.

De oudste tuin van Nederland
23 april 2016 t/m 1 maart 2017
Kasteel Huis Bergh
Hof van Bergh 8, 7041 AC ‘s-Heerenberg
zie ook website Huis Bergh en atlas online inzien.

Renske Titia Boon (1900-1985) bij de aanleg van Margrietpark in Hoogezand
Bron: dehefpublishers.nl

OVERGENOMEN
Er stond een vrouw in de tuin. Een bundel verhalende essays die samen een wandeling door de Nederlandse tuinhistorie vormen, waarbij de vrouw als gids is gekozen. Het boek laat zich lezen als een levendige geschiedschrijving van de Nederlandse vrouw vanuit het perspectief van de tuin. De auteur vraagt zich af waarom ons altijd is verteld dat door toedoen van één vrouw het paradijs is verloren gegaan en waarom er zo weinig aandacht is voor de paradijzen die sindsdien door Nederlandse vrouwen zijn gecreëerd. Het gaat niet alleen over vrouwelijke tuin- en landschapsarchitecten, maar evengoed over naamloze boerinnen die hun kennis van bloemen en planten doorgaven aan hun dochters, over prinsessen en rijke grootgrondbezitsters die het landschap naar hun hand zetten, pioniersters met tulpenbollen, burgerdames en zelfs hoeren die in de groene beschutting van parken hun diensten aanbieden. Beginnend bij de eerste landbouwculturen rond 5000 jaar voor de jaartelling, eindigt het bij internationaal bekende Nederlandse groenontwerpsters en de actualiteit van het nieuwe ‘stadstuinieren’ in de metropool.

Voor haar onderzoek bestudeerde Anne Mieke Backer talloze brieven en dagboeken, waardoor samen met afgenomen interviews, er een beeld kon worden gevormd van wat de rol van vrouwen was en vooral van wat hun drijfveren waren. Zo werd het schrijven van dit boek een zoektocht naar het antwoord op de vraag wat de beschreven vrouwen op hun specifieke stukje aarde hebben gezocht en wat zij er tot op de dag van vandaag hebben gevonden. Het steeds veranderende begrip ‘natuur’ en parallel daaraan de opvatting over de ‘vrouwelijke natuur’ fungeerde daarbij als een rode draad.

Vanaf vandaag verkrijgbaar

Anne Mieke Backer, Er stond een vrouw in de tuin, Rotterdam 2016, ISBN 978-90-6906-048-4, € 27,90, 640 p. Zie ook dehefpublishers.nl

Heijenoord. Gezicht op Arnhem vanuit het noordwesten (1859), C.C.A. Last 
Bron: Gelders Archief

In 2006 schreef Wim M. Kleurig uitzicht: opmerkingen over het gebruik van gekleurd glas in de landschapstuin (PDF), vervolgens bracht ik enige plaatjes op de weblog.
Bij het lezen van een handgeschreven transcriptie van een reisverslag dacht ik direct aan betreffend artikel. Waar het originele reisverslag ligt is mij niet bekend. Auteurs van zowel transcriptie als origineel zijn mij ook onbekend. Weet ik dan wel iets? Ja, het was een reisje vanaf Zandbergen [moet betreffende buitenplaats bij Huis ter Heide/Zeist zijn] naar en rond Arnhem, van 10 tot 19 augustus 1839.

‘Vreeslijk zonnig was het’ op die eerste dag onderweg naar Arnhem. En dan de reden voor dit stukje: De derde dag, 12 augustus 1839, gingen ze ’thee drinken aan de koepel van heijenoord’. ‘De koepel is prachtig. daar er in ieder raam vier ruiten voorstellende winter, zomer, lente [en] herfst [waren]. De kleuren van het glas waren geel, rood, peers, blaauw. daar passeerden wij de avond regt genoeglijk en gingen na het logement en begaven ons na bed.’ Vanaf de hoogte van Heijenoord moet er daarmee kleurig uitzicht over Arnhem en de Betuwe zijn geweest.

Het laatste buitenhuis Heijenoord werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Tegenwoordig is de dichtstbijzijnde koepel die van de (voormalige) koepelgevangenis van Arnhem.
Jan Holwerda

Ook vice-voorzitter Wim Meulenkamp sprak op het Cascade symposium

Veel deelnemers aan het Cascade symposium van 19 februari jl. wilden hiervan graag een verslag ontvangen. Omdat wij de inhoud ook voor niet-deelnemers willen publiceren is gekozen om het verslag via de Cascade website toegankelijk te maken.

Hier kunt u teruglezen: Handout CASCADE symposium, Denken en doen, 19 februari 2016.

Uitreiking Tuingeschiedenis in Nederland II aan de sprekers en dagvoorzitter van het Cascade symposium.

i.v.m. familieomstandigheden van Carla en drukte van Jan zal de Nieuwsbrief dit seizoen iets later verschijnen. Maar hij komt er aan.

INGEZONDEN

Vanaf 18 juni zijn op Paleis Het Loo 45 bijzondere Delfts blauwe tuinvazen te zien. De vazen zijn vervaardigd naar voorbeeld van drie nog bestaande originelen, die in de 17e eeuw zijn gemaakt voor de eerste bewoners van Paleis Het Loo, koning-stadhouder Willem III en koningin Mary. Het plaatsen van deze vazen in de paleistuinen is de bekroning van de tuinrenovatie. Het project kwam tot stand dankzij een extra bijdrage van de BankGiro Loterij, mogelijk gemaakt door de vele Nederlanders die meespelen in de cultuurloterij van Nederland.

In het project is nauw samengewerkt met de faculteit Industrieel Ontwerpen van de Technische Universiteit Delft, die met de modernste technieken scans van de bewaard gebleven tuinvazen maakte voor de mallen. De productie en de handbeschildering van de vazen zijn uitgevoerd door Koninklijke Tichelaar Makkum, waarbij de hoogstaande 17e-eeuwse tinglazuurtechniek is toegepast. Zo zijn innovatie en ambacht in dit project samengebracht.
Delfts aardewerk vazen waren in de 17e eeuw zeer exclusieve blikvangers in veel baroktuinen; ze werden gevuld met destijds kostbare exotische planten, zoals oranjeboompjes en ananasplanten. Het was koningin Mary die de basis legde voor het Delfts blauw als nationaal icoon. Van de oorspronkelijke vazen op Het Loo zijn helaas alleen scherven overgebleven. Verspreid over Europa zijn er drie originele koninklijke vazen achterhaald, die als voorbeeld dienden voor het vervaardigen van de vazen voor in de paleistuinen.

De vazen staan in het zomerseizoen (18 juni tot en met 23 oktober) in de paleistuinen. Gedurende het hele jaar is een toelichting op het project te zien in de Oostvleugel van het paleis (geopend 13:00–17:00 uur). Deze presentatie, ‘Blauw & Bont, Delfts blauw in de paleistuinen’, illustreert met filmbeelden het productieproces van de vazen. Daarnaast wordt het verhaal verteld over de liefde van koningin Mary voor Delfts blauw en de tuinen.

Delfts blauwe tuinvazen (elders)

Op de RTC van afgelopen zaterdag werden we door Marianne Poorthuis getipt:

Spiritualiteit van de tuin
donderdag 14 april 2016

Vanouds is de tuin een belangrijk religieus symbool: het paradijs, de Tuin van Eden, de Tuinen der Oprechten, zen-tuinen, tuinen rondom hindoetempels maken alle deel uit van spirituele tradities waarin de tuin beeld vormt voor de ziel. Wat is de hedendaagse betekenis van tuin en tuinieren? Hoe hangt deze samen met natuurbeleving? Gaan ecologie en spiritualiteit een band aan met elkaar? Hoe functioneert de tuin in religieuze kunst? Deze vragen komen aan de orde in lezingen en tuinbezoek.

Over Figura Divina
Figura Divina is een collectief van onderzoekers van verschillende universiteiten in Nederland. Zij vragen aandacht voor de wisselwerking tussen religie en kunst. Dat doen zij door het organiseren van symposia en het uitgeven van boeken waarin thema’s rondom religie en kunst aan de orde komen.

Programma
10.00 Opening door dagvoorzitter dr. Frank Bosman (Tilburg School of Catholic Theology) – Inleiding op het thema
10.15 Wouter Prins, Curator van het Museum voor Religieuze Kunst in Uden: De tuin in religieuze kunst
11.00 Muzikaal intermezzo
11.15 De tuin als beleving: bezoek aan tuin Pieterskerk en kunstwerken Nieuwe Gracht 65
12.30 Lunchpauze
13.30 Dr.ir. Saskia de Wit, ontwerp en advies tuin en landschap: De tuin als natuurembleem – Visies op de natuur verbeeld door de eeuwen heen
14.15 Prof.dr. Johan Goud, emeritus hoogleraar Religiewetenschap, UU: Het paradijsverlangen bij Rutger Kopland
14.45 Poëzie en muzikaal intermezzo
15.00 Pauze
15.30 Br. Malachias Huijink o.c.s.o., abt van de Cisterciënserabdij ‘Lilbosch’ te Echt: De monnik als amator loci, de abdij als hortus conclusus
16.15 Renske van Lierop, MA en prof.dr. Hans Alma, Universiteit voor Humanistiek: Een levensbeschouwelijke visie op ecologie
16.45 Discussie
17.30 Afsluiting

Kosten
niet-studenten 20 euro inclusief koffie, thee, lunch; studenten 7,50 euro inclusief koffie, thee, lunch

Locatie
Ariënsinstituut
Keistraat 9
3512 HV Utrecht

Aanmelden via tiu.nu/FiguraDivina
Zie ook de website van Figura divina.