‘Dankzegging’, uit Sempervirens 1874.

Zo maar. In Sempervirens. Weekblad voor den tuinbouw in Nederland jaargang 1874 kwam ik bovenstaande curieuze en op z’n minst zure ‘dankbetuiging’ tegen. Goh, wat is hier gebeurd? Of moet ik zeggen niet gebeurd…
Jan Holwerda

OPGEPIKT (zie ook hier)
De Nederlandse Tuinenstichting (NTs) bestaat dit jaar 35 jaar. Met als thema ‘Tuinen van de Toekomst’, grijpt de NTs dit lustrum aan om vooruit te blikken op de, te verwachten, ontwikkelingen op groengebied in relatie tot onze leefomgeving in de 21ste eeuw. Op 26 september wordt de verjaardag groots gevierd met een feestelijk evenement in Wageningen, voor velen dé bakermat van de groene wetenschap. Met het evenement op 26 september hoopt de stichting niet alleen haar donateurs maar ook belangstellenden en studenten te interesseren voor haar missie: de instandhouding van tuinen en parken die van belang zijn door vormgeving, beplanting, cultuurhistorisch karakter en ensemble waarde.

Hoe gaan tuinen en parken zich in de 21e eeuw ontwikkelen? Dat is de hoofdvraag die we na afloop van ons Lustrumevenement graag beantwoord willen zien. Maar ook:
Welke groene trends zullen onze leefomgeving gaan beïnvloeden? Wat zal de rol van de overheid zijn?
Welke leefomgeving zullen hedendaagse jongeren in de 21e eeuw verkiezen en welke rol speelt ‘groen’ daarin?

’s Morgens zal een debat plaatsvinden tussen vier panelleden, met elk een eigen visie op het thema ‘Tuinen van de Toekomst’, onder leiding van een ervaren gespreksleider. Het panel bestaat uit Erik A. de Jong, Ann Meskens, Eric Jan Pleijster en Beline Geertsema-Key onder leiding van Kien van Hövell tot Westerflier. Ook het publiek wordt uitgenodigd actief aan de discussie mee te doen.

Tijdens de middag-presentaties zullen de deelnemers een lezing naar keuze kunnen volgen over de praktische invulling van tuinen en parken van de toekomst:
over het ontwerpen van een gebruikstuin door Carrie Preston
de planten van de toekomst door Cor van Gelderen
het belang van sociaal groen door Hans Pijls
een andere visie op onkruid door Suze Peters
de toekomst van landgoederen van de Veluwezoom door Elyze Storms-Smeets
en Arboretum Belmonte door Dedde Smid

Voor het Lustrumevenement kunt u zich hier aanmelden.

INGEZONDEN
Per 1 september is Prof. Dr. Tinde van Andel benoemd als bijzonder hoogleraar voor de Geschiedenis van Botanie en Tuinen bij de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden.
Deze leerstoel, uniek in Nederland, is ingesteld door de Clusiusstichting. De hoogleraar zal zich richten op het onderzoek naar de ontwikkelingen van de toegepaste en fundamentele botanie, in het bijzonder naar planten en hun gebruik zoals vastgelegd in historische herbaria tussen de 16e en 19e eeuw. Zij zal vooral samenwerken met het Scaliger Instituut, de Hortus botanicus Leiden, het Naturalis Biodiversity Center, en de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen.
De hoogleraar is ook betrokken bij de jaarlijkse Clusiuslezingen, waarbij experts op het gebied van tuinen en botanie uit het buitenland naar Nederland samenkomen met Nederlandse deskundigen.

Prof. Dr. Tinde van Andel (1967) studeerde Biologie aan de Universiteit van Amsterdam met de specialisatie Tropische Ecologie. Zij promoveerde bij het Nationaal Herbarium Nederland (2000, Universiteit Utrecht) op het gebruik van wilde planten door indianen in noordwest Guyana. Zij deed bij dezelfde groep een postdoc naar Medicinale en Rituele Planten van Suriname. Toen het herbarium naar Naturalis in Leiden verhuisde, kreeg ze een NWO-Vidi beurs om de oorsprong van Surinaams plantgebruik in westelijk Afrika te achterhalen. Zij is nu werkzaam aan het Naturalis Biodiversity Center in Leiden. Sinds 1 mei jl. is ze aangesteld als Buitengewoon Hoogleraar aan de Naturalis-leerstoel Etnobotanie aan de Universiteit Wageningen.

OPGEPIKT

The Garden Historians start in september een 10 weken lange cursus op de dinsdagochtend, op Burgh House in Hampstead, North London, onder de titel European Gardens – Holland & Spain. Een merkwaardige combi die ook in de onderwerpen doorklinkt:
. Tulip mania – diplomacy, horticulture & botany
. Honserlaardijk, Zorgvliet & Het Loo
. Dutch Modernism, Piet Oudolf & The New Wave
. Landscape, Gardens & Painting, Islamic Gardens of Spain
. Discoveries of the Conquistadors, The Hapsburgs & The Bourbons
zie hier.

Van een heel andere orde (denk ik) is Konferenz: Geometrisierte Landschaften – Raumkonstruktion und Selbstentwurf der Niederlande im 17. Jahrhundert, 20-21 nov 2015 in Düsseldorf. Een samenwerking tussen Institut für Kunstgeschichte der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf en Stiftung Schloss und Park Benrath. Begin dit jaar was er een call for papers. In die call is ook meer over het congres te lezen, zie hier, zeker lezen. Meer details gaan ongetwijfeld volgen…

MC zet zich al jaren in voor behoud van het eeuwen oude open landschap tussen Kasteel Arcen en historische dorpskern. Open landschap wordt bedreigd door bouw multifunctionele accommodatie.

INGEZONDEN

Oproep Monumentencommissie Nts
De Monumentencommissie (MC) van de Nederlandse Tuinenstichting geeft op vrijwillige basis onafhankelijk advies aan particulieren, organisaties en overheden met betrekking tot de bescherming, instandhouding en ontwikkeling van groen erfgoed in de breedste zin van het woord. Zij entameert ook onderzoek naar historische tuinen, parken en cultuurhistorische landschappen en hun beheerders en ontwerpers. Bescherming van bijzonder en/of kenmerkend plantensortiment vormt een speerpunt. De leden van de MC zijn actief betrokken bij de projecten.

Gezocht: regionaal contactpersoon/tevens lid MC en regionale adviseurs groen erfgoed
De MC heeft een monitorfunctie: het signaleren van problemen in het behoud en beheer van historische tuinen, parken en cultuurhistorische landschappen, het mobiliseren van overheden en de publieke opinie zodra dit groen in de knel dreigt te geraken. Dit kan betrekking hebben op landgoederen, buitenplaatsen, landgoedbiotopen en openbaar groen zoals stadsparken, begraafplaatsen, singels e.d. . In sommige gevallen gaat het om particuliere tuinen.
De MC komt in actie naar aanleidingen van meldingen van bezorgde burgers, donateurs, belangengroepen etc. Zij onderzoekt welke hulp geboden is, dit kan variëren van een informatief telefoongesprek, doorverwijzing naar professionele onderzoekers, planvormers, erfgoedhoveniers tot – in een enkel geval – jarenlange begeleiding van projecten. Zij wordt daarin bijgestaan door regionale adviseurs groen erfgoed (eerdere benaming rapporteurs). De regionale adviseurs zijn veelal bekend met het groen erfgoed in hun regio, bezitten de noodzakelijke deskundigheid om bedreigd groen erfgoed op waarde te schatten en zijn in staat hun kennis/ervaring in te zetten voor het behoud van groene erfgoed. Hun onderzoek en bevindingen dienen als basis voor de adviezen van de Monumentencommissie. Tevens hebben zij een actieve signaleringsfunctie.
Vanuit de MC zijn er 3 leden die de contacten met de adviseurs onderhouden en hen ondersteunen.
MC en adviseurs komen jaarlijks bijeen op een bijzondere locatie om ervaringen en kennis uit te wisselen.

Adviseursdag 2014 op locatie (Buitenplaats Vreedenhorst, Vreeland)

Voor diverse regio’s zijn wij op zoek naar versterking van adviseurs groen erfgoed.
Ook zijn wij op zoek naar een nieuw MC-lid die, samen met 2 andere leden, de contacten met de regionale adviseurs onderhoudt.
De leden van de Monumentencommissie en de regionaal adviseurs verrichten hun werkzaamheden op vrijwillige basis

Meldingen bedreigd groen erfgoed
Wij roepen de donateurs van Cascade op ons op de hoogte te stellen van situaties waarbij historische tuinen, parken en ander groen erfgoed geheel of gedeeltelijk in het voortbestaan worden bedreigd. Dat kan via het formulier op onze website of via info@tuinenstichting.nl.

Heb je belangstelling voor het adviseurschap of voor het MC-lidmaatschap stuur dan een mail naar info@tuinenstichting.nl.
Wij nemen dan zo spoedig mogelijk contact met je op.
Voor meer informatie zie ook www.tuinenstichting.nl.

INGEZONDEN

Op 10 september vind de studiemiddag Het buitenleven op Groninger borgen plaats, op de Fraeylemaborg in Slochteren. Diverse sprekers zullen uiteenlopende aspecten uit het verleden van de Groningse buitenplaatsen behandelen. Ook is er aandacht voor de actualiteit van de aardbevingen.
Een vastlegging van de studiemiddag Nieuwe Beelden van de Buitenplaats van de Gouden Eeuw  (zie hier) was in 2012 al aangekondigd, vanmiddag de presentatie van het boek met als titel Buitenplaatsen in de Gouden Eeuw, de rijkdom van het buitenleven in de Republiek. Zie ook bij Uitgeverij Verloren.

Het programma is interessant voor bestuurders, onderzoekers, achterban van de borgenstichtingen, iedereen die geïnteresseerd is in het onderzoek naar kastelen en buitenplaatsen en Groningen in het bijzonder.
NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats organiseert deze studiemiddag samen met stichting Van der Wyck-de Kempenaer.
Bekijk hier het volledige programma. Aanmelden kan tot uiterlijk 3 september 2015 door een e-mail te sturen naar info@kastelen.nl.. De kosten bedragen € 27,50.

Oprechte Haerlemsche courant van 5 maart 1669

In de recente weblog Plantafstanden in lanen werd onze Jan van der Groen natuurlijk  aangehaald, met zijn Den Nederlandsen hovenier. Maar uit welk jaar dateert ook alweer de eerste uitgave? Noten in de literatuur brengen verwarring, 1668, 1669 en 1670 worden genoemd.
Eerst maar even de heruitgave uit 1988 gepakt, met het voorwoord van Carla O. Dan is het direct duidelijk, in 1668 werd een 15-jarig privilege verleend en de eerste uitgave verscheen in 1669.
Dan nog even de krant erop naslaan… En inderdaad, in de Oprechte Haerlemsche courant van 5 maart 1669 valt te lezen dat …by Marcus Doornick … sal in ’t begin van maert uytgegeven werden het vermaeckelijck Landt-leven, bestaende in den Nederlandtsen Hovenier,…
Vervolgens is in de Oprechte Haerlemsche courant van 4 juni 1669 te vinden: … by Marcus Doornick … werdt uytgegeven: den Nederlandtsen Hovenier,…
Jan Holwerda

Oprechte Haerlemsche courant van 4 juni 1669

Enghien (1685), Romeyn de Hooghe

Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie naar Henegouwen (BE), met een bezoek aan Enghien, Mariemont, Beloeil, Seneffe en Attre. Deze excursie zal plaatsvinden van vrijdag 11 t/m zondag 13 september.

Genoemde vijf parken moet iedereen die zich met de Nederlandse tuingeschiedenis bezig houdt hebben bezocht. Niet alleen omdat ze van Europees belang zijn, en niet alleen omdat ze alle vijf zo verschillend zijn, maar ook omdat ze allen een tijdlang tot Nederland hebben behoord, en omdat een park als Enghien van invloed is geweest onze tuinkunst.

Programma:
• 11 september, ca. 14.00 uur Enghien;
• 12 september, ca. 10.00 uur Mariemont, en ca. 14.00 uur Beloeil;
• 13 september, ca. 10.00 uur Seneffe, en ca. 14.00 uur Attre.

Park en Château de Seneffe

• Aanreizen is op eigen gelegenheid en d.m.v. poolen met andere deelnemers (deelnemers kunnen bij aanmelding aangeven of ze willen meerijden, dan wel iemand willen meenemen);
• Verplaatsingen van tuin naar tuin (en hotels) is op eigen gelegenheid en d.m.v. poolen;
• Toegang zelf betalen (Beloeil en Attre hebben een entreegeld, eventueel bezoeken van de huizen Beloeil en Attre, en het museum van Mariemont, op eigen gelegenheid);
• Men dient zelf een hotel te zoeken/regelen (zie verwijzingen in de brief).

Iedere donateur heeft via de mail een uitnodiging gekregen (of krijgt die vandaag). Meer details en meer over de tuinen is hierin te vinden. Niet ontvangen? Dan graag een mail naar administratie@cascade1987.nl.

Klik hier voor aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden.

Wij hopen op een prachtig lang weekend met veel Cascade-vrienden!
het Cascade-bestuur

Attre

Detail van ‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’, uit: Nieuwe Friesche Volksalmanak 1862

Ik vond onderstaande afbeelding in zwart-wit (hierboven een uitsnede), met een koepel en m.n. een tuintje dat zeer aansprak. Dan wil je toch net wat meer weten…

De afbeelding heeft de titel ‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’. Beide nooit eerder van gehoord, dus google erbij pakken.
Fluessen is een meer ten zuiden van Koudum (Fr) en Galamadammen is een daar gelegen gehucht. Ooit was er een pontje, later een schutsluis, een brug, en sinds 2007 ligt er het Galamadammen Akwadukt; in westelijke richting vaar je van hier naar Stavoren.

De woorden Galama-dammen en Fluessen leidde naar de Nieuwe Friesche Volksalmanak en daarin staat de afbeelding! In jaargang 1862. Van die jaargang is ook een andere scan te vinden, met daarin dezelfde afbeelding, maar die scan is in kleur, dus nog mooier!

Vervolgens Van der Aa er op na slaan. Hij schrijft in 1843 onder Galama-dammen: […] over de voorm. lusth. hetwelk voor eenige jaren is afgebroken, …, welke thans in eigendom bezeten worden door de Heer Mr. Gerardus Assuerus Avenhoorn van Nauta, Grietman van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, woonachtig te Koudum.
Onder Galama-dammen-sluis vervolgt hij met: De eigenaar [van de herberg], de heer Mr. Gerardus Assuerus Avenhoorn van Nauta, Grietman van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, heeft hierbij eenig plantsoen en eenen netten koepel.

Kijk… daar hebben we het tuintje en de koepel.
Jan Holwerda

‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’, uit: Nieuwe Friesche Volksalmanak 1862

Al zoekend kom je overigens ook op De roos van Dekama van Jacob van Lennep:
… groot blad … het opschrift … Tarief der Galamadammen..
“Gala-Madammen!” riep hy, zich verbaasd omdraaiende: -eilieve, Gerrit! Het schijnt, dat er een byzonder Tarief is voor de dames die hier verteering maken. Maar waar is nu het Tarief voor de Gala-Heeren?”
“Kom! gy zijt een ezelskop!” zeide Gerrit, zonder zich te verwaardigen, slechts even zijn houding te veranderen: -Het is het tarief der Galama-dammen, dat zijn: de Dammen van Galama.”

Dordwijk (1852, Dordrecht), Jan David Zocher  Bron: www.villa-augustus.nl

INGEZONDEN (combi van online berichten en info op website stimuleringsfonds)
De familie Zocher heeft als ontwerpersfamilie een stempel gedrukt op de parken in de landgoederenzone in Zuid-Holland. Veel parken zijn echter sleets geworden, waardoor afbreuk wordt gedaan aan hun herkenbaarheid, hun specifieke kwaliteiten en de waarden daarvan. Om te voorkomen dat deze parken op den duur geheel verloren gaan, hebben de gemeenten Voorschoten, Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Delft en Den Haag onder de noemer Kwaliteitsimpuls Zocherparken de handen in een geslagen. De officiële start van het project werd op 17 juli jl door burgemeester Jan Hoekema van de gemeente Wassenaar op raadhuis De Paauw verricht.

Stichting Erfgoedhuis Zuid-Holland zal voor het toekomstig beheer en gebruik van de Zocherparken een verdiepend onderzoek uitvoeren. Het project bestaat uit een inventarisatie van de Zocherparken in het plangebied; de kenmerken van de parken zullen in kaart worden gebracht. Daarnaast gaat een groep deskundigen ook nader archiefonderzoek doen. Verder zal bij twee à drie parken die als pilot gekozen worden een analyse van de actuele beheervraagstukken plaatsvinden. De groenbeheerders van de parken zijn actief bij het project betrokken. Het onderzoek zal resulteren in een ‘handboek’ voor het groenonderhoud, voor eigenaren en beheerders. De groenbeheerders krijgen tevens een cursusdag ‘Zocherbeheer’ op locatie. Via verschillende formats en media vindt tot slot ook aan het brede publiek berichtgeving over belangrijke ontwerpaspecten van Zocherparken plaats. Elementen daarin zijn een (verplaatsbare) tentoonstelling, lezingen, voorlichting via borden of websites en activiteiten in de verschillende parken, waarbij aansluiting wordt gezocht bij bestaande landschapsdagen.