Hex een prinselijk landgoed ontsluierd (II)

(vervolg op "Hex een prinselijk landgoed ontsluierd" (I), een notitie n.a.v. het verschijnen van het boek met genoemde titel; zie vorige weblog).

Naast de bijzondere rozen van Hex, waarover in 1995 al een boek verscheen met reproducties van de rozen-aquarellen van Elisabeth Dasnoy, met commentaar van Nanda dxe2x80x99Ursel, vragen de moestuinen en fruitbomen van Hex natuurlijk ook onze aandacht.

In het huisarchief bevindt zich een prachtig ontwerp van de moestuin (1789), waarop alle peren, appels, perziken, abrikozen, druiven, pruimen en kersen, elk afzonderlijk met een nummer verwijzend naar een bijbehorende fruitcatalogus, zijn vermeld. Het gaat hier dus niet om de boomgaard met hoogstambomen, maar om de moestuin en fruittuin. Het leifruit werd via xe2x80x98spaliersxe2x80x99 (espalier) of xe2x80x98gelintexe2x80x99 langs muren en vrijstaande hekwerken geleid; de dwergboompjes of naantjes stonden vrij tegenover de muren en hekken, langs de rechthoekige bedden, en worden xe2x80x98contraspalierenxe2x80x99 of xe2x80x98tegengelintexe2x80x99 genoemd. Op de bedden werden groenten, bessenstruiken en ander kleinfruit gekweekt.

Deze naantjes bleven, als we af moeten gaan op de vele prenten uit de 17de en 18de eeuw, meestal net manshoog, om het plukken van het fruit te vergemakkelijken. Naantjes zijn in het algemeen laag-geënte boompjes, maar volgens auteur werden ze op Hex uitsluitend door snoei in vorm gehouden.

De plattegrond uit 1789 doet erg denken aan de 18de eeuwse plattegrond van de fruittuin van Kasteel Amerongen (1745). In ieder geval zijn voor het vergelijken van de verschillende rassen ook de boeken Pomologia en Fructologia van Johann Hermann Knoop (Leeuwarden, 1758; Leeuwarden, 1763) erg aan te raden. Jammer dat deze boeken niet door de auteur werden geraadpleegd. Ze waren op fruitgebied het standaardwerk der Lage Landen in de 18de eeuw.

Tot slot: Het boek ziet er goed verzorgd uit, met schitterende fotoxe2x80x99s en prachtige kaarten en ontwerpen uit het huisarchief. Het is te hopen dat de auteur en/of de uitgever veel meer aandacht aan xe2x80x9cBelgische groene monumentenxe2x80x9d gaan besteden.  CO

Afbeelding: In-Enting der Boomen, rechts een laag-geënte boom.  Bron: Den Nederlandtsen Hovenier, Jan van der Groen (1670)