Naar aanleiding van regionale berichtgeving, dank aan Martin Slijper voor de foto’s.

De plaats Dieren kent sinds een goed jaar de Traverse Dieren, omwille van een betere doorstroming en een veilige stationsomgeving. Dit brengt met zich mee dat het autoverkeer niet langer direct voorlangs Hof te Dieren snelt. Langs een deel van deze Oude Arnhemsestraatweg (de oude postroute) stond een houten erfafscheiding, deze wordt / is vervangen voor een circa 150 meter lange ha-ha bestaande uit een betonnen keerwand met Bentheimer-zandsteen blokken er voor. Ook in het verleden lag daar een (eenvoudig uitgevoerde) ha-ha en had de huisbewoner vrij uitzicht over het -op deze plek- open landschap. Vanuit het park gezien is er nu opnieuw een verborgen afscheiding.

In 2007 verscheen Veluwse Beken en Sprengen, een uniek landschap. Vorig jaar werd de Veluwse Bekenatlas gelanceerd, een product ontwikkeld door de Bekenstichting en de provincie Gelderland. Het digitale systeem laat niet alleen alle beken zien, maar ook verdwenen en nog bestaande molens zijn naar voren te brengen. Na aanklikken van een beek volgt een popup met de naam en soms een link naar meer info op de website van de Bekenstichting. En de achtergrond biedt keuzemogelijkheden: recente topografische kaarten, satellietfoto’s, een hoogtekaart en ook historische topografische kaarten. Tot slot zijn bestaande landgoederen naar voren te halen. En daar kom je dan in ‘onze’ hoek. Want hoeveel buitenplaatseigenaren zochten niet stromend water? Mooi om die combi op kaart te zien. En dan te bedenken dat de vele verdwenen buitenplaatsen en landgoederen er niet tussen staan.

Ten aanzien van de icoontjes rechtsboven, van links naar rechts
– lagen aan/uitzetten; bv om de begrenzing van bestaande landgoederen te laten zien
– keuze uit achtergrondkaarten; bv oudere topografische kaart
– info betreffende de website
– info betreffende het fenomeen beken

Meer gedetailleerde uitleg kunt u lezen in Handleiding voor de BekenAtlas.

In 2012 verscheen Van Eversberg tot Eerde van de auteurs Ester Smit en Dinand Webbink (toentertijd vergeten een berichtje op de website te plaatsen). Deze publicatie behandeld verleden en heden van zeven kastelen en vijf landhuizen langs de Regge: Eversberg, Den Dam, Schuilenburg, Rhaan, Egede, Mennigjeshave, Eerde, Duivecate, Katenhorst, Eelerberg, Rohorst en Archem.

Afgelopen week verscheen het vervolg: Van Westerflier tot Grimberg. Dit keer over bestaande en verdwenen havezaten langs het zuidelijke deel van de Regge, te beginnen in Diepenheim via Goor, Markelo en Enter tot in Rijssen: met o.a. Kattelaar, Elsen, Oldenhof, Westerflier, Warmelo, Weldam, Wegdam, Nijenhuis en Te Diepenheim. Ik citeer: ‘Het boek bevat levendig geschreven, historisch verantwoorde verhalen voor een breed publiek, die aansporen tot het bezoeken van bestaande kastelen en het zelf op zoek gaan naar havezaten die geheel of grotendeels van de aardbodem verdwenen zijn.’ en ‘De beschrijvingen gaan vergezeld van veel nooit eerder gepubliceerde afbeeldingen, uniek kaartmateriaal en nieuwe inzichten.’

Ester Smit en Dinand Webbink, Van Eversberg tot Eerde. Op zoek naar kastelen en landhuizen langs de Regge, Hellendoorn 2012, ISBN 978-90-76272-25-2, € 10,95, 93 p.

Ester Smit en Dinand Webbink, Van Westerflier tot Grimberg. Op zoek naar kastelen en landhuizen langs de Regge, Hellendoorn 2019, ISBN 978-90-76272-3-9, € 14,50.

Bestellen via uutgeverieje.boaken@gmail.com.

(OVERGENOMEN)

Adellijke omgang met dieren op Kasteel Amerongen vanaf de Gouden Eeuw
7 juni tot en met 1 december 2019
Dinsdag t/m zaterdag, 11.00-16.00
Zondag, 12.00-16.00
Elk uur zijn er rondleidingen

Van juni tot december is het elke dag dierendag op Kasteel Amerongen! Want in de nieuwe themarondleiding Deftige Dieren staan de honden, paarden, poezen en alle andere dieren die ooit op de ‘Hoge Heerlijckheid’ woonden centraal.

Welke dieren leefden er op en om het fraaie Kasteel Amerongen en hoe gingen de adellijke bewoners daarmee om? Dat en meer ontdekt u tijdens de themarondleiding Deftige Dieren. De rondleiding geeft een verrassend inkijkje in het dierenleven op het adellijk Huys vanaf de 17de eeuw en laat o.a. zien dat het standsverschil bij de mensen ook gold voor de dierenwereld: huisdieren werden vorstelijk vertroeteld en woonden upstairs bij hun baasjes, de andere dieren op het kasteel verbleven net als het personeel downstairs.

Tijdens de rondleiding maakt u kennis met de huisdieren van de graven en gravinnen Van Reede en Van Aldenburg Bentinck en leert u alles over adellijke voorrechten en tradities, zoals de jacht en het houden van duiven en konijnen. Zelfs de beestjes die een dagelijkse plaag vormden voor de bewoners (en het huidige museum), zoals muizen, vlooien en luizen worden niet overgeslagen.

Een speciale plek is ingeruimd voor Gravin Elisabeth von Ilsemann Aldenburg Bentinck (1893 – 1971), de laatste bewoonster van het ‘Huys’ en een dierenbeschermer van het eerste uur. Uit de wijde omgeving brachten mensen zwerfdieren naar het kasteel, waar de gravin ze een veilig onderkomen bood. De vele kattenluikjes in ‘het Huys’ zijn nog altijd zichtbaar.

Zie ook hier.

(INGEZONDEN)

Minisymposium Welke bomen planten?
14 september 2019 14.00 uur
Boslaan Lunteren

Het pinetum de Dennenhorst in Lunteren bestaat dit jaar 85 jaar en organiseert een minicongres over het aanplantbeleid: hoe zorg je voor een consistent en adequaat aanplantbeleid voortbouwend op het verleden en toekomstbestendig. Een vraag die niet alleen relevant is voor beheerders van botanische tuinen, maar ook andere (historische) tuinen en parken.

Drie sprekers zullen ieder vanuit hun eigen invalshoek hun licht over laten schijnen. John van Ruiten, directeur NAK tuinbouw en voorzitter van de Vrienden Leidse Hortus, Koen Camelbeke van het Arboretum Wespelaar in Haacht, België en Wilbert Hetterscheid en Theo Damen van het Nationaal Bomenmuseum (von Gimborn) in Doorn.

Dit symposium wordt gecombineerd met de Vrienden, Vrijwilligers en Familiedag en is interessant voor zowel (professionele) beheerders van parken en tuinen en collecties als voor geïnteresseerde particuliere liefhebbers van bomen.

Uw aanmelding ontvangen wij graag per e-mail op info@pinetum.eu
Kosten zijn €22,50, gaarne over te maken op rekening IBAN NL05 RABO 0126 1102 47 ten name van Stichting Vrienden Pinetum de Dennenhorst.
Sciadopitys Vrienden en vrijwilligers van het pinetum betalen € 12,50.

Zie ook het uitgebreidere bericht, klik hier.

Het bestuur van Stichting Tuinhistorisch Genootschap CASCADE heeft haar donateurs middels een via mail verstuurde uitnodiging geïnviteerd voor de Cascade MidZomerNacht bijeenkomst. Deze zal plaatsvinden op vrijdag 21 juni 2019 op Landgoed Vollenhoven (De Bilt), vanaf 16.00. Wij worden ontvangen door Tanne van Swijndregt en Liline Mulier, en rondgeleid door Frieda Heijkoop en Liline.

Voor meer, zie de uitnodiging die u is gemaild (op 27 mei, nog niet ontvangen? dan even een mail naar info@cascade1987.nl).

Klik hier voor aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden.

Wij hopen op een prachtige MZN met veel Cascade-vrienden!
het Cascade-bestuur

Ontwerp voor Vollenhoven, Hendrik van Lunteren Bron: beeldbank RCE

Literatuur
Frieda Heijkoop, De Tuinen van Vollenhoven, 2008.
Catharina van Groningen en Frieda Heijkoop, Het ontstaan van een lusthof op de Utrechtse heuvelrug in de eerste helft van de negentiende eeuw, Bulletin KNOB 106 (2007) nr. 2, p. 78-89. Download PDF.
Catharina van Groningen en Frieda Heijkoop, Vollenhoven en Hendrik van Lunteren, Historische Woonsteden & tuinen (2007) nr. 153, p. 12-17.
Scans van ontwerpen van Hendrik van Lunteren in RCE beeldbank: 1, 2, 3

Koepel Ter Wegen (Sassenheim, ca 1885) Bron: Erfgoed Leiden en Omstreken

U hebt de voorbeelden de afgelopen jaren vast wel gezien. Oude zwart-wit foto’s en films die door inkleuring een heel nieuwe dimensie krijgen. Dat kan ook online door en voor ons ‘gewone mensen’. Met steeds betere resultaten, met inkleuringen die passen bij wat jij als ‘echt’ ervaart. Automatisch online inkleuren kan bijvoorbeeld met een tool ontwikkeld door GovTech, een instelling van de overheid van Singapore die zich onder meer bezighoudt met kunstmatige intelligentie. Het zelflerende systeem werd gevoed met een groot aantal oude foto’s van Singapore. Zie de hier gegeven voorbeelden, gekleurd via colourise.sg. Sommige afbeeldingen geven een geweldig resultaat, soms brengt het weinig, maar even spelen is sowieso leuk. Enne tekeningen, prenten, kaarten, ontwerpen e.d. kunt u natuurlijk ook laten kleuren, met wisselend resultaat als uitkomst.
Jan Holwerda

Gisteren waren we er nog, ‘Plantenkassen en Oranjeboomen’, Hortus Botanicus
Bron: Erfgoed Leiden en omstreken

De tuinmannen rondom tuinbaas Lefèbre (midden, met baard), aan de westzijde van het voormalige koetshuis van Landfort (Megchelen, ca. 1900)
Bron: Het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers

Het verwoeste kasteel Doorwerth te Doorwerth (1945)  Bron: Gelders Archief

U kunt ‘m nog gekend hebben en de kleuren herinneren…

Het eerste nummer van Het Buiten, een nieuw tijdschrift over kastelen, buitenplaatsen en hun bewoners, verschijnt op 17 mei. Het tijdschrift komt voort uit een samenwerking tussen de Nederlandse Kastelenstichting (NKS) en Vrienden Particuliere Historische Buitenplaatsen (Vrienden PHB). Het blad biedt wetenschappelijk onderzoek een toegankelijk podium voor een breed publiek. Het Buiten toont op deskundige, persoonlijke en uitnodigende wijze de historische en maatschappelijke relevantie van kastelen, buitenplaatsen en landgoederen. Het magazine bevat interviews over actuele thema’s, eigentijdse fotografie, columns van bekende mensen en prettig leesbare wetenschappelijke content. Hoofdredacteur Jephta Dullaart: ‘Het lezen van Het Buiten is geen huiswerk; het is een inspirerende bezigheid.’

Tijdschrift Het Buiten
Het Buiten telt 56 pagina’s en is aantrekkelijk vormgegeven. Het magazine verschijnt drie keer per jaar met een oplage van circa 4000 exemplaren. In 2019 komt Het Buiten in mei, september en december uit. Het tijdschrift is nu alleen beschikbaar voor donateurs / vrienden van de NKS, Vrienden PHB en de Landgoedvrienden. Later zal Het Buiten ook als abonnement te verkrijgen zijn. Het Buiten bedient lezers met een algemene interesse in geschiedenis, cultureel erfgoed, monumenten, landschap, historische tuinen en parken.

Zie verder de website van Het Buiten, klik hier.

(INGESTUURD)

Overijssel heeft een unieke collectie van parken en tuinen, die hier in een periode van 1780 tot 1830 bij buitenplaatsen en landgoederen werd aangelegd. Ze werden aangelegd in de romantische landschapsstijl met slingerende paden, vijverpartijen, glooiingen en bijzondere bouwwerken. Vele tuinarchitecten en eigenaren van buitenplaatsen en landgoederen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van dit bijzondere. Tuinhistorisch onderzoek helpt om meer inzicht te krijgen in de ruimtelijke ontwikkelingen en de mensen die hierbij betrokken waren. Daarbij is archiefonderzoek van groot belang. Op donderdag 16 mei wordt in Historisch Centrum Overijssel een speciale avond georganiseerd over verschillende aspecten van tuinhistorisch onderzoek in de archieven. Aan de hand van bijzondere voorbeelden van verschillende bronnen is er aandacht voor de aanpak, methoden en de valkuilen van onderzoek en de interpretatie van verschillende soorten bronnen.

Tijd en locatie
Donderdag 16 mei 2019, van 19.00 tot 21.30 uur
Historisch Centrum Overijssel, Van Wevelinkhovenstraat, Zwolle
Parkeren: Eikenstraat 20, 8021 WX, Zwolle

Programma
19.00 uur – Inloop
19.15 uur – Ontvangst en welkom
19.20 uur – Archiefonderzoek in Historisch Centrum Overijssel door Jos Mooijweer, onderzoeksleider
19.45 uur – Groene Parels in Overijssel: tuinhistorisch onderzoek in de archieven door Willemieke Ottens, landschapshistorica
20.15 uur – Pauze met koffie/thee
20.30 uur – Groene Parels in Overijssel: architectuur van de landschapsparken door Els van der Laan, landschapsarchitect
21.00 uur – Vragen en discussie
21.15 uur – Afsluiting met een drankje

U bent van harte welkom! Graag aanmelden via aanmeldformulier, klik hier.

Hoe men een tuin copieert (1907)  Bron: weekblad Buiten 1907-4

Verder in de tijd ga je van tekenaar over op fotograaf, in deze korte serie ook even.
In de eerste jaargang nummer 4 van Buiten, geïllustreerd weekblad aan het buitenleven gewijd staat een artikel met de titel ‘De artistieke eigendom’. Nu zouden we zeggen over het intellectuele eigendomsrecht, en dan met name het modellenrecht en auteursrecht, betreffende ontwerp of creatie van een (tuin)architect. En om even te citeren: ‘Ook het aanleggen van tuinen is een kunst en een zeer moeilijke zelfs, en wederom wil ik er even op wijzen, dat het toch onbehoorlijk mag genoemd worden, wanneer men in deze het werk van anderen, die er wèl voor betaald hebben, eenvoudig overneemt, door zulk een tuin brutaalweg na te teekenen’. Of te fotograferen zoals de bovenstaande foto ter illustratie laat zien.

De fotograaf Vogt en zijn vrouw bij de woonwagen Buiten (1909)  Bron: weekblad Buiten 1910

Nog een fotograaf aan het werk is August Frederik Wilhelm Vogt (1871-1922), hier met een woonwagen met fotografiebenodigdheden en donkere kamer aan boord. Vogt werkte als ‘photograaf’ voor onder andere het weekblad Buiten en maakte vele foto’s van ook kastelen en buitenplaatsen, en van hun tuinen en parken.

Van 30 juni tot 31 oktober maakte hij met die woonwagen een reis door Nederland, vanaf Amsterdam via de Vecht, Utrechtse Heuvelrug, Gelderse Vallei, Veluwezoom, Noord-Limburg, en door Limburg afzakkend tot Roermond. En onderweg schoot hij foto’s van menige kasteel, buitenplaats en tuin. Zijn ‘reisverslag’ verscheen in delen in 1910, met uitzondering van een special over het bezoek van de Duitse keizer aan Middachten in 1909 (4 dagen na dat bezoek verscheen de special al!). Zijn foto’s zijn in vele jaargangen van Buiten te vinden en vandaag de dag grijpt menig historisch onderzoek en publicatie nog op dit fotomateriaal terug. Over Vogt en zijn trip schreef ik in 2015 de bijdrage ‘Een uiterst ondernemende photograaf’ voor het ter ziele gegane blad Arcadië, download hier en hier.
Jan Holwerda