(OVERGENOMEN)

Op Eyckenstein te Maartensdijk ontving Jeanette Wagenaar vanmiddag de sKBL-Ithakaprijs 2025, uitgereikt door juryvoorzitter dr. Johan de Haan, voor haar boek Gooilust. De stille strijd van Louise Blaauw-Six (Uitgeverij De Kring, 2025). Naast de eer ontvangt Wagenaar een award en een geldprijs van € 5.000,-. In deze elfde editie dongen in totaal dertien publicaties mee naar deze prestigieuze literatuurprijs, die jaarlijks wordt toegekend aan de meest inspirerende publicatie over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen (KBL) die in het voorgaande jaar is verschenen.

Waarom Gooilust?
De jury prijst Gooilust om de combinatie van literaire kracht, historische precisie en maatschappelijke zeggingskracht. Het boek brengt een vergeten vrouwengeschiedenis tot leven. Door het levensverhaal van jonkvrouw Louise Blaauw-Six invoelbaar te maken, werpt Wagenaar nieuw licht op de benarde positie waarin Louise Blaauw-Six na haar huwelijk geraakte, maar ook op de ondergeschikte rol van vrouwen binnen de toenmalige adellijke leefwereld. In de woorden van het juryrapport: “Het ogenschijnlijk benauwde perspectief van Louise Six legt een wereld bloot die veel zegt over de leefwereld van de Nederlandse adel en vooral over de positie van adellijke vrouwen van rond de vorige eeuwwisseling. De jury is ervan overtuigd dat dit boek een belangrijke impuls geeft aan de belangstelling voor kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen als plekken waar door ‘kleine’, menselijke levensverhalen grootse geschiedenis geschreven is.”

Het boek onderscheidt zich binnen het veld van erfgoedpublicaties door zijn romanvorm en persoonlijke verteltoon, waarmee Wagenaar de lezer dicht bij haar hoofdpersoon brengt. “Door de romanvorm onderscheidt dit boek zich van de meeste andere inzendingen die de jury ontving. Deze vorm ligt niet altijd voor de hand, maar is zonder meer meeslepend te noemen. In korte en trefzekere zinnen gidst Wagenaar ons door het desastreuze huwelijk van Louise en Frans, waarbij de lezer steeds meer de behoefte krijgt wraak te nemen op de echtgenoot door de gemaltraiteerde hoofdpersoon. Dat dit haar weliswaar postuum glorierijk lukt, vooral door haar contacten met Pieter van Tienhoven, een van de oprichters van Vereniging Natuurmonumenten, geeft het verhaal een enorm gewicht”, aldus de jury.

Tijdens de feestelijke bijeenkomst op Eyckenstein complimenteerde de jury alle genomineerde auteurs voor de hoge kwaliteit en veelzijdigheid van hun inzendingen, variërend van kunsthistorische en regionale studies tot boeken over beheer, landschap en culinaire tradities. Met Gooilust benadrukt de jury de kracht van verhalen waarin persoonlijke levens de geschiedenis van kastelen en buitenplaatsen een menselijk gezicht geven.

Lees hier het volledige juryverslag. Dan valt te lezen wat over alle boeken is gezegd…

(OVERGENOMEN)

Landschapsarchitect Samuel Voorhoeve (1880 – 1948) was een voorvechter voor het behoud van ‘natuurlijk landschapsschoon’. Deze visie kwam tot uiting in zijn 240 ontwerpen voor landgoederen, parken en tuinen, maar ook in de inrichting van villaparken, lanen en pleinen.
Voorhoeve ontwierp door heel Nederland, maar het zwaartepunt van zijn werk lag op de zuidelijke Veluwe, vooral in zijn woonomgeving Oosterbeek, met z’n unieke uitzichten vanaf de steile rand van de stuwwal naar de Rijnvallei. De hoogtekaart was hierbij zijn uitgangspunt.
Waar zijn ontwerpen groeiden en bloeiden raakte hij zelf in vergetelheid. Met dit boek, waarin een mooi overzicht van Voorhoeves’ belangrijkste werken wordt beschreven, geeft auteur Ruud Schaafsma hem de welverdiende waardering. Hij laat zien dat vele thema’s nog steeds actueel zijn.

Ruud Schaafsma (1948) is IVN natuurgids en al decennia nauw betrokken bij de Veluwse sprengenbeken en watermolens. Hij schreef meerdere cultuurhistorische boeken over de zuidelijke Veluwe en over IJsland.

Ruud Schaafsma , Hoogtelijnen. Werken van landschapsarchitect Samuel Voorhoeve (1880-1948), 2025, ISBN 9789464714081, 224 p.p., € 29,90

Plan der Anlagen Schloss Twickel (1887), C.E.A. Petzold (Foto: Twickel)

Afgelopen vrijdag was de derde studiedag over het werk van tuin- en landschapsarchitect Eduard Petzold, Landgoed Twickel (zie aankondiging). In het kader hiervan was vooraf het 323 x 309 cm grote Plan der Anlagen Schloss Twickel uit mei 1887 uitgerold, gefotografeerd en opgehangen in het archief. En er hing en lag nog veel meer historisch materiaal!

Archief Twickel (Foto: Twickel)

Plan der Anlagen Schloss Twickel (1887), C.E.A. Petzold (Foto: Twickel)

De bruine beuk op het plein van de Nicolaaskerk te Wesepe (Foto: visscher52 op www.monumentaltrees.com)

Uitnodiging bijeenkomst Samengestelde boom / Bundelboom
Vrijdagmiddag 28 november 2025
Wesepe, kerkplein Nicolaaskerk.
Dominee E. Kreikenlaan 3 (Wesepe, ten noorden van Deventer)

Op de eerste bijeenkomst in Frederiksoord september 2024 (zie hier), spraken we af een vervolg te geven aan het initiatief met doel de bestaande samengestelde bomen te behouden, te ontdekken hoe ze werden gekweekt en te proberen nieuwe te kweken. Ook willen we de samengestelde bomen in kaart brengen met hun gegevens. Wij nodigen u uit op de bezichtiging van een fantastische samengestelde bruine beuk op het plein van de Nicolaaskerk te Wesepe.

De bruine beuk op het plein van de Nicolaaskerk te Wesepe (Foto: visscher52 op www.monumentaltrees.com)

De uitnodiging voor deze studiebijeenkomst gaat naar geïnteresseerden en naar deskundigen op het gebied van groen erfgoed, theorie en vooral praktijk, als tuinbazen, boomkwekers en bosbazen, eigenaren/beheerders en vertegenwoordigers van organisaties gericht op historisch groen. Het is geen eenrichtingsverkeer we willen graag dat er gedeeld wordt. Samen willen we immers verder komen. Ook is het de bedoeling dat de bomen op termijn op kaart komen.

Inbreng met foto’s, Wat is de plek van de boom, omgeving, leeftijd, waarom daar?
Protestante of Katholieke context? Verhalen, historische en of praktijkkennis is zeer gewenst. Voor het op kaart zetten zijn er ook praktische locatie gegevens nodig. Is het terrein openbaar of privé.

Beeldmateriaal graag van tevoren digitaal opsturen zodat het gebruikt kan worden tijdens de middag. Voor verdere opmerkingen en of aanvullingen neem van tevoren contact met ons op.

Programma
13.30 – 14.00 inloop, ontvangst met koffie of thee
14.00 – 14.10 opening door Lucia Albers
14.10 – 14.20 gezamenlijk bekijken van de bruine beukenboom op het kerkplein
14.20 – 14.30 bespreken van de bevindingen over de boom
14.30 – 15.30 presentatie van nieuwe voorbeelden door de deelnemers van diverse
samengestelde bomen, bundelbomen, apostelbomen.
15.40 – 15.50 discussie en conclusies uit de voorbeelden
15.50 – 16.00 vervolg en sluiting
16.00 drankje

Na afloop is er de mogelijkheid om de middeleeuwse kerk te bekijken.
Wij verwachten een inspirerende middag met elkaar te hebben over het ‘raadsel’ bundelboom.
Heilien Tonckens, Leen de Graaf, Lucia Albers

U kunt zich aanmelden bij Heilien Tonckens mail@heilien.nl
andere contacten: info@albersadviezen.nl; leendegraaf27@gmail.com
De kosten voor kerkzaaltje, thee/koffie en drankje bedragen €10, ter plaatse te voldoen, graag contant.

Deze beuk heet de opvolger; niét samengesteld… (Foto: visscher52 op www.monumentaltrees.com)

Huis “Laag Wolfheze ” in aanbouw. Links de landschapsarchitect Samuel Voorhoeve die het tuinontwerp uitvoerde. Geheel rechts de architect van het huis Samuel de Clercq. Verder leden van het gezin Van Eeghen, de aannemer en werknemers van de laatste.

Op 6 november opent bij Speciale Collecties van Wageningen University & Research de tentoonstelling Landschapsontwerp met oog voor natuur. In deze tentoonstelling is het werk van landschapsarchitect Voorhoeve te zien en worden verbanden gezocht tussen zijn werk en een hedendaags project, Bos van de Toekomst. U wordt van harte uitgenodigd om deze opening bij te wonen.

Samuel Voorhoeve (1880-1948), was een fel voorvechter van het behoud van het ‘natuurlijke landschapsschoon’. Hij nam de bestaande natuur als uitgangspunt en maakte onder andere gebruik van hoogtekaarten als basis voor zijn ontwerpen. Hierdoor kreeg de uiteindelijke aanleg een natuurlijke indruk en werden de eigenschappen van het terrein ten volle benut.

Hoe verhoudt de werkwijze van Voorhoeve zich tot de hedendaagse ontwerpmethodiek?

In de tentoonstelling wordt een vergelijking gemaakt met het project Bos van de Toekomst. Dit project zoekt antwoord op de vraag: Hoe ziet het klimaatrobuuste bos van de zuidwestflank van de Veluwe er in 2120 uit, en wat betekent dat voor de keuzes van vandaag? Getoond wordt hoe door middel van workshops met input van verschillende organisaties en lokale experts een visie op dit vraagstuk wordt ontwikkeld.

Wanneer: Donderdag 6 november 2025 om 14.45 uur.
Waar: Campus Wageningen, Forum gebouw, begane grond, ruimte 0031 / 0034
Droevendaalsesteeg 2, Wageningen

Programma
Vanaf 14.45: Inloop met koffie en thee
15.00: Introductie door Anneke Groen, Conservator Speciale Collecties van WUR Library
15.10: Presentatie van Ruud Schaafsma, auteur van het boek Hoogtelijnen : Werken van landschapsarchitect Samuel Voorhoeve (1880-1948).
15.35: Presentatie van Flore Bijker – landschapsarchitect Wageningen Environmental Research, Project Bos van de toekomst
16.00: Rondleidingen door de tentoonstelling, boeksigneersessie en koffie en thee
17.30: Einde
Wilt u erbij zijn? Schrijf u dan uiterlijk 1 november in via dit inschrijfformulier.

Landgoed Laag-Wolfheze (Doorwerth, 1920), S. Voorhoeve (Bron: Wageningen UR Spec. Coll.)

Op vrijdag 3 oktober 2025 nam een 40-tal donateurs van Cascade deel aan de najaarsexcursie naar Kasteel Keukenhof. Zie hier.

Zie album met foto’s geschoten door Theo Kralt, klik hier.

Een na de excursie via de mail binnengekomen reactie: ‘Wat ik goed vond van gisteren – naast het feit dat we geen regen kregen die wel voorspeld was en dat de ontvangst in de Hofboerderij zowel aan het begin als aan het einde heel goed was – is dat Theo Kralt en daarna Leo Schoolkate echt inhoudelijke bijdragen ten gehore brachten, daarna de tuinwandeling in twee groepen onder leiding van Leo Schoolkate en Willem Zieleman plaatsvond – het noordelijke park bleef hierbij buiten beschouwing omdat het in een middagprogramma te ver was – en de rondleiding in het kasteel door Charlotte Ebers echt heel leuk was en goed aansloot bij de eerdere twee delen van het programma. Marc van Ravels sprak een leuk dankwoord uit.‘

(OVERGENOMEN)
De afgelopen acht jaar is het park op de wallen in oude luister hersteld, en is het weer zoals Bommelaar François de Virieu het in 1834 bedacht heeft. De restauratie kostte 2,5 miljoen euro, maar nu ligt het park op de middeleeuwse vestingwerken er weer prachtig bij. Afgelopen vrijdag was de feestelijke heropening, met ook de presentatie van het boek Een Mensenpark. Zaltbommelse stadswallen, een uniek Rijksmonument.

Gerrit Groeneveld schreef op verzoek van de gemeente de afgelopen acht jaar een kleine 90 nieuwsbrieven over de restauratie van het park, en hield zo stadsgenoten en andere geïnteresseerden op de hoogte van de werkzaamheden. Hij vertelde dat hij zo’n 1500 bezoeken aan het park heeft gebracht, en steeds ontmoette hij bijzondere en inspirerende mensen. Hun verhalen bewijzen dat het park op de Stadswallen mensen met elkaar verbindt, vroeger en nu nog steeds. De mooiste verhalen zijn beland in het bijna 300 pagina’s tellende boek.

Hoe zwaar de tuinhistorische component in het boek naar voren komt weet ik niet. Wel is het zo dat historicus Roland Gieles met Carien van Boxtel onderzoek deed naar François de Virieu, er een expositie over samenstelde en wist te achterhalen hoe het park er vlak na de aanleg uit moet hebben gezien. Een artikel in Groen (2014) vertelt meer: François Willem de Virieu. Een Bommels weldoener en multitalent PDF.

Gerrit Groeneveld, Een Mensenpark. Zaltbommelse stadswallen, een uniek Rijksmonument, 2025, ca. 300 p. € 20,-  Te verkrijgen bij Tourist Info Bommelerwaard (site / mail).

Tuinbank op Oud Over (Loenen aan de Vecht, 1895-1900) (Bron: Het Utrechts Archief)

Zo’n mooie tuinbank in de categorie ‘een sieraad voor uw tuin, een ramp voor uw rug’ of misschien met een bordje ‘gelieve niet op te zitten’. En hoe vervolg ik mijn weg via het pad in de achtergrond?

Genootschap Oud-Westland zond mij hun Historisch Jaarboek 2025, met daarin het artikel De Oranjerie, toegespitst op Westlandse buitenplaatsen, door Anneke Duyvesteijn. Het stuk kent een algemeen deel, dan ‘buitenplaatsen en oranjerieën in het Westland’ en de uitleiding ‘van oranjerie tot kas’. De naar voren gebrachte oranjerieën zijn die van:
– Paleis Honselaarsdijk, ten tijde van Frederik Hendrik
– Paleis Honselaarsdijk, ten tijde van Willem III
– Zuidwind
– Patijnenburg
– Hodenpijl
– Vreeburg
– Geerbron
Het jaarboek valt in de online winkel van Genootschap Oud-Westland te bestelling en kost €14,95.

Vogelvlucht van Westeinde, Prinsengracht tot aan de Singelgracht (1754), P.A. de St. Hilaire Mallet (Bron: Haags Gemeentearchief, klik hier voor inzoomen).

Digitaal bladerend kwam ik op een vogelvlucht van een deel van Den Haag: Westeinde, Prinsengracht tot aan de Singelgracht. Het vijfde blad uit een reeks van vermoedelijk zes. Prachtig opgetekend en uitgewerkt. Hierboven een uitsnede, maar ga via deze link inzoomen en rondzwerven. Prachtig die moestuinen, siertuinen, een enterij, bedrijfsactiviteiten enz. Hoe jammer dat er maar één blad bewaard is gebleven. Of dat het misschien maar bij één blad is gebleven…

Enne welk huis met siertuin staat er naast de Brouwersmolen?
Dat gezegd hebbende… Die molen, met huis, koepel e.d. deed me denken aan een ander bericht, zie hier. Ja maar, ja maar die eerste afbeelding in dat bericht, die buitenplaats met stellingmolen waarvan de locatie onbekend is…
Dat is de Brouwersmolen te Den Haag!
Jan Holwerda

Buitenplaats met stellingmolen (ca. 1760-1775) = naar mijn mening Brouwersmolen te Den Haag. (Bron: Geheugen van Nederland, klik hier voor inzoomen)

De Brouwersmolen op de vogelvlucht van Westeinde, Prinsengracht tot aan de Singelgracht (1754), P.A. de St. Hilaire Mallet (Bron: Haags Gemeentearchief).