Vrouwelijke studenten op Tuinbouwschool Huis te Lande

Het Platform Groen erfgoed met als onderwerp ‘Een breder beeld’ vindt plaats op woensdagmiddag 2 oktober 2024 bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort.

Dit platform gaat over vergeten of ongeschreven tuingeschiedenis. Wat we nu groen erfgoed noemen is mede tot stand gebracht door mensen (en dieren) die we niet terugzien in de geschiedschrijving. Hoe raken onderwerpen als slavernij, vrouwenemancipatie en werkverschaffing het groene erfgoed? Informatie over uitbuiting of ontkenning van mensen, dieren of planten, komt langzaam beschikbaar. We bespreken de bronnen die onderzoekers gebruiken en hoe de gevonden informatie in te zetten is voor een beter begrip van het groene erfgoed.

U kunt dit platform live of online bijwonen, dit kunt u aangeven bij het aanmelden. Voor de online deelnemers is het niet mogelijk om vragen te stellen of om mee te doen aan de discussie. Via deze pagina aanmelden.

Programma
13.00 Inloop
13.20 Digitale inloop
13.30 Welkom door Joost van der Linden, dagvoorzitter
13.35 Inleiding bij het programma ‘Een breder beeld’, Natascha Lensvelt
13.45 Blinde vlekken in het onderzoek naar de rol van gender van de Nederlandse tuinarchitectuur, Anne Mieke Backer
14.15 Werklozengrond. Het landschap van de werkverschaffing, Lennert Savenije
14.45 Speakerscorner
14.50 Pauze
15.20 Botanische Schatzoekers: Vroegmoderne buitenhuiseigenaren en de invoer van exotische planten, Camilla de Koning
15.50 Van plantenjagers tot plantenverzamelaars, Gerard van Buiten
16.20 Discussie en afsluiting

Vorige week is Asker Pelgrom begonnen als projectleider voor het nieuwe Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur. Dit nog op te starten centrum gaat zich inspannen om de kennis over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen (KBL) te bundelen en te delen. Dat moet het draagvlak voor dit bijzondere erfgoed vergroten en zo bijdragen aan de instandhouding ervan. Standplaats en startpunt voor het nieuwe kenniscentrum is Huis Landfort te Megchelen. De geschiedenis van tuin- en landschapsarchitectuur, ons ding, is enerzijds slechts een klein facet van KBL en anderzijds strekt het zich ook tot ver buiten KBL. Heel benieuwd wat het kenniscentrum gaat bieden, ook naar hetgeen dat buiten onze niche ligt. Zie hier voor het nieuwsbericht.

Aan de noordzijde van Ede ligt landgoed Kernhem. Van de oostgevel van het huis loopt een lange laan in oostelijke richting. Sinds begin vorige eeuw wordt de laan doorsneden door de Kippenlijn, de spoorlijn Ede-Wageningen – Barneveld – Nijkerk. Het laantracé ten oosten van de spoorlijn loopt op een gegeven moment over een heuvel, naar het schijnt een grafheuvel. Rondom deze locatie is vermoedelijk in 1734/1735 een doolhof aangelegd. Doolhoflaan is dan ook geen vreemde naam voor de laan, net zo min als Gravenlaan en Gravenheuvel, naar de heren van Kernhem, de graven Van Wassenaer-Obdam.

Dit doolhof wordt door Mathilde Maijer gebruikt om de weergave van de nieuwe AHN vieuwer te tonen. AHN, een ieder die bijvoorbeeld archeologisch, landschapshistorisch of tuinhistorisch onderzoek doet gebruikt het veelvuldig. Of dat nou via de AHN viewer gaat of langs andere wegen. Nou bestaat de AHN viewer blijkbaar 7 jaar en was deze aan vernieuwing toe (zie hier).

Met allerlei verbeteringen, maar naar blijkt ook reuzenstappen achteruit. De afbeeldingen hierboven en hieronder, met nieuwe versus oude viewer, illustreren dit. De viewer vindt u hier: www.ahn.nl/ahn-viewer. Met ook een link naar de oude viewer, tot 1 oktober…

Mathilda roept op AHN aan te schrijven om de oude viewer te behouden.
Mail info@ahn.nl !!
Jan Holwerda

Afgelopen donderdagmiddag 29 augustus vond een Cascade SOL plaats, met Korneel Aschman en Hein Krantz als perfecte rondleiders/deskundigen en 34 Cascade liefhebbers. Hier een foto, meer foto’s van Theo Kralt in dit album.

Wandelpark Nieuwer-Amstel (1928) (Bron: Gids Nieuwer-Amstel) groot

Zo maar wat afbeeldingen na bladeren in de Gids Nieuwer-Amstel uit 1928. Daar staat de bovenstaande vogelvluchtfoto van het net aangelegde Wandelpark in, naar een ontwerp van D.F. Tersteeg uit 1926. Nu dus bijna 100 jaar oud en sinds 1967 C.P. Broersepark geheten, naar Christiaan Pieter (Chris) Broerse (1902-1995). Na een sollicitatiegesprek met Tersteeg kwam Broerse per 13 oktober 1927 in dienst van de gemeente Nieuwer-Amstel, het latere Amstelveen. Hij groeide al snel door tot directeur van zowel de Plantsoenendienst als van de begraafplaats Zorgvlied (1931).
Meer over Broerse, zie deel 1, deel 2, en deel 3.

Wandelpark Nieuwer-Amstel (1928) (Bron: Gids Nieuwer-Amstel) groot

Die jeugdfoto’s van ieder park zo toch echt aansprekend, net als beelden van aanlegwerkzaamheden dat zijn. Hier nog een luchtfoto en het ontwerp van D.F. Tersteeg.
Jan Holwerda

Ontwerp Wandelpark Nieuwer-Amstel (1926), D.F. Tersteeg

Hulpkaart met Duivenvoorde (1881, Voorschoten) (Bron: Kadaster archieven) groot

Nog een paar nachtjes slapen en dan zijn we met een Cascade gezelschap op Duivenvoorde…

In een kasboek van Jhr.N.J.Steengracht (1806-1866) in het Nationale Archief te Den Haag staat : ‘31 december 1837 voor J.D. Zocher wegens teeken.v.e.plan v.Duivenvoorde f 600.-‘. Dat ontwerp is of niet bewaard gebleven en i.i.g. niet te vinden (zie oproep).

Volgende betalingen aan Zocher zijn gedaan in en/of over 1841-1843 en 1846-1849 en een losse in 1857. In juli 1849 zal Zocher gereed zijn geweest. Grappig is dat P.J. Lutgers in Gezigten in de omstreken van ‘s-Gravenhage en Leyden, dat in 1855 verscheen, schreef dat de tuinen ‘door onzen bekwamen Zocher in 1836 geheel veranderd en op nieuw aangelegd zijn.‘ Nou werden rekeningen vroeger nogal eens laat betaald, soms jaren later. Kan het ontwerp uit 1836 stammen en dit reden zijn dat Lutgers de omvorming aan dat jaar hing? Korneel Aschman die de rondleiding gaat doen heeft vast een mening, maar eens horen…

De Topografische kaart van 1876 brengt het resultaat van de omvorming naar voren, met nieuwe dan wel vergraven vijvers, open en dichte terreindelen en het tracé van de wegen. Op de RTC van 2019 liet ik een veldminuut en hulpkaart met die nieuwe vijvers zien, kaarten van het kadaster uit 1881. Meer dan 30 jaar nadat de vijvers waren gegraven. De veldminuut geeft de inmetingen in kaart weer. Op de hulpkaart staat de uitwerking op een ondergrond met in grijs de oude kadastrale percelen en nummers. Mooi te zien waar wel en waar niet gebruik is gemaakt van de oude vijvers. Maar de wegen en paden dan? En andere details? Tja, daar was het kadaster niet in geïnteresseerd. Kortweg gaat het om eigendomsrechten, gebouwen, grondgebruik en belastingopbrengst. Het is al heel bijzonder dat die vijvers opnieuw zijn ingemeten! Er zijn genoeg voorbeelden waar rond het landhuis een groot kadastraal perceel staat ingetekend, met de duiding tuin of park. En dat verdere details niet op kaart zijn gekomen, zoals bv een grote landschappelijke vijver in dat kadastrale perceel. Niet interessant voor het kadaster.
Als bij iedere kaart is de vraag wat was het doel van de kaart? Wat was de achtergrond? Wat werd op kaart gezet en wat werd weggelaten? Tenslotte kan niet alles op dat velletje papier dat zoveel kleiner is dan de werkelijkheid. Iets wat niet op kaart staat kon er wel wezen. En iets wat wel op kaart staat kon al verdwenen zijn voor de kaart uitkwam of zijn doorgekopieerd uit het verleden en in werkelijkheid al niet meer bestaan. Of het kwam pas decennia na realisatie op kaart, zoals de vijvers van Duivenvoorde.
Tja, onbetrouwbare bronnen die kaarten 🙂
Jan Holwerda

Veldwerk met Duivenvoorde (1881, Voorschoten) (Bron: Kadaster archieven) groot

Chateau du Loo (1817-1825), P.J. Goetghebuer (Universiteitsbibliotheek Gent BE) groot

Eerder kwam Goetghebuer al even naar voren, zie hier. Met Paviljoen Welgelegen (Haarlem) in de boeken, als tekening en op koperplaat. Die tekening ligt in Universiteitsbibliotheek Gent (België). Daar liggen ook de bovenstaande van Het Loo en die van Paleis Noordeinde hier onder.

Ik lees dat Pierre-Jacques Goetghebuer (1788-1866) in 1810 werd benoemd tot professor in de architectuur in Gent, na een opleiding in architectuurtekenen aan de plaatselijke Koninklijke Academie voor Tekenkunst, Schilderkunst en Architectuur. Vanaf 1817 werkte hij aan een uitgave met afbeeldingen van de merkwaardigste bouwwerken uit het pas opgerichte Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, zowel oude monumenten als eigentijdse neoclassicistische gebouwen. Die boeken zijn Verzameling der Merkwaardigste Gebouwen in het Koninkrijk der Nederlanden (1825) en Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas (1827). Daarin staat wel Soestdijk, maar niet de twee hier getoonde huizen. Of de tekeningen zijn van later datum. Of ze hebben het boek niet gehaald.
Jan Holwerda

Palais royal à la Haye (1817-1825), P.J. Goetghebuer (Universiteitsbibliotheek Gent BE) groot

Gisteren (zie hier) al even vermeld dat de Immerzeeltjes hun informatie voor wat betreft de nog levende kunstenaars enz. verkregen door het laten invullen van een lijst met Vraagpunten. Jan David Zocher (1791-1870) deed dit ook, op 12 dec 1840. Hij vult in dat hij geboren is op 12 febr 1790. Foutje, moet 1791 zijn. Wat hebben die Zochers toch met foutieve geboortedata? Gelukkig staat het in de publicaties goed.
Zijn Kunstvak is ‘Bouwkunde en het aanleggen van landgoederen en publieke wandelingen‘. Lang van stof is de invulling onder ‘Verdere bijzonderheden tot toelichting’, deze vervolgt op de lege achterzijde van het formulier. Het gaat o.a. over zijn werken en qua inhoud neemt Immerzeel alles over. Vandaar de uitgebreide lijst van werken in het boek, zie hier. Het was niet zozeer dat Immerzeel goed op de hoogte was, Zocher fluisterde het in.

Rijksmuseum Amsterdam stuurde mij scans van voor- en achterzijde van het formulier, hier en hier.

In de tekst van Immerzeel staat ‘...verscheiden andere goederen in Zeeland, Noord-Brabant en België.‘. Zocher zelf vervolgt met ‘welke in het bijzonder op te noemen hier te omslagtig zou zijn, ook is het mijn voornemen alle mijne werken nader in het licht te geven.‘

Hoe jammer. Of het is nooit zover is gekomen. Of het stuk is verloren gegaan.
En dan zijn er nog zijn werken van na 1840…
Jan Holwerda

Oprechte Haarlemse courant van 14 nov 1797

Veel publicaties geven 14 nov 1796 als geboortedatum van Carel (Karel) George Zocher. Hij is het zesde kind van het echtpaar Zocher. Via delpher kwam naar voren dat vader Jan David Zocher, dit is senior, in de Oprechte Haarlemse courant van 14 nov 1797 melding maakt van geboorte van hun zesde kind op 11 nov 1797. Zie hierboven of hier, rechts onderin.

Toch eens gekeken wat de oudste bron is, noem het de foutieve oorsprong. Dan kom je op De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmeesters deel 3 van J. Immerzeel (postuum bewerkt door C.H. Immerzeel en C. Immerzeel) uit 1843, p. 259. Zie hier

Ook het geboorteregister er even op nageslagen, van de Evangelisch Lutherse Gemeente te Haarlem. Carel George, gedoopt op 28 nov 1797 en geboren op 14 nov 1797, valt daar te lezen. Zie hier

Immerzeel kreeg zijn data via het formulier ‘Vraagpunten’ ingevuld door Karel Georg zelf. Die wist blijkbaar niet beter dan dat hij op 14 nov 1796 was geboren want die datum vulde hij zelf in op de vragenlijst en deze heeft Immerzeel overgenomen. Zie hier

Er is overigens wel een Zochertje geboren in 1796, het vijfde kind: Hendrik Christoffel, geboren 29 sep 1796, gedoopt 9 okt 1796 en begraven 15 jan 1803.
Jan Holwerda

Duivenvoorde (Voorschoten)

Middels een mail zijn de donateurs van Cascade uitgenodigd voor het onderstaande. Uitnodiging niet ontvangen, mail dan info@cascade1987.nl.

Op donderdagmiddag 29 augustus a.s. zijn wij van 14 tot 18 uur welkom op
Landgoed en Kasteel Duivenvoorde te Voorschoten om daar samen een wandeling met Korneel Aschman te maken, de huidige tentoonstelling Buiten op landgoed Duivenvoorde te bezoeken en aansluitend de lezing bij te wonen van Diederik Gussekloo, onderzoeker en nazaat van de tuinbazen van Duivenvoorde, over drie generaties van zijn voorouders die onlosmakelijk met Duivenvoorde waren verbonden.

Vanaf 13.00 uur bent u op eigen gelegenheid welkom in het bezoekerspaviljoen
het Hof van Duivenvoorde in de Leidse Tuin, Laan van Duivenvoorde 1A te Voorschoten.

Programma:
14.00 uur Aanvang parkwandeling vanaf het voorplein van Kasteel
Duivenvoorde
15.00 uur Bezoek tentoonstelling Buiten op landgoed Duivenvoorde
16.00 uur Lezing door Diederik Gussekloo
17.00 uur Afsluiting met een drankje en een hapje in het Hof van
Duivenvoorde
18.00 uur Einde programma.

Voor verdere details en aanmelden: Aanmeldformulier Cascade SOL.

Vogelvlucht en randprenten Duivenvoorde (ca. 1717, Voorschoten)